Anadolu Sohbet Gelenekleri ve Yaren Bildiriler

 
Sonuç 
Geçmişten  beri  kültürümüze,  gelenek  ve  göreneklerimize  sahip 
çıkılamadığından  hareketle,  aynı  hatalara  tekrar  düşülmemesi  için  bu 
konuda  sorumlu  olan  İl  Kültür  Müdürlükleri,  üniversiteler  ve  özelde 
Yâran  geleneği  ile  ilgili  olarak  da  Çankırı  Karatekin  Üniversitesi  Yaran 
Kültürü  Uygulama  ve  Araştırma  Merkezi  ile  ortaklaşa  çalışmalar 
yapılmalı;  başta  Çankırı  olmak  üzere,  Anadolu’da  benzeri  sohbetlerin 
var  olduğu  illerde,  ilçelerde  ve  de  köylerde  derlemeler  yapılarak 
buralarda  elde  edilen  verilerin  tekrar  bu  kültüre  kazandırılması 
sağlanmalı ve bu çalışmalar desteklenmelidir. 
Ulusal  müzik  ürünlerinin  yeniden  üretimi  ve  tüketimi,  yerelde 
üniversiteler ile belediyeler, özelde ise halkı ve yetenekli insanları teşvik 
edecek  ve  geleneksel  unsurları  koruyacak,  bilinçli  ulusal  politikalar 
gerektirir. Her bir birey kendisine ve ailesine karşı sorumlu olduğu gibi, 
ülkesine  ve  milli  kimliğine  karşı  da  sorumludur.  Ulus  olarak  ayakta 
kalabilmek için milli kültüre, dolayısıyla ulusal müziğe, gelenek-görenek 
gibi  kültürel  unsurlara  bilinçli  olarak  sahip  çıkılmalıdır.  Bu  konuda 
devletin, halkı bilinçlendirici çabalarına, halkın kültürel hafızasını canlı 
tutmak  için  kültürel  ve  sanatsal  faaliyetlere  özellikle  ihtiyaç  vardır. 
Millete,  Türk  Halk  Kültürü  adına  bildiklerinin  yanında,  bilmesi 
gerekenler  de  gösterilmeli  veya  bu  konuda  yönlendirilmelidir.  Halka 
kendi  istediklerini  dikte  edip  “halk  böyle  istiyor”  zihniyeti  ile  hareket 
edenlerin  etkinliğine  karşı,  halkın  özüne,  kültürüne  ve  değerlerine 
yönelebilmesi için otantik olan, doğru olan öğretilmelidir.  
Türk  kültürünün  hem  Orta  Asya,  hem  de  Anadolu  kökenleri 
topluma  anlatılmalı  ve  öğretilmeli,  bugün  var  olan  kültürün  bütün 
ihtişamıyla  binlerce  yılın  birikimleri  üzerine  bina  edildiği  de 
unutturulmamalıdır.  Tuna’nın  da  (Tuna,  2003:  39-51)  ifade  ettiği  gibi, 
toplumsal bağlamda izlenilecek iki yol vardır; ya küreselleşme sürecine 
tamamen teslim olunacak, ya da her milleti millet yapan milli dil, milli 
kimlik  ve  milli  kültürlerine  sahip  çıkılarak  küreselleşme  gayyasında 
kaybolunmayacaktır. 

