Amaliy hayotda odamlar hamma joyda o'lchovlar bilan shug'ullanishadi. Har bir qadamda uzunlik, hajm, vazn, vaqt kabi miqdorlarning o'lchovlari mavjud

1-bob. Fizik miqdor va uni o'lchash


.1 Fizik miqdor

Metrologiyaning ob'ekti fizik kattaliklardir. Turli xil jismoniy xususiyatlarga ega bo'lgan turli xil jismoniy ob'ektlar mavjud, ularning soni cheksizdir. Shaxs jismoniy ob'ektlarni - bilish ob'ektlarini bilish istagida sifat jihatidan bir qator ob'ektlar uchun umumiy bo'lgan, ammo miqdoriy ma'noda ularning har biri uchun individual bo'lgan ma'lum cheklangan miqdordagi xususiyatlarni aniqlaydi. Bunday xossalar fizik kattaliklar deyiladi [2].

Jismoniy miqdor- jismoniy ob'ektning (fizik tizim, hodisa yoki jarayon) xususiyatlaridan biri, sifat jihatidan ko'plab jismoniy ob'ektlar uchun umumiy, lekin ularning har biri uchun miqdoriy jihatdan individualdir.
Fizik miqdorlar turli ob'ektlar, hodisalar va jarayonlarni tavsiflash uchun ishlatiladi. Asosiy va hosila kattaliklarni asosiy miqdorlardan ajrating. Xalqaro birliklar tizimida ettita asosiy va ikkita qo'shimcha miqdor o'rnatilgan. Bular uzunlik, massa, vaqt, termodinamik harorat, moddaning miqdori, yorug'lik intensivligi va elektr toki, qo'shimcha birliklar radian va steradian.
Metrologiya faqat fizik miqdorlarni o'lchashni o'rganadi va shug'ullanadi, ya'ni. jismoniy amalga oshiriladigan va takrorlanadigan miqdor birligi mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan miqdorlar. Biroq, o'lchovlar ko'pincha noto'g'ri tasniflanadi turli xil xususiyatlarni baholash turlari, ular rasmiy ravishda jismoniy miqdorning berilgan ta'rifiga kirsa ham, tegishli birlikni amalga oshirishga imkon bermaydi. Shunday qilib, psixologiyada keng tarqalgan shaxsning aqliy rivojlanishini baholash aqlni o'lchash deb ataladi; mahsulot sifatini baholash - sifatni o'lchash. Garchi bu protseduralar qisman metrologik g'oyalar va usullardan foydalansa ham, ular metrologiyada qabul qilingan ma'noda o'lchovlar sifatida tasniflana olmaydi. Shunday qilib, yuqoridagi ta'rifga qo'shimcha ravishda, biz birlikni jismoniy amalga oshirish imkoniyati "jismoniy miqdor" tushunchasining belgilovchi xususiyati ekanligini ta'kidlaymiz.
Jismoniy miqdorning sifat aniqligi fizik miqdorning jinsi deyiladi. Shunga ko'ra, bir xil turdagi fizik miqdorlar bir jinsli, har xil turdagilar esa bir jinsli deb ataladi. Shunday qilib, qismning uzunligi va diametri bir hil miqdorlar, qismning uzunligi va massasi esa bir xil emas.
Miqdoriy jihatdan jismoniy miqdor o'zining qiymati bilan ifodalangan o'lchami bilan tavsiflanadi.
Jismoniy miqdorning o'lchami- muayyan moddiy ob'ekt, tizim, hodisa yoki jarayonga xos bo'lgan fizik miqdorni miqdoriy aniqlash. Jismoniy miqdorning kattaligi qiymatini baholash uchun uni tushunarli va qulay tarzda ifodalash kerak. Shuning uchun berilgan fizik miqdorning kattaligi u bilan bir hil fizik miqdorning ma'lum bir o'lchami bilan taqqoslanadi, birlik sifatida olinadi, ya'ni. berilgan jismoniy miqdorning o'lchov birligini kiriting.
Jismoniy miqdorning o'lchov birligi- shartli ravishda 1 ga teng raqamli qiymat beriladigan va unga o'xshash fizik miqdorlarni miqdoriy ifodalash uchun foydalaniladigan qat'iy o'lchamdagi fizik miqdor. Berilgan jismoniy miqdor uchun o'lchov birligini joriy etish uning qiymatini aniqlash imkonini beradi.
Jismoniy miqdor qiymati- jismoniy miqdorning o'lchamini u uchun qabul qilingan ma'lum miqdordagi birliklar shaklida ifodalash. Jismoniy miqdorning qiymati fizik miqdorning raqamli qiymatini va o'lchov birligini o'z ichiga oladi. Jismoniy miqdorning qiymatini topish o'lchovning maqsadi va uning yakuniy natijasidir.
O'lchangan miqdorning haqiqiy qiymatini topish metrologiyaning markaziy muammosidir. Standart haqiqiy qiymatni ob'ektning tegishli xususiyatlarini sifat va miqdoriy jihatdan ideal tarzda aks ettiradigan jismoniy miqdorning qiymati sifatida belgilaydi. Metrologiyaning postulatlaridan biri fizik miqdorning haqiqiy qiymatining mavjudligi, lekin uni o'lchash orqali aniqlash mumkin emasligi haqidagi fikrdir. Shuning uchun ular amalda haqiqiy ma'no tushunchasi bilan ishlaydi.
Haqiqiy qiymat- eksperimental ravishda olingan va haqiqiy qiymatga shunchalik yaqin bo'lgan fizik miqdorning qiymati, uni berilgan o'lchov vazifasida uning o'rniga ishlatish mumkin.