Amaliy mashg‘ulot Mavzu: Paxta terish mashinalarini o‘rganish Ishdan maqsad

Shpindelli baraban (2- a rasm) mashinaning asosiy uzeli bulib, sochilgan paxtani terish va ajratkichlarga keltirish uchun xizmat kiladi. Xar kaysi katordagi guzalarning paxtasini terib olish uchun apparatga turtta (ikkita ung va ikkita chap) baraban urnatilgan. Barabanlar yukorigi 1 va pastki 2 podshipniklarning korpusi vositasida apparat karkasining ramkalariga maxkamlangan. Pastki 4 va yukorigi Z disklar barabanga urnatilgan shpindellarning tayanchidir. Disklar orasiga sikish barabani 5 urnatilgan. Bu baraban shpindellar orasiga shox, kusaklar kirishiga yul kuymaydi va paxtani shpindelga uralishiga yordam beradi.
Shpindel sirtiga tishlar 7 kertilgan muayyan uzunlik va diametrga ega bulgan kuvurchadan iboratdir. Uning yukori uchiga yuritish galtagi 8 presslab urnatilgan galtakning kuyi kismiga kiydirilgan podshipnik 9, kopkogi bilan birgalikda shpindelning yukorigi tayanchini tashkil etadi. Shpindelning pastki tayanch vazi­fasini kuvur teshigiga kuyilgan metall sopolli vtulka 10 va uning ichiga kirgizilgan pastki disk barmogi 11 bajaradi.
Shpindel tishlarining uchi kaysi tomonga karatilganiga karab, ung va chap turga bulinadi. Ung shpindeldagi tish soat mili yunalishida, chap shpindeldagi tish esa soat miliga teskari yunalgan buladi (245- v, rasm). Barabanni ishchi zonasida (IZ) shpindellar tashkari tomondan kuyilgan ponasimon tasma 12 yordamida aylantiriladi. Bu tasmalar karkas ramkalariga biriktirilgan bulib, u shpindellar galtagiga xamisha tegib turadi.
Shpindelga uralgan paxtani ajratib olish zonasida (A3) tasmalar shpindellarning ichki tomonidan kuyilgan buladi.
Ajratkich shpindelda yechilmasdan kolgan paxtani ajratib olib, kabul kamerasiga tashlash uchun va shpindel tishlarini chirklanishdan kisman tozalash uchun xizmat kiladi (2- rasm).
Ajratkichning ishchi kismi chutkali barabanni tashkil kiluvchi chutkalar 1 dan iborat. Chutkali baraban apparatning yukorigi va
pastki panellariga urna­tilgan podshipniklar 2 da aylanadi. Chutkalar separa­tor 3 ning tutkichlari orkali val 4 ga maxkamlangan. Ajratkich shesternya 5 vositasida aylantiriladi. Barabanni pastki kismiga kuyilgan tishli plankalar killarni yulinishdan sak­laydi. Chutkaning pastki kismi, odatda, tezrok yeyiladi, shuning uchun chutkalarning xizmat muddatini oshirish maksadida, ularning yeyilgan kismini yukoriga ugirib kuyish mumkin.
Mashinani ishga tayyorlashda kuyidagi sozlanishlarga e’tibor berish kerak.
1. Gildirak shinasidagi bosimning me’yori. Bosim manometr yordamida mashina bunkeri bush bulganda ulchanadi
2. Gildiraklarga suyri tusiklar urnatish.
3. Terish apparatini buylama va kundalangiga gorizontal urnatish. Apparatlar tekis maydonchada yerdan 100 mm balandlikda urnatiladi, chunki, tortkilarining uzunligi ramkalar gorizontalligini ta’minlashi kerak. Kushni apparatlarning balandligi bir-biridan 15 mm dan ortik fark kilmasligi lozim. Apparat kundalang va buylama uk buyicha gorizontal kilib rostlanadi. Bu osish mexanizmini rostlash vinti 4 va apparat orkasidagi tortki 2 ning uzunligini uzgartirish orkali bajariladi. (3- rasm).
4. Karama-karshi baraban shpindellarini „shaxmat“ tartibida urnatish. Shpindellarning „shaxmat“ xolati sharnirli valni xarakat uzatish yunalishi buyicha kulda aylantirilib, ish tirkishining pastki va yukori tomoniga maxsus shchup kiritilib tekshiriladi. Agar shpindellarning „shaxmat“ xolati buzilgan bulsa, barabanni xarakatlantiruvchi shesternyaning tishlashish xolatini uzgartirib tugrilanadi Shpindellar „shaxmat“ xolatida urnatilayotganda ish tirkishi minimal bulishi kerak.
5. Karama-karshi barabanlar orasidagi ish tirkishini tanlash. Bunda ish tirkishi xosildorlik va guza tuplarining kalinligiga karab tanlanadi. Uni sozlash uchun tashkariga chikarilgan vint 1 buraladi. Vintning tula bir aylanishi ishchi tirkishini 1 mm ga uzgartiradi. Kerakli tirkish urnatilgach, vint kayta buralib ketmaydigan xolatga keltiriladi. Oldingi barabanlar orasidagi ish tirkishi orka barabanlarga nisbatan 2 mm keng buladi. Zarur bulganda, oldingi va orka barabanlar orasidagi ish tirkishining farki vintsimon mufta 5 yordamida uzgartiriladi.
I sh tirkishining kengligi tugri urnatilganda, paxta terish jara­yonida ochilmagan kusaklar sirtida shpindel tishlari izining kolishi, katorda esa 2...3 m masofadagi yerga tukilgan xom kusaklar soni bittadan oshmasligi kerak. Birinchi terimda ishchi tirkish 28 – 36 mm, ikkinchi terimda esa 22...28 mm bulgani ma’kul (4-rasm).
6. Terish apparatlarini mashina gildiraklariga nisbatan joy­lashtirish. Bunda shablon chiziklari, tekis maydonchaga chiziladi. Maydonchadagi shablonga gildirak simmetriya va apparat buylama uklari, orka Gildiraklar kundalang uki 1–1 buyok bilan kursatilgan buladi.
Gildirak shinalaridagi xavo bo­simi me’yoriga yetkazilgan mashina shablon ustiga chikarilib, apparatlar esa chizmadagi tegishli chiziklar ustiga tushadigandek kilib joylashtiriladi.
7. Apparatni yerga nisbatan muayyan balandlikda urnatish. Tekis maydonchada apparatni tulik kutarganda,
8. Ajratkichni shpindelga nisbatan rostlash. Bunda ajratkich chutkasining killari shpindel uzunligi buyicha uning tishlariga 1...1,5 mm gacha botib turishi kerak.
9. Kabul kamerasi eshigini sozlash. Bunda kabul kamerasi eshigi bilan oldingi ajratkich killari orasidagi tirkish 5...7 mm atrofida bulishi kerak. Buning uchun boltni uzunligi uzgartiriladi.
10. Apparatga nisbatan pnevmatik yiggichni urnatish. Bunda apparat ishchi tirkishi va yiggich ish koridori uk chiziklari ustma-ust yotishi kerak.
11. Yiggich karnayi ogzini apparat ramkasiga nisbatan urnatish. Bunda karnay ogzining pastki kirrasi apparat ramkalarining past­ki chetidan 4,0 mm yukorida urnatilishi kerak.
12. Ventilatorga xarakat uzatuvchi tasmalar tarangligini sozlash. Tasmalar tarangligini ularning urtasiga muayyan mikdordagi kuch bilan bosish orkali aniklanadi..