89
 
 
Kaynakça 
AKDOĞU,  Onur  (1987),  Makamsal  Okul  Şarkıları,  İzmir: 
Konservatuar Yayıncılık ve Dağıtım. 
ALPAGUT,  Uğur  (2005),  “Otantikten  Klasiğe  Müzik  Kültüründe 
Gelişim-Değişim  ve  Kurtarıcının  Eleştirisi”,  Folklor/Edebiyat,  42,  s.115-
120. 
DURAN,  Hakkı  (2004),  “Yaran  Kurumunun  Tarihsel  Kökleri  ve 
Günümüzdeki  Durumu”,  Yâran  Kültürü  ve  Çankırı,  s.169-178,  Çankırı: 
Çankırı Valiliği. 
KAFESOĞLU, İbrahim (1998), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken 
Neşriyat. 
MAHİROĞULLARI,  Adnan  (2005),  “Küreselleşmenin  Kültürel 
Değerler Üzerine Etkisi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 50, s.1275-
1288. 
ONAY,  Ahmet  Talat  (1932),  Çankırı  Halk  Edebiyatı,  Ankara: 
Okuyan Adam Yayınları. 
ÖZBEK,  Mehmet  (1990),  “Milli  Kültürümüz  İçinde  Türk  Halk 
Müziği”,  Milli  Kültür  Unsurlarımız  Üzerinde  Genel  Görüşler,  s.193-196, 
Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. 
ÖZKAN,  Orhan  (2002),  Çankırı  Gelenekleri  ve  Yaran  Kültürü, 
Çankırı: Yaran Kültürünü Yaşatma Derneği Yayınları. 
SUN, Muammer (1984), Kır Çiçekleri, İstanbul: Adam Yayınları. 
TALAS,  Mustafa  (2003),  Küreselleşme  ve  Türkiye’de  Kültür 
Politikaları, İnönü Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Malatya. 
TALAS,  Mustafa,  KAYA,  Yaşar  (2007),  “Küreselleşmenin  Kültürel 
Sonuçları”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR-XXII), s.149-162. 
TUNA, Korkut (2003), “Dil ve Kimlik”, Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma, 
s.39-51, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 
Enstitüsü Yayınları. 
ÜÇOK,  Hacışeyhoğlu  Hasan  (2002),  Çankırı  Tarih  ve  Halkiyatı, 
Ankara: Okuyan Adam Yayınları. 
 
 
 
 

90
 
 
YARI RESMİ SOHBET GELENEKLERİ BAĞLAMINDA KAHVEHANELER 
VE MERAKLI GRUPLARI 
 
Özkul ÇOBANOĞLU

 
   
Öz 
Takvime  bağlanmak  ve  takip  edilen  rutinin  özellikleri  bakımından 
sohbet  geleneklerini  resmi,  yarı  resmi  ve  gayrı  resmi  sohbetler  olarak 
tanımlamak mümkündür.  Bu tanımlama ve tasnifi yaptıktan sonra, “yarı resmi 
sohbet  gelenekleri”  olarak  tanımlayıp  tasnif  ettiğimiz  “efelik”,  “pehlivanlık”, 
“kuşçuluk”  ve  “hazinecilik”  gibi  geleneksel  ve  süreklilik  gösteren  temaları  ve 
bunlara  bağlı  uygulamaları  adeta  geleneksel  hobileri  haline  getiren  ve  çok 
büyük  ölçüde  sırf  bu  nedenle  kahvehanelerde  “meraklı  grupları”na  dönüşen 
sosyo-kültürel özellik ve dinamikler çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. 
 
