Allergik kasalliklar bilan kasallangan bolalarda oziq-ovqat mahsulotlarining sensibilizatsiya xususiyatlarini gigiyenik asoslash

1. Ovqat tarkibidagi asosiy ozuqaviy moddalar va energetik

qiymat
Biz allergik kasalliklar bilan kasallangan bemorlar faktik ovqatlanishini o‘rganish natijasida ovqat ratsioni tarkibidagi asosiy ozuqaviy moddalar tarkibini o‘rganib, ularning qiymatini fizilogik me’yorlar bilan solishtirdik va bemorlar ratsionidagi xatoliklarni aniqladik. Tekshirishlar natijasida ba’zi kunlarda bemorlar sutkalik ratsionida oqsillarning sutkalik o‘rtacha miqdory fiziologik me’yorlardan yutsoriligi aniqlandi.
AK bilan xastalangan bemorlar taomnomalari tarkibini o‘rganish natijasida quyidagilar aniqlandi. Qishki — baqorgi mavsumda oqsillarning o‘rtacha qiymati maksimal me’yorlardan 2,64% gacha ortib ketgan.
Oqsillar murakkab azot saqlovchi biopolimerlar bo‘lib, alfa — aminokislotalardan iborat monomerlarga eta qisoblanadi. Odsillarning aminokislota tarkioi turlicha bo‘lib, oqsilning ozuqaviy qiymati va o‘ziga xos xususiyati unga bog‘liq bo‘ladi. Oqsillarning asosiy funksiyasi organizmni plastik material bilan ta’minlash bo‘lib, ular yana nuvvat manbai dam qisoblanadi. Ayniqsa ochlikda, ovqat ratsionidv uglevodlar va yog‘lar yetishmaganda oqsillarning quvvat manbai sifatidagi roli ortadi. Oziq-ovkat tarkibidagi oqsillar himoya vazifasini ham bajaradi va turli xildagi infeksion va toksik agentlar, asabiy—ruxiy zuriqishlar uamda stress qolatlarida organizm chidamliligini oshishiga yordam beradi. Ovqat tarkibida oksillar me’yordan ortik tushganda ovkqat hazm qilish sistemasini xaddan ziyod jadal ishlashiga sabab bo‘ladi, aminokislotalar almashinuvi jarayonining faollashuviga olib keladi va azot almashinuvining «oxirgi» mahsulotlari ekskretsiyasi oshishi oqibatida buyraklarning koptokcha kamda kanalcha apparatlariga yuklamani orttiradi. Yutqoridagi jarayonlar oqibatida a’zolar zuriqishi natijasida ularning funksional jiuatdan poddan toyishi, me’da —ichak traktida oqsillar chirishi va chala parchalanishi natijasida organizmda intoksikatsiya belgilari yuzaga kelishi mumkin.
Bemorlar ovqat ratsionidagi oqsillar miqdori boinqa ozuqaviy moddalar kabi nomutanosib taqsimlangan. Ozutqaviy tsiymati past bo‘lgan oqsillar sutkalik ratsionda kup qismni egallagan. Yog‘lar organizmni energiya bilan ta’minlash bo‘yicha uglevodlardan keyin ikkinchi urinda turadi. Hayvon va o‘simlik yog‘lari farqlanadi va ular tarkibidagi polituyinmagan yog kislotalari almashtirib bulmaydigan omil qisoblanadi. Yolarning ozuqaviy qiymati ulardagi yog‘ kislotalar tarkibi va lipid tabiatli fosfatidlar, sterinlar, yogda eruvchi vitaminlar mavjudligi bilan belgilanadi. Ovqatda almashtirib bulmaydigan, ya’ni organizmda sintezlanmaydigan essensial polituyinmagan yog‘ kislotalari, ayniqsa, linol kislotaning me’yorda bulishi muhim axamiyatga e ga. Insonning linol kislotaga bo‘lgan eqtiyoji sutkasiga 2 — 6 gni tashkil etadi, bu miqdor o‘simlik yog‘i (paxta, makkajuxori) tarkibida bo‘ladi. Organizmning linol kislotaga eqtiyoji katta yoshlilarda yuqori va uning miqdori yetishmagaida o‘siishing orqada qolishi kuzatiladi, undan tashqari dermatitlar, dispepsik buzilishlar paydo bo‘ladi.
Bemorlar ratsionida yog‘lar miqdorini hisob — kitob yuli bilan tekshirganimizda yog‘lar miqdoriiing sutkalik o‘rtacha kiymati 55,9 grammga tengligi, tekshirilgan kunlarning aksariyatida bu ko‘rsatkichdan ham past qiymatlar kuzatildi va eng kam sutkalik o‘rtacha miqdor 39,0 grammligi aniqlandi. Yog‘larning o‘rtacha qiymati esa fiziologik me’yorlarning 69,36% ini tashkil etdi va me’yorning minimal chegarasidan 30,64% ga kam bo‘lib, ba’zi kunlarda esa 40,05% gacha kamayishi kuzatildi. Yozgi — kuzgi mavsumda esa yog‘larning o‘rtacha qiymati fiziologik me’yorlarning minimal miqdorining 72,15% ini tashkil qildi, ya’ni inson organizmi eqtiyoji uchun kerak bo‘ladigan yog‘ning eng kam miqdoriga nisbatan 3/4 qismini qopladi.
Taomnomalardagi uglevodlarning yillik o‘rtacha sutkalik miqdori fiziologik me’yorlarga mos keldi, qish- baqor va yoz — kuz mavsumlarida ham ushbu holat kuzatildi. Taomnomalardagi ratsionning energetik qiymati me’yorlar chegarasida ekanligi aniqlandi. Tekshirishlarning ko‘rsatishicha, tekshiruv davomida o‘rganilgan barcha taomnomalarda o‘rtacha sutkalik ratsion quvvati me’yorlar darajasiga mos kelgan.