Amaliy mashgulot №12 Osteoparoz kassaligi. Davolash va profilaktikasi gipoparatireoz (Osteoparoz)

Patogenez.Qalqon oldi bezi funksiyasining pasayishi yoki yo‘qolishi sababli 
kalsiy-fosfor almashinuvini boshqaruvchi PTG ishlab chiqarilishi kamayadi. Bunda 
qonda kalsiy miqdori birinchi navbatda ionlashgan fraksiyasi hisobiga kamayadi va 
noorganik fosfor miqdori ortadi. Giperfosfatemiya PTG sintezi yetishmovchiligi 
hisobiga buyrak kanalchalarida fosfor reabsorbsiyasini kuchayishi sabablidir. 
Organizmda PTG miqdorining kamayishi buyrak proksimal kanalchalarida vitamin 
D 3 ning faol metaboliti — 1,25(OH)
2
D
3
sintezining pasayishiga olib keluvchi 
omillardan biri bo‘lishi mumkin va bu hodisa ichakda kalsiy so‘rilishini, buyrak 
distal kanalchalarida reabsorbsiyasi buzilishiga va gipokalsemiyaga olib keladi. 
Gipoparatireozda elektrolitlarning o‘zaro nisbati buziladi. Kalsiyning kamayishi 
kaliyning nisbatan ortishiga olib keladi. Kalsiy nerv-mushak apparatining 
qo‘zg‘aluvchanligini kamaytiradi, kaliyni esa orttiradi Tetaniya patogenezida 
kislota-ishqoriy muvozanatning ishqoriylik tarafga siljishi (alkaloz) va oqsil 
almashinuvi mahsulotlari bilan organizmning zaharlanishi katta rol o‘ynaydi. 
Klinik ko‘rinishi. GPTning yaqqol (o‘tkir va surunkali) va yashirin (latent) 
shakllari farqlanadi. Kasallikning klinik ko‘rinishida davriy yuzaga keluvchi tonik 
talvasalar bilan kechuvchi mushak apparatining nerv-reflektor 

---

qo‘zg‘aluvchanligining ortishi asosiy o‘rinni egallaydi. Yaqqol tetaniyada 
talvasalar beixtiyor, kuchli og‘riq sezgilari bilan bir-birini quvib o‘tuvchi qisqa 
xurujlar, xurujlararo vaqt juda qisqa bo‘lishi, talvasa holati uzoq bo‘lishi bilan 
kechadi. Bemorlar hushini yo‘qotmaydi. Talvasa qorinda og‘riq bilan boshlanadi 
(oldingi qorin devori mushaklari va ichaklar silliq mushaklarini tetaniyasi sababli), 
undan keyin mushaklarning tonik rigidligi, boshni orqaga tashlash va sianoz 
kuzatiladi. Shu sababli GPT birqancha holatlarda epilepsiya deb xato tashxislanadi. 
Talvasalar bosh og‘rig‘i, qusish, bosh ichki bosimining ortishi, ko‘ruv nervi 
diskining shishi bilan birga kechib, bu holat miya o‘smasiga noto‘g‘ri ravishda 
taxmin qilishga sabab bo‘ladi. Tetaniyaning og‘ir ko‘rinishi – bu hiqildoq va bronx 
muskullari spazmidir. Latent tataniyaning engil darajasi ko‘z ilg‘amaydigan tashqi 
belgilarsiz kechishi mumkin. Bunday bolalar oyoq-qo‘llarida yoqimsiz 
paresteziyalar, spazmlar, chumoli yurishi sezgisi, muzlash kabilarning his qilishi 
mumkin. Latent shaklida nerv-reflektor qo‘zg‘aluvchanlikning ortishini 
harakatlantiruvchi nervlarni mexanik va elektrik qo‘zg‘atish orqali aniqlash 
mumkin. Yuz nervini chiqish joyiga barmoq yoki bolg‘acha yordamida tuqillatib 
urib ko‘rilganda (quloqdan 1 sm oldinda) yuz muskullari qisqarishi yuzaga keladi 
(Xvostek simptomi). Yuz nervi fenomenining 3 ta darajasi farqlanadi: 
− I — Yuz nervi innervatsiya qiluvchi barcha muskullar qisqaradi 
− II — Faqat og‘iz burchagi va burun qanotlari muskullari qisqaradi. 
− III —Faqat og‘iz burchagi muskullari qisqaradi 
Ko‘z kosasi tashqi qismiga urib ko‘rilganda orbital muskullar qisqaradi 
(Veys simptomi). Yelkaga jgut yoki rezina tonometr manjeti taqilsa 2 – 3 
daqiqadan so‘ng muzlash, paresteziya yuzaga kelib, shundan so‘ng “akusher qo‘li” 
ko‘rinishida barmoqlarning tortishib qisqarishi kuzatiladi (Trusso simptomi). Tizza 
bo‘g‘imida bukilmagan tik oyoqning chanoq-son bo‘g‘imida passiv tez 
bukilishida, son va oyoq kafti yozuvchi muskullarining qisqarishi (Shlezinger 
simptomi). Kichik boldir suyagi boshchasiga urib ko‘rilaganda (Lyust simptomi) 
karpopedal spazm – ot tuyog‘i (tovon ichkariga qayrilgan, barmoqlar pastga 
qayrilgan, to‘rtta spazmga uchragan barmoqlar bosh barmoqni qoplab oladi). 
GPTning yashirin shakli infeksiya intoksikatsiya va boshqa omillar tufayli
yaqqol shakliga o‘tishi mumkin, talvasa xurujlari bilan namoyon bo‘ladi.Talvasa 
tanlov xarakterida bo‘lib, tananing ikkala tarafida simmetrik mushak guruhlarini 
shikastlaydi. Ko‘pincha qo‘llarda mushaklar shikastlanadi, asosan bukuvchi, shu 
sababli xuruj paytida qo‘llar o‘ziga xos ko‘rinishga kiradi: qo‘llar tanaga 
yaqinlashgan va tirsak bo‘g‘imidan yarim bukilgan barmoqlar yarim bukilgan va 
oldinga cho‘zilgan. Oyoqlar gipokalsemik talvasada cho‘zilgan, tovon ichkariga 
qayrilgan; qorin, diafragma mushaklari keskin tortilgan, xarakatsiz, shu sababli 
nafas olish qiyinlashadi. Tetaniyada bemorlar yuzi xarakterli ko‘rinishga 

---

kiradi:”baliq og‘zi”(lab va chaynash muskullari spazmi hisobiga), yarim ochilgan 
qovoqlar, qoshlar chimirilgan bo‘ladi. GPT bilan xastalangan bolalarda sochlar 
(ingichka, siyrak sochlar, erta oqarishi va o‘choqli yoki total allopetsiya, kiprik va 
qoshlarning to‘kilishi), tirnoqlar (ingichka, chiziqlar tushgan, oson sinuvchan), 
tishlar (emaldagi ko‘plab nuqsonlar, karies, tishlarda ko‘ndalang chiziqlar)ning
shikastlanishi, teri quruqligi, teri va shilliq qavatlar kandidozi, o‘sishdan ortda 
qolish kuzatiladi. Kasallik uzoq vaqt cho‘zilganda katarakta, keratokonyuktivit 
yuzaga keladi, suyaklar demineralizatsiyasi, teri osti klechatkaga, ko‘z gavhariga, 
bazal gangliylarga kalsiyning cho‘kishi kuzatiladi. Bolalarda xotira susayadi, 
uyqusizlik paydo bo‘ladi, spontan ravishda agressiya va depressiya xurujlari 
yuzaga keladi.