Bildirimizin konusunu Türk kültüründe özel bir tarihsel ve güncel 
sosyo-kültürel  kurum  olarak  karşımıza  çıkan  kahvehanelerde
1
  yarı 
resmi  sohbet  gelenekleri  olarak  ortaya  çıkıp  şekillenen  geleneksel 
“meraklı  grup”ları  (Çobanoğlu,  1992)  ve  bunların  çeşitli  özellikleri 
üzerinde tespit ve değerlendirmeler yapmak oluşturmaktadır. Öncelikle 
halk  kültürü  veya  folklor  olaylarının  doğal  sosyo-kültürel  bağlamlarda 
ortaya çıkış veya icra edilmelerinin sahip olduğu kalıplaşmalar, takvim 
ve  zamana  bağlı  rutinleşmeleri  göz önünde  bulundurarak  yapılan  “çok 
resmi”, “yarıresmi” ve “gayrıresmi” ortamlar ve gelenekler terimleriyle 
konuya başlamak daha kolay anlaşılır olacaktır. 
Halkbilimi  çalışmaları  tarihinde  konuyu  “doğal”  ve  “yapay”  icra 
ortamı olarak ele alan Kenneth S. Goldstein’a (1964; 1977) göre,  doğal 
ortam  folklorun  bir  topluluk  içinde  bulunduğu  sosyal  ortamdır.  Sosyal 
ortamlar analiz amacıyla bir kaç şekilde sınıflandırılabilirse de (meselâ 
katılanların  tipine  ve  sayısına,  davranış  şekillerine,  karşılıklı  etkinin 
şekline  mahiyetine  göre)  halkbilimi  gözlemcisi  için  en  faydalı 
sınıflandırma  sistemi,  herhangi  bir  ortamın  resmiyet  derecesini 
gösteren  sistemdir;  çünkü  derleyicinin  gözlemlerini  yapabilmesine  ne 
                                                           

 Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Halkbilimi Bölümü. 
1
  Kahvehanelerin  Türk-İslâm  dünyasında  umuma  açık  ilk  dindışı  sosyal  kurum 
özellikleriyle ortaya çıkmaları ve Türk kültürüne tesirleri hakkında daha fazla bilgi için 
bkz. Hattox (1998), Çobanoğlu (2000). 

91
 
 
dereceye  kadar  ve  şekilde  müsaade  edileceği,  her  şeyden  önce  bu 
faktöre bağlıdır. 
1) Çok resmi ortam: Teşkilatlı, istek üzerine hazırlanmış ve bazen 
da  programlanmış  bir  hadisedir.  Yılbaşı,  Ramazan,  Şeker  ve  Kurban 
Bayramları  gibi  belirli  günlerde  cereyan  eden  takvim  hadiseleri, 
düğünler,  cenaze  merasimleri,  doğum  günleri  gibi,  özel  vesilelerle 
hazırlanan olaylar, bu gruba girer. 
2)  Gayri  resmi  ortam:  Folklor  tezahürlerinin,  istenmeden, 
programsız  olarak,  genellikle  beklenmedik  zamanlarda,  kendiliğinden 
yapıldığı  durumlardır.  Örnek  olarak,  birinin  konuşması  esnasında 
atasözü  söylenmesi,  saçını  kestiren  bir  müşterinin  berbere  fıkra 
anlatması  yahut  da  bir  çiftçinin  güneş  batarken  komşusuna  yarın 
havanın  nasıl  olacağı  hakkında  kafiyeli  bir  kaç  mısra  söylemesi 
verilebilir. 
3)  Yarı  resmi  ortam:  Folklor  tezahürlerinin  beklendiği,  fakat 
zaruri  sayılmadığı  durumlardır.  Buna  örnek  olarak,  ana  babaların 
çocuklara uyumadan önce hikâye anlatmaları, onlara eğitim maksadıyla 
bilmece  söylemeleri  yahut  tecrübeli  bir  çobanın  acemi  bir  çobana 
çiftlikte  işe  başladığı  ilk  gün  oynadıkları  oyunlar  (yaptıkları  şakalar), 
örnek olarak verilebilir. Biz, K. Goldestein’in “folklor olaylarının” geneli 
hakkındaki  bu  kavramsallaştırmasını,  çalışmamızda  Türk  halk 
kültüründe  tematik  ve  kalıplaşmış  özelliklere  sahip  sohbet 
geleneklerine uyarlayarak ele alıyoruz. 
Bu  bağlamda,  çalışmamızın  esasını  oluşturan  “yarı  resmi  sohbet 
ortamı”  kavramına  daha  yakından  bakabiliriz.  Türk  halk  kültüründe 
özellikle  de  erkek  folklorunda  yer  alan  geleneksel  boş  zaman  geçirme, 
eğlenme  ve  değerlendirme  etkinliklerinin  başında  sohbet  etmek 
gelmektedir.  Hiç  şüphesiz  insanların  birbirleriyle  konuşması,  bundan 
zevk duyması ve eğlenmesi insanlık tarihinin çok eski çağlarından beri 
evrensel olarak yaygın bir etkinliktir. Ancak, Türk halk kültüründe yer 
alan  belli  “tema,  kahraman,  etkinlik  biçimi”ne  dayalı  doğrudan  para 
kazanma  ve  geçim  sağlama  amaçlı  olmayan  adeta  “geleneksel  hobi” 
diyebileceğimiz  hususlarda  oluşan  küçük  gruplar  vardır.
2
  Biz  daha 
                                                           
2
 “Küçük grup” kavramı başta Halkbilimi olmak üzere pek çok sosyal ve beşeri bilimde 
önemli  bir  yere  sahiptir.  Halkbilimi  çalışmalarının  Performans  Teoriyi  hazırlayıp 
müjdeleyen  ve  büyük  ölçüde  de  inşa  eden  mümtaz  teorisyeni  Dan  Ben-Amos’un  bu 
süreçte  “folklor  nedir?”  sorusuna  verdiği  cevapta  “küçük  gruplarda  sanatkârane 
(artistic)  iletişimdir”  cevabını  yakınen  görmek  ve  örneklemek  mümkündür.  Konuyla 
ilgili daha fazla bilgi için bkz. Ben-Amos (1971). 

92
 
 
önceki  bir  çalışmamızda  bu  tür  geleneksel  hobiler  etrafında  oluşan  bu 
küçük toplulukları “meraklı grupları” olarak adlandırmıştık.  Türk halk 
kültüründe erkekler dünyasında yer alan meraklı gruplarının bir kısmı 
gelenek  çevresinin  durumuna  göre  yerel,  bölgesel  bir  kısmı  da  ulusal 
niteliktedir.  
Meselâ,  bir  veya  birkaç  efe  hakkında  ya  da  efelik  geleneği 
hakkında  “anlatı”lara  meraklı  bazısı  zeybek  oynamayı  seven  bir  “efe 
meraklı grubu”na çoğunlukla zeybek kültür havzasında veya bölgesinde 
ratlanılabilir.  Bu  tür  bir  efe  meraklı  grubu  herhangi  bir  kahvede 
toplanan sohbet eden insanlardan oluşabileceği gibi zeybek oyunları ve 
kültürüyle  ilgili  dernek  ve  benzeri  sivil  toplum  kuruluşlarının  dernek 
lokallerinde  de  bir  araya  gelip  bir  yandan  çay-kahve  içerken  diğer 
yandan  da meraklısı oldukları “tema,  kahraman”  veya  “etkinlik”le  ilgili 
olarak  faaliyette  bulunabilirler.  Bir  başka  ifadeyle,  meselâ  bölgesel  ve 
ulusal  seviyede  “zeybeklik  geleneğini”  iyi  temsil  etmediğine  inanılan 
dahası  “kötü  kahraman”  olarak  tanınan  “Kamalı  Zeybek”in  çoğunluğu 
akraba ve dostlarının çocuklarından oluşan bir “Kamalı Zeybek Meraklı 
Grubu” oldukça dışakapalı bir biçimde Ödemiş ilçesinin merkezinde var 
olup yaşayabilir.
3
 
Öte yandan “Çakırcalı Mehmet Efe”nin
4
 yaklaşık 100 yılı aşkın bir 
zamandır;  hem  yerel  hem  bölgesel  hem  de  ulusal  hatta  ve  hatta 
uluslararası  meraklı  gruplarına  sahip  olduğu  görülmektedir.  Ancak  bu 
durum  bütün  yerel,  bölgesel  meraklı  gruplarının  paylaştıkları  tema, 
kahraman  ve  etkinliğe  yönelik  birikim  ve  donanımları  eşit  olduğunu 
göstermez.  Kelimenin  tam  anlamıyla  paylaşılanlar  arasında  şu  veya  bu 
ölçüde  benzer  ve  aynı  unsurlar  olsa  bile  sabit  olmayan  bu  kolayca 
değişken  özellik  kişiden  kişiye  ve  gruptan  gruba  neredeyse  katılımcı 
sayısı  kadar  farklılık  gösterir.  Zaten  herhangi  bir  meraklı  grubunun 
üzerine  inşa  edildiği  ve  ona  süreklilik  kazandıran  sosyo-kültürel 
dinamiklerin başında da bu bireyden bireye değişen bilgi ve ilgi seviyesi 
yer alır. 
Birden  fazla  insanı  etrafında  birleştiren  bu  tema  veya  kahraman 
ya  da  etkinlik  konusunda  en  az  iki  kişinin  ikiden  fazla  defa  bir  araya 
gelip  sohbet  etme  bir  meraklı  grubunun  var  oluş  ölçüsü  olarak  kabul 
                                                           
3
  1992  yılı  Ekim  ayında  Ödemiş  ve  çevresinde  yaptığımız  alan  araştırması  esnasında, 
Çakırcalı Mehmet Efe ile ilgili rast geldiğimiz pek çok meraklı grubunun yanı sıra, Kamalı 
Zeybek  soyundan  gelenler  arasında  bu  tür  bir  meraklı  grubuyla  da,    temasa  geçip 
gözlemiştik. 
4
  “Efe”  veya  “Çakırcalı  Mehmet  Efe  Meraklı  grubu”  kavramsallaştırmaları  ve  özellikleri 
hakkında daha fazla bilgi ve inceleme için bkz. Çobanoğlu (1992). 

