Amosfera htt murodovSh doc


 расм. Захарли моддаларниг усимликларга таъсири


Download 1.21 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/74
Sana18.06.2023
Hajmi1.21 Mb.
#1554594
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   74
Bog'liq
Атмосфера хавосини мухофаза килиш технологияси

2.2 расм. Захарли моддаларниг усимликларга таъсири. 


www.qmii.uz/e-lib 
Усимликларнинг айрим турларига атмосфера ифлосланишининг озгина 
тупланиши хам таъсир курсатади (2.3.жадвал). Масалан, йунгичка, пахта, 
бугдой, карам ва лишайниклар олтингугурт газига жуда хам сезгирдир: пиёз,
Атмосфера ифлосланишининг атроф мухитга таъсири  34 
гладиолус, кора карагай ва карагай-фторга; ток, цитруслар ва тамаки-озонга 
жуда сезгир. Усимликларнинг атмосферадаги аралашмаларига турлича 
таъсирчанлиги улардан хаво ифлосланишининг индикатори (курсаткичи) 
сифатида фойдаланишга имкон беради. Бундай газларга чидамли айрим 
дарахтлар (чинор, кайрагоч) дан эса ахоли яшайдиган кварталлар хавосини 
ифлосланишдан саклашда фойдаланиш мумкин.
2.3. жадвал 
Атмосферани ифлослантирувчи моддаларни усимликлар учун 
токсиклиги (В.И.Коробкин, Л.В.Передельский, 2001.). 
 
Зарарли моддалар 
Хусусияти 
Олтингугурт оксиди 
Асосий захарловчи, усимлик органларининг 
ассимиляция жараёнига таъсир курсатади, 30 км 
масофагача таъсир курсатади 
Водород 
фторид 
ва 
кремний фторид 
Озгина микдорда хам токсикдир, 5 км масофагача 
таъсир курсатади 
Хлор, водород хлорид 
Асосан якин масофада таъсир курсатади 
Кургошин бирикмалари
углеводородлар, углерод 
оксиди, азот оксидлари 
Усимликларни саноати ривожланган ва транспорт 
куп булган худудларда захарлайди 
Водород сулфид 
Фермент ва хужайраларни захарлайди 
Аммиак 
Якин масофада таъсир этади 
Атмосферанинг ифлосланиши хайвонларга хам салбий таъсир этиб, 
уларнинг захарланишига, баъзан нобуд булишига сабаб булмокда. Хайвонлар 
ифлос атмосфера хавосидан нафас олганда унинг организмида захарли чанглар 
ва газлар (фтор (F), молибден (Mo), кургошин (Pb) ва сурма (Sb) элементлари) 
йигилиб сунгра уни касалланиб, улишига сабаб булади. Хайвон турларининг 
захарланиб, кирилиб кетишида, урушларнинг хусусан, АКШ нинг Вьетнамда, 
Лаосда, Камбоджада олиб борган урушларда химиявий куролларни куллаш 
туфайли 170 куш туридан хозир 24 куш тури, 55 сут эмизувчилар туридан эса 
5 тур колган. Хозир саноатлашган жойлардаги хайвонлар орасидаги «саноат 
флюороз» деган касали кенг таркалиб у сувда ва ем-хашакда тупланиб колган.
АКШ даги рангли металлугия заводидан чиккан кургошин ва пулат 
эритиш заводидан чиккан молибден билан захарланиб, заводдан диаметри 24 
км гача булган яйловлардаги куйлар улган ёки Турсунзода алюминий 
заводининг захарли газлари таъсирида униг атрофидаги районларда моллар 
захарланиб, корамолларнинг тиши тукилиб келмокда. 


www.qmii.uz/e-lib 
Атмосфера 
хавосининг 
захарли 
газлар 
билан 
ифлосланиши 
асалариларнинг куплаб кирилиб кетишидан ташкари, асалини сифатига хам 
таъсир этади. Атмосферанинг (чанглар, курумлар,тутунлар ва бошка каттик 
зарачалар хамда захарли газлар билан) ифлосланиши сайёрамиз сув
Атмосфера ифлосланишининг атроф мухитга таъсири  35 
ресурсларига хам салбий таъсир этади. Табиатда сув айланаси (буг-ёгин-сув) 
доимий булиб, дарё-кулларни, ер ости сувларини туйинтириб туради. Шундан 
куриниб турибдики, атмосфера канча чанг ва захарли газлар билан 
ифлосланган булса, уларнинг бир кисми ёгинлар билан ер усти сувларига 
келиб кушилиб, уларни ифлослайди. 
Урта Осиёда атмосферанинг ифлосланиши натижасида уларнинг бир 
кисми ёгинлар оркали дарё сувларига кушилиб тузлар микдорини ортишига, 
каттиклик даражасини нормадан 1,5-2 марта купайишига маълум даражада 
сабабчи булмокда. Окибатда Урта Осиё, жумладан Узбекистон дарё 
сувларининг сифати пасайиб, ичимлик сифатида фойдаланиш давлат 
стандартига тугри келмай колди. 

Download 1.21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling