Amonboyev mahammadsidik

2.2. Bozor infratuzilmasini turkumlashga zamonaviy 
yondashuvlar
Infratuzilma majmuiga kiruvchi sohalar iqtisodiy jarayonlarga 
turlicha ta’sir ko‘rsatadi va ijtimoiy takror ishlab chiqarish 
jarayonida o ‘ziga xos o ‘rin egallaydi. Shu nuqtayi nazardan ham 
infratuzilma tarmoqlarini ulaming muhim belgilari jihatidan 
tasniflash uning alohida unsurlari va asosiy yo‘nalishlarining takror 
ishlab chiqarish jarayonidagi o ‘mini aniqlashga imkoniyat yaratib 
beradi. Infratuzilma majmuasining keng qamrovli xususiyatga 
egaligi, bevosita uni yagona mezon bo‘yicha tasniflash imkonini 
bermaydi.
Shunga ko‘ra, ilmiy manbalarda bozor iqtisodiyoti sharoitida 
infratuzilmaning asosiy yo‘nalishlari sifatida ishlab chiqarish, 
ijtimoiy-maishiy, institutsional, shaxsiy, ekologik, jahon va bozor 
infratuzilmasi ajratib ko‘rsatiladi15.
14Karimov I.A. 0 ‘zbekiston iqtisodiy siyosatining ustuvor yo'nalishlari. Т.: 
0 ‘zbekiston, 1993, 7-b.
15 
Qaralsin: Murodov Ch. (^zbekiston iqtisodiyotini erkinlashtirish sharoitida 
bozor infratuzilmasining rivojlanishi (agrar sektor m isolida). I.f.d. ilmiy darajasini olish 
uchun diss. - Т., 2001.
30

---

Infratuzilmaning bu ko‘rinishlarini bir-biridan ajratish, far­
qlash hamda ularning asosiy mohiyatini ifodalovchi ilmiy ta’riflash 
nafaqat nazariy, balki infratuzilma majmuasining iqtisodiy muno­
sabatlar tizimida tutgan о ‘mini asoslashda muhim amaliy ahami­
yatga egadir.
Ishlab chiqarish infratuzilmasi 
tarkiban moddiy ne’matlar 
ishlab chiqaruvchi tarmoq va korxonalarga ishlab chiqarilgan 
mahsulotlarni iste’molchiga yyetkazishga tayyorlash, saqlash, 
o‘rash, qadoqlash yoki joylashtirish, tovar joylanadigan yoki 
o‘raladigan idishlar bilan ta ’minlash, tashish, ta ’mirlash hamda 
sotish kabi xizmatlar ko‘rsatuvchi, ulaming to ‘xtovsiz va samarali 
faoliyat yuritishini ta ’minlovchi tashkilot va korxonalar majmuini 
tashkil etadi. Ishlab chiqarish infratuzilmasining o ‘ziga xos 
xususiyati shundan iboratki, uning tarkibiga kiruvchi tuzilmalar 
ishlab chiqarish jarayonida bevosita qatnashmaydi, balki takror 
ishlab chiqarishning muntazam va bir maromda kechishi uchun 
faqat bilvosita asosda zaruriy shart-sharoitlar yaratib beradi. 
Shuningdek, mazkur infratuzilmaning funksional xususiyati bo‘lib 
quyidagilar hisoblanadi:
- ishlab chiqarish infratuzilmasi tarmoqlarida sarflangan mehnat 
unumli hisoblanadi, u milliy daromadning qiymatini ko‘paytiradi;
- infratuzilma tarmoqlarida mahsulot yangi moddiy-ashyoviy 
shaklda yaratiladi;
- infratuzilma tarmog‘i mahsulotini zahirada saqlash yoki 
omborga olish mumkin emas, chunki u tashish, saqlash va axborotni 
uzatish shaklida namoyon bo‘ladi;
- ishlab chiqarish infratuzilmasini yordamchi, va ayniqsa, 
ikkinchi darajali soha sifatida tavsiflash mumkin emas.