93
 
 
edilebilir. Bu tür bir meraklı grubu teşekkül ettikten sonra zaman içinde 
ona başka insanlar katılabilir. Sistematik ve takvime bağlı olmayan bir 
biçimde bu grubu oluşturanlar veya bunların bir kısmı ve çoğu kez ona 
yeni  katılan  veya  rast  gelenlerle  sohbetler  devam  eder.  Ancak 
çoğunlukla  aynı  yerleşim  biriminde  yaşayan  ve  birbirlerini  hemen 
hemen  her  gün  ve sattlerce sohbet eden  bu  tür meraklı  grupları  doğal 
olarak başka başka meraklı gruplarının da mensubu olabilirler ve zaman 
zaman  birden  çok  paylaşılan  faktörlere  bağlı  olarak  farklı  farklı 
konularda sohbetler gerçekleşebilir. Bir meraklı grubu bir kahvehanede 
uzunca  bir  müddet  toplanıyor  ve  sohbet  ediyorsa  bunun  en  yaygın  ve 
hoş  bir  biçimde  garsonlar  tarafından  dışa  vurulduğunu  görüp 
duyabilirsiniz.  Aldığı  çay,  kahve  siparişlerinin  hazırlanması  için 
kahvehanenin  ocakçısına  yüksek  sesle  duyuran  garson  veya  garsonlar 
çoğunlukla “efeler masasına” veya kısaca ”efelere 3 çay 2 orta kahveee” 
gibi  ifadeler  kullanırlar.  Efeler  gibi  yaygın  bir  başka  meraklı  grubu  da 
“pehlivan  meraklı  grubu”dur.  Bir  veya  birkaç  pehlivan  ya  da  güreş 
geleneğinin  kendisine  ve  pehlivanların  tamamına  meraklı  insanların 
gittikleri  kahvelerde  oturup  sohbet  ettikleri  masaya  çoğunlukla 
“pehlivanlar masası” demek yaygındır. 
Eğer  bu  tür  meraklı  gruplarının  oluşturduğu  masalar  çoğalır  ve 
kahvehaneye  gidip  gelenlerin  çoğunluğu  aynı  türden  meraklı 
gruplarınca  oluşturulmaya  başlanılırsa  bu  mekânın  adı  gayrıresmi 
olarak “efeler kahvesi”, “pehlivanlar kahvesi”, “hazineciler kahvesi” veya 
“kuşçular kahvesi” gibi anılmaya başlar. Kahvehanelerin pek çok yönden 
çok  ciddi  değişim  ve  dönüşümlere  uğradığı  son  yıllarda  bu  tür  adlarla 
anılan  kahvehaneler  çoğunlukla  söz  edilen  geleneksel  tematik 
sohbetlere  ve  meraklı  gruplarına  ait  dernek  ve  vakıflar  gibi  tüzel 
kişilikleri de bünyelerinde barındırmaktadırlar.     
Efeler  veya  pehlivanlar  gibi sadece meraklısı oldukları  konuların 
baş öznesi durumundaki “efe” veya “pehlivan”ların adıyla lakaplanmak 
ya da bunu adının önünde “pehlivan Ahmet”  veya sonunda “Ahmet efe” 
gibi  taşımak  meraklı  gruplarının  oluşum  ve  süreklilik  dinamikleri 
arasında  ayrı  bir  çalışmayı  gerektirecek  kadar  önemli  bir  sosyal 
psikolojik âmil olarak görünmektedir. Dahası bu tür meraklı gruplarının 
mensuplarının pek çok yerde bu tavır ve duruşlarını meraklısı oldukları 
sosyo-kültürel  grupla  özdeşleşen  ve  adeta  onun  kostümüne  dönüşme 
eğilimi gösteren “körüklü çizme”, “gümüş köstekli şimendifer marka cep 
saati”,  yelek,  cepken,  külot  pantolon”,  “sarı  şal  veya  yağlık”  vb.  giyim 
kuşam  kodlarını  da  içerdiği  görülür.  Uzun  süre  devam  eden  bu  tür 
meraklı  gruplarının  zaman  içinde  gruba  özel  “jargon”  ve  “argo” 

