Amosfera htt murodovSh doc


 расм. Зарарли моддаларни инсонга таъсири


Download 1.21 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/74
Sana18.06.2023
Hajmi1.21 Mb.
#1554594
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   74
Bog'liq
Атмосфера хавосини мухофаза килиш технологияси

 
2.1. расм. Зарарли моддаларни инсонга таъсири. 
Айникса радиоактив чанглар накадар хавфлиги билан ажралиб туради. 
Радиоактив 
чанглар 
накадар 
хавфлилигини 
Чернобль 
фожиасида, 
Семипалатинск полигонининг асорати борган сари намоён булаётганида 
куриш мумкин. Захарли булмаган йирик диаметрли чанг заррачалари куз ва 
буруннинг шиллик каватларига тушиб, уларни жарохатлайди, яллигланиш 
жараёни бурунда, томокда, кекирдакда ва бронх найларида кузатилади. Бундай 
холлар уткир ва сурункали ринит, ларингит, фарингит, трохеит, бронхит ёки 
трохео-бронхит, ларенготрохеит каби каслликларни келтириб чикаради. Нафас
Атмосфера ифлосланишининг атроф мухитга таъсири  29 
Фарингит
Полиневрит
Пневмокониёз
Силикоз


www.qmii.uz/e-lib 
йулларига, упкага кварц чанглари тушса пневмокониёз касаллигини, электр 
станцияларидан чикадиган курумлар таркибида 14,9-19,7% кремний (силиций) 
кушоксид моддасининг булиши эса силикоз касаллигини келтириб чикаради. 
Катта индустриал шахарларининг атмосфера хавоси таркибида мазкур 
модда 20-30% га етиши мумкин. Шуни айтиш керакки, чангларнинг энг майда
заррачалари организмга зарарли таъсир курсатади. Хаводаги газ таркибининг 
узгариши гигеник нуктаи назардан хавфли хисобланади. Хавода кандайдир 
нохуш хид сезилса ва нафас йуллари оркали организмга купрок кириб колса, 
албатда касаллик содир булади. Бирок шундай газлар хам борки, улар ута 
захарли булишига карамай, сира хиди булмайди. Жумладан ис газини инсон 
сеза олмайди. Купинча шахар атмосфера хавосига саноат корхоналари жуда 
куп турли хусусиятли хидсиз ва хидли газ аралашмаларини чикариб ташлаши 
мумкин. Катта индустриал шахарларга кириб келганда хаво таркиби, унинг 
мусаффолиги бузилганлигини сезиш мумкин. Масалан, Олмалик, Чирчик, 
Навоий ва бошка шахарлар атмосфера хавосининг таркибида 10 ва ундан 
ортик газлар булади. (2.1. жадвал) 
Булар, 
албатда, 
бундай 
шахарлардаги 
саноат 
корхоналаридан, 
автотранспорт воситаларидан ажралиб чикадиган газлардир. Хаво таркибидаги 
зарарли газлар тугридан-тугри нафас йулларига кириб, упканинг 
алвеолаларига, конга утади, ёхуд шиллик каватидаги намликлар билан 
бирикиб, уни яллиглантириши мумкин. Узбекистонда олиб борилган илмий-
тадкикот ишлари захарли газлар купинча ёши утган кишиларга, шунингдек ёш 
болаларга анча кескин таъсир этишини, касалликлар хийла огир утишини, 
бунда беморларнинг анча кисми нобуд булиши мумкинлигини курсатди (2.2. 
жадвал).
Агар хавода олтингугурт оксиди куп тупланиб колса кишиларда бронхит, 
гастрит, упка касалликларини вужудга келтиради. Англияли олимлар 
шахарларда кишлокларга нисбатан упка ракидан улганлар сони куп 
булганлигини аниклаганлар. 
Атмосферада водород сульфид (H
2
S) газининг ортиб кетиши 
натижасида одамнинг боши огрийди, кайт килади, дармонсизланади ва хатто 
хид билиш кобилияти заифлашади. Фтор (F) бирикмалари таъсирида бурундан 
кон келади, тумов пайдо булади, киши йуталади. Азот оксидлари туфайли 
упка касалланади, кон босими пасаяди, ва натижада бош айланади, хушидан 
кетади, кайт килади. Кургошин (Pb) чанги киши асабига таъсир килади бош 
мия яллигланишига сабаб булади, жигар ва буйрак фаолиятини сусайтиради, 
боланинг жисмоний тараккиётини кечиктиради. Киши организмига 
радиоактив моддалар хам ёмон таъсир этиб буйрак усти безини, жинсий 
безлар фаолиятини, калконсимон без фаолиятининг нормал ишлашига салбий 
таъсир этади, кон таркибини узгаришига сабабчи булади. 


www.qmii.uz/e-lib 
Атмосфера ифлосланишининг атроф мухитга таъсири  30 
2.1. жадвал 

Download 1.21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling