Amaliy mashgulot №12 Osteoparoz kassaligi. Davolash va profilaktikasi gipoparatireoz (Osteoparoz)

---

Amaliy mashgulot №12 Osteoparoz kassaligi. Davolash va profilaktikasi
 
GIPOPARATIREOZ (Osteoparoz) 
Gipoparatireoz (GPT) – qalqon oldi bezlaridan PTG sekretsiyasini 
yetishmovchiligi yoki PTG ning biologik faolligini buzilishi bilan bog‘liq sindrom 
bo‘lib, buning natijasida buyrak kanalchalarida kalsiy reabsorbsiyasini pasayadi, 
ichakda kalsiy so‘rilishini kamayadi, bu esa gipokalsemiya, nerv-mushak 
o‘tkazuvchanligini buzilishi, osteopeniya/ osteoporoz rivojlanishi va organizmda 
trofik o‘zgarishlarga olib keladi. 
Gipopartireoid yetishmovchilik gipokalsemiyani kamdan-kam sabablaridan bo‘lib, 
ikki xil kasallikda rivojlanadi: 
1. Qalqon oldi bezi tomonidan PTG sekretsiyasini yetishmovchiligi – 
gipoparatireozda 
2. Nishon to‘qimalarning PTGga sezuvchanligining yo‘qolishida – 
psevdogipoparatireozda 
Ikkala kasallik ham gipokalsemiyaga birikkan giperfosfatemiya bilan 
kechadi. Kasallikning qon zardobidagi PTG konsentratsiyasini aniqlash orqali bir-
biridan farqlash mumkin: gipoparatireozda PTG – 
pasaygan, 
psevdogipoparatireozda – ortgan. Etiologiyasiga ko‘ra GPTning quyidagi turlari 
farqlanad: 
1. Tug‘ma: 
a) mustaqil kasallik 
b) irsiy sindromlar tarkibida: 
– Di Djorji (Di George) 
– Kenni-Kaffi (Kenny Caffey) 
– Barakata (Barakat) 
– Autoimmun poliglandulyar sindrom 1 - tipida 
v) Mitoxondrial buzilishlar bilan assotsialashgan holda (Kernsa– 
Seyra sindromi, MELAS, MTPDS). 
2.Orttirilgan: 
a) autoimmun (mustaqil kasallik) 
b) operatsiyadan keyingi
– tranzitor 
- doimiy 
v) qalqon oldi bezining shikastlanishida yuzaga keluvchi: 
– qalqonsimon bez kasalliklarida radioyodterapiya natijasida; 
- infiltrativ kasalliklar natijasida ( gemosideroz, Vilson-Kanavalov kasalligi, 
granulematoz, amiloidoz) 

---

Qalqon oldi bezi funksiyasining pasayishi ko‘pincha qalqonsimon bezdagi 
xirurgik aralashuvlarda bezni to‘satdan olib tashlanishi yoki shikastlanishi, bundan 
tashqari operatsiyadan keyin bezlarda shish yoki qon quyiilishi bilan bog‘liq bo‘ladi. 
GPT mustaqil rivojlangan autoimmun paratireoidit yoki autoimmun poliglandulyar 
sindrom 1 – tipining simptomi natijasi bo‘lishi mumkin (xromosomadagi 
21q22.3AIRE-1 genining mutatsiyasi). GPT infiltrativ kasalliklar natijasida qalqon 
oldi bezining shikastlanishi (gemosideroz, Vilson-Kanavalov kasalligi, 
granulematozva b.) qalqonsimon bez kasalliklarida radioyodterapiya natijasida 
rivojlanadi. Qalqon oldi bezining tranzitor gipofunksiyasi GPT bilan xastalangan 
onalardan tug‘ilgan chaqaloqlarda birinchi haftasida kuzatilishi mumkin. Tug‘ma 
izolirlangan GPT PTG sintezi, ishlov berilishi va sekretsiyasi nuqsoni sababli 
yuzaga kelib,autosom-dominant, autosom-retsessiv tipda irsiylanadi. X 
xromosomaga bog‘langan retsessiv tipda irsiylanuvchi GPTda (Xq26-27ni 
shikastlanishi) qalqon oldi bezini izolirlangan embrional rivojlanish nuqsoni yuzaga 
keladi. GPT birqancha irsiy sindromlar tarkibiga kiradi: Di Djorji sindromi (qalqon 
oldi bezi aplaziyasi, ayrisimon bez disgeneziyasi og‘ir T-hujayrali immunodefitsit
bilan, bo‘lmachalararo to‘siq nuqsoni, yuz dismorfizmi), Kenni-Kaffi sindromi 
(gipoparatireoz, naysimon suyaklarni po‘stloq qavatini qalinlashishi, pakanalik, 
katta liqildoqning kech berkilishi, makrotsefaliya, bazal gangliylar kalsifikatsiyasi, 
gipermetropiya), Kerns–Seyra sindromi (gipoparatireoz, mitoxondrial 
kardiomiopatiya, okulokranio-somatik kasalliklar), Barakat sindromi 
(gipoparatireoz, neyrosensor karlik,nefropatiya, buyrak yetishmovchiligi).