94
 
 
denebilecek sözlü kültürel kalıplaşmalara da sahip oldukları görülebilir. 
Bu tür meraklı grubuna has kılık kıyafet ve benzeri unsurlar grubun ve 
üyelerinin  günlük  hayatlarında  “kimlik”  ve  “kişilik”lerinin  bir  parçası 
olarak  karşımıza  çıkar  ve  parçası  oldukları  meraklı  grubuna 
mensubiyeti pekiştiren gizli ve açık işlevlere sahiptir. 
Ancak  bu  durum “hazineciler”  denilen  ve “hazine”  ya  da  eskiden 
kalma  “gömü”leri  bulup  çıkarmayı  böylece  zengin  olma  hayaliyle 
yaşayan  ve  dışa  kapalı  “meraklı  grup”larında  karşı  işlev  konumunda 
olduğu  için  görülmez.  Yaygın  olarak  kısaca  “hazineci”  olarak 
adlandırılan  bu  meraklı  grupları  toplumun  hemen  hemen  her  sosyo-
kültürel  kesimine  mensup  olabilir.  Ülkemizin  en  zenginleri  hakkında 
bile  “hazineci”  olduklarına  dair  şehri  efsaneleriyle  (urban  legends) 
beslenen  bu  meraklı  grubunun  da  zaman  zaman  mahallelerinin 
mütevazi  kahvehanelerde  toplananları  Anadolu’da  oldukça  yaygındır. 
Hatta  bazı  şehir  ve  ilçelerde  “hazineci  kahveleri”  bile  vardır.  Hazineci 
meraklı grupları çoğunlukla 5-6 kişiden oluşur. Bir yörede yaygın olarak 
var  olduğuna  ve  henüz  bulunamadığına  inanılan  bir  “hazine”yle  ilgili 
olarak ya bilinen bir “işaret”in yeni yorumuyla ya da nasıl ele geçtiğine 
dair  “anlatısı”  apayrı  bir araştırma  konusu  olacak  kadar  dikkate  değer 
anlatılarıyla  elde  edildiği  iddia  edilen  bir  “hazine  haritası”  meraklı 
gruplarının  oluşum  ve  yeniden  oluşumlarında  son  derece  önemli  rol 
oynar.  Bu  tür  iddialarda  bulunanlar  ve  ona  katılarak  neredeyse  her 
zaman bulunması muhakkak (!) olarak düşünülen hazineden pay almak 
isteyenler  hazineci  meraklı  gruplarını  oluştururlar.  Hazineci  meraklı 
grupları  paylaştıkları  sırrı  muhafaza  etmeye  yönelik  olarak  dışa 
kapalıdırlar.  Yanlarına  yaklaşan  hemen  herkesten  şüphe  ederler. 
Özellikle  tanımadıkları  kişilerin  tamamı  onlara  göre  ya  polis  ya  da 
mitçidir.  Birbirlerine  bu  kişileri  ve  durumları  uyarmak  maksadıyla  bir 
tür  şifre  ve  parolalar  da  geliştirdikleri  görülebilir.  Bu  meraklı  grupları 
çoğunlukla gizli kazı yapıp bir türlü bulunamayan o efsanevi hazineleri 
bulmaya yönelik bir ekip olarak oluşmaları nedeniyle en temel bir araya 
gelme ölçütü “güven”dir. Söz konusu olan hep çok büyük bir hazine ve 
zenginlik  olacağı  için  “gizli  ve  kaçak  hazine  kazısı”na  herhangi  bir 
şekilde  katkı  sağlamayacağı  düşünülen  hiç  kimse  gruba  alınmaz,  dışa 
açık  sadece  övünme  ve  kıskandırma  maksatlı  konuşma  ve  şakalar 
yapılabilir ki bunlar da bile asıl hedef ve bilgiler daima saklanılır. Dahası 
bazı  durumlarda  aynı  efsanevi  hazinenin  peşinde  olan  diğer  meraklı 
gruplarının  yalan,  yanlış haber  ve  tavırlarla  algıları  farklı  yönlendirilip 
kendi amaçlarını örtüp farklı yansıtılabildikleri durum ve sohbetlere de 
rast gelinebilir. 

