Aloqa liniyasi Aloqa kanali Signallar

5.2. Oʻtkazish polosasi


Oʻtkazish polosasi (chastotasi) – kanalining (liniya) aloqasi amplituda-chastotali tavsifini (ACHX) buzilmasdan, signal uzatilishini ta'minlash uchun, yetarli darajada bir xil boʻlgan chastota diapazoni.

7-rasm. Oʻtkazish polosasi (chastotasi) kanalining amplituda-chastotali tavsifsi

Diskret signallar (8 a-rasm) cheksiz chastota spektri bilan xarakterlanadi va sinusoidal signallarning cheksiz yigʻindisi sifatida ifodalanishi mumkin:
,
“0” va “1” oʻzgaruvchan uchastkalarning ketma-ketligi boʻlgan binar signalning spektri ham cheksiz kenglikka ega (8b-rasm).
Ma’lumotlar uzatish tizimini loyihalashda, xususan, uning oʻtkazish polosasini hisoblashda uzatilayotgan signalning chastota spektri, uning strukturasidan qat’iy nazar (uzluksiz, diskret) maksimal kenglikda do’lishi muhimdir.

8-rasm. Diskret signallar spektri


Qabul qilish nuqtasida uni tiklash (tanib olish) imkoniyati boʻlgan aloqa kanali orqali yuqori sifatli signal uzatish uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak:

• 
  oʻtkazish polosasi (chastotasi) aloqa kanalining kamida signalning chastota spektri boʻlishi kerak: ;
  
• 
  susayish (soʻnish) signali qabul qilish nuqtasida (signal amplitudasi buzilishida) uning toʻgʻri tiklanishi (tanib olinishi) uchun zarur boʻlgan ma’lum bo’saga qiymatidan kam bo’lmasligi kerak;
  

Signal fazasining tebranish (deviatsiyasi) nuqtasida (signal fazasining buzilishi) uning toʻgʻri tiklanishi (tanib olinishi) uchun zarur boʻlgan belgilangan qiymatidan oshmasligi zarur.


6. Modulyatsiya

Chastota polosasi taxminan noldan boshlanadigan past chastotali kabel aloqa kanallaridan (masalan, telegraf) foydalanilganda diskret signallar tabiiy shaklda modulyatsiyasiz (birlamchi chastota polosasida) - 50-200 bit/s past tezlikda uzatilishi mumkin.

Keskin chegaralangan tarmoqli kenglikka ega boʻlgan yuqori tezlikdagi aloqa kanallarida signal uzatish modemlar (modulyator-demodulyator) deb ataluvchi maxsus qurilmalar yordamida modulyatsiya va demodulyatsiya usuli bilan amalga oshiriladi.
9-rasmda modemlardan ma’lumotlarni yakunlovchi qurilmadan (MYAQ) keladigan diskret signalni shakllantirish uchun foydalanishni koʻrsatadi, ya’ni masalan, kompyuter, aloqa liniyasi orqali uzatiladigan uzluksiz signal (modulyatsiya) va qabul qilish oxirida uzluksiz signalni diskret holatga teskari shakllantirishdir (demodulyatsiya).

9-rasm. Signallarni modulyator va demodulyatorlardan oʻtish jarayoni
Modulyatsiya (modulation) - uzatilayotgan ma’lumotlarni aks ettiruvchi funksiyaga muvofiq, tashuvchi deb ataluvchi signal tashuvchining parametrini (amplitudasi, chastotasi, fazasi, qiymati yoki doimiy tokning yoʻnalishini) oʻzgartirish orqali ma’lum chastota polosasiga uzatish. Boshqacha qilib aytganda, modulyatsiya – bu axborotli signalga mos ravishda tashuvchi xususiyatlarining oʻzgarishidir.
Tashuvchi (carrier) - ba’zi informatsion signalga muvofiq modulyatsiyalangan analogli yuqori chastotali signal. Tashuvchi odatda modulyatsiyalangan informatsion signalga nisbatan kamroq susayishi va buzilish koʻrsatgichiga ega.