95
 
 
Hazineci  meraklı  grupları  her  ne  kadar  “güven”  odaklı  olarak 
oluşturulsa  da  gruba  bir  yönüyle  hep  “güvensizlik”  duygusu  hâkimdir. 
İkinci  temel  duygu  da  “korku”dur.  Bulunacak  efsanevi  hazineye  sahip 
çıkacak  bileğe,  yüreğe  sahip  olmanın  yansıra  “silaha”  ve  onu 
kullanabilme cesareti biraz bunun için olmazsa olmazdır. Ancak her an 
buna  sahip  olanların  bunu  –özellikle  efsanevi  hazine  bulunca  ve 
paylaşım  esnasında–  grubun  diğerlerine  karşı  kullanma  veya 
kullanabilme  ihtimali  yaygın  olarak  bu  tür  meraklı  gruplarına  mensup 
olanların  kazıya  özel  a,  b,  c,  d  ve  e  planları  yapmalarına,  bunlara  dair 
hayaller  kurmalarına  yol  açar.  Hemen  her  hazineci  meraklı  gruplarına 
bir tane de daha dindar veya cin, peri ve benzeri olağanüstü varlıklardan 
korkmayan  yahut  onlara  karşı  okuma  ve  benzeri  yollardan  baş 
edebileceğine  inanılan  eğitim  ve  bilgisi  ne  olursa  olsun  yaygın  olarak 
“hoca”  lakabının  yakıştırıldığı  birini  de  dâhil  etmek  kalıplaşmış  yaygın 
uygulamalardandır. Türk halk kültüründeki hazine veya gömü  folkloru 
konusundaki  en  yaygın  motiflerden  birisi  olan  “sahipli”  veya  “iyeli” 
hazinesinin  “iyi  saatte  olsunlar”  tarafından  korunması  nedeniyle  elde 
edilememesi  teması,  hazineci  meraklı  gruplarında  “hoca”  lakaplı  söz 
konusu özelliklere sahip kişilerin dâhil edilmesinin nedenidir. Maalesef 
hazineci  meraklı  gruplarına  mensup  binlerce  insan  yurdumuzu  delik 
deşik etmekte bunların bazıları defalarca yakalanıp hapse, mahkemeye 
düşmektedir.  Çok  çok  nadir  olarak  hazine  bulup  zengin  olanlara  dair 
yeni  efsaneler  anlatılmakla  birlikte  bir  hayli  de  evini  barkını,  elindeki 
parasını  hatta  oturduğu  evi  bile  kaybedenlere  dair  anlatılan  pek  çok 
anlatı da vardır.  
Bu tür meraklı grupları içinde kısmen de olsa maddi yönü olan ve 
esasen  maddi  kültürel  bir  zemin  üzerinde  kalıplaşmış  tematik  bir 
meraklı  grubu  olan  “kuşçuluk”  biraz  da  meraklı  olmayanların 
“küçümseme”  ve  “dışlama”ları  nedeniyle  hemen  ilk  fırsatta 
“kahve”lerine sahip olma eğilimindedir. Güvercin, saka, kanarya ve hint 
horozu  gibi  kuşlarla  ilgili  geleneksel  uygulamalar  “kuşçu  meraklı” 
gruplarının  oluşma  nedenidir.  Meraklısı  olunan  kuşa  ve  buna  dair 
uygulamalara  bağlı  olarak  da  bölgelere  göre  değişebilen  alt 
adlandırmalara ve kahvelere sahiptirler.  
Hiç  şüphesiz  Türk  halk  kültüründe  yer  alan  meraklı  grupları 
bunlardan  ibaret  değildir.  Bizim  birkaçının  temel  özelliklerine  işaret 
ettiğimiz bu meraklı grupları ilgi duydukları temaya dair yeni bir olayın 
olması ya da eski bir olayın sözlü, görüntülü, dijital, elektronik ve yazılı 
kültürel  ortamlarda  herhangi  bir  vesileyle  yer  alması,  bu  grupları  ve 
onların  konuyla  ilgili  sohbetlerini  harekete  geçirici  ve  sosyo-kültürel 

96
 
 
hatırlatıcı olarak sohbet başlatıcı rollere ve işlevlere sahiptir. Yarı resmi 
bir sohbet ortamı olmalarının da esas nedeni budur.   
Sonuç  olarak,  yarı  resmi  sohbet  faaliyetleri  arasında  tematik 
olarak  kalıplaşmış  anlatıların  icra  edildiği  ortamların  anlatıcı  ve 
dinleyicilerinden  oluşan  sosyo-kültürel  grupları  veya  sosyal  zemini 
“meraklı  grubu”  olarak  adlandırıyoruz.  Bu  meraklı  gruplarının,  grup 
dinamikleri başta olmak üzere tematik, işlevsel ve yapısal özellikleriyle 
icralarının  tespit  ve  tahlillerinin  yaygınlaşması  Türk  halk  kültürü  ve 
özellikle de “sohbet kültürü”müzün daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. 
Bu  kültürel  özelliklerin  de  daha  iyi  anlaşılmasının  millet  olarak  sahip 
olduğumuz 
“kimliğimiz”in 
korunup 
güçlendirilerek 
yarınlara 
aktarılmasında  son  derece  yararlı  olacağı  açık  bir  biçimde  ortaya 
çıkmaktadır.