Analitik kimyo fani Sifat analizidan masala va misollar yechish bo’yicha uslubiy ko’rsatma uslubiy ko`rsatma Buxoro oo va esti «Umumiy kimyo»

Masalalar echish uchun namunalar
1-masala. 1 M [Zn(NH₃)₄]CI₂ eritmasidagi Zn²⁺, NH₃ ionlarini kontsentratsiyasi va kompleks ionning dissotsiatsiyalanish darajasi hisoblang.
Echish. 1) Kompleks ionning eritmada quyidagicha dissotsiatsiyalanadi:
[Zn(NH₃)₄]²⁺ ↔ Zn²⁺ + 4NH₃
2) Kompleks ionning beqarorlik doimiyligi yoziladi:

[Zn²⁺] = X [NH₃]= 4 X ionlarga ajralmagan ionlar kontsentratsiyasi 1 – X bilan ifodalanadi.
3) Beqarorlik doimiyligi formulasiga ifodalar quyilsa.

X 1 ga nisbatan juda kichik bo`lganligi sababli X ning qiymatini hisobga olinmaydi:
K = X(4 X)⁴ = 256 X⁵ = 2,6*10^-10

[Zn²⁺] = 4,0*10^-3 mol’/l
Unda ammiakning kontsentratsiyasi:
[NH₃] = 4,0*10^-3 * 4 = 16 * 10^-3 = 1,6*10^-2 mol’/l
4) Dissotsiatsiyalanish darajasi hisoblanadi

Foizlarda α = 0,004 *100 = 0,4 %

2-masala. 0,2 m CuSO₄ eritmasiga teng hajmda 2 m ammiak eritmasi qo`shildi. eritmada [Cu(NH<sub>3</sub>)<sub>4</sub>]2<sup>+</sup> kompleks ion hosil bo`lgan deb, Cu²⁺ ionni kontsentratsiyasi hisoblang.

Echish. 1) Kompleks ion quyidagicha dissotsiatsiyalanadi:


2) Cu²⁺ ionlarining muvozanatdagi kontsentratsiyasi X deb, [Cu(NH₃)₄]²⁺= 0,2 – x. Kompleks hosil bo`lganda ammiakning kontsentratsiyasi 4*(0,2-x) ga kamayadi.
Muvozanatdagi kontsentratsiyasi
2 – 4 (0,2 – x) = 1,2 – 4x (mol’)
Eritmada: [Cu2+] = x, [Cu(NH₃)₄]²⁺ = 0,2 – x, [NH₃] = 1,2 – 4 x
3) Topilgan ifodalar beqarorlik doimiyligi ifodasi quyiladi:

0,02 va 1,2 qiymatlari x dan katta bo`lganligi sababli


4) Demak, eritmadagi Cu²⁺ ionlari kontsentratsiyasi 8,1*10^-4 mol’/l.
Kompleks ionlarning buzilish va cho`kmalarning erishidan ularning bo`lishi kompleks ionning beqarorlik doimiyligi va qiyin eruvchanlik birikmani eruvchanlik ko`paytmasi ma`lum bo`lsa, kompleks ionni buzilishi va qiyin eruvchan birikma hosil bo`lishi to`g’risidagi masalani hal qilish mumkin.

3-masala. 10 ml 0,01 m Na[AqS₂O₃] tuzi eritmasiga 0,1 m KBr eritmasi qo`shilganda AqBr cho`kmasi hosil bo`ladimi?

Echish. 1) eritmalarni aralashtirilganda moddalarning kontsentratsiyasi o`zgaradi:


2) Kompleks ion quyidagicha dissotsiatsiyalanadi:


3) Aq⁺ va S₂O₃^2- ionlarini kontsentratsiyasi x teng, kompleks ionni kontsentratsiyasi 0,0033 – x deb ifodalanadi unda,


4) KBr kuchli elektrolit bulib eritmada to`liq ionlarga dissotsiatsiyalanadi.
KBr ↔K<sup>+</sup> + Br<sup>-</sup>
[Br<sup>-</sup>] = 6,66*10<sup>-2</sup> mol’/l
5) AqBr eruvchanlik ko`paytmasi yoziladi:
EK_AqBr = [Aq⁺] [Br^-] = 2,23*10^-6*6,66*10^-2 = 14,85*10^-8 =1,48*10^-7
Ilovadagi 3-jadvaldan olingan eruvchanlik ko`paytmasing qiymati (EK<sub>AqBr</sub> = 5,3*10<sup>-13</sup>) bilan solishtirilsa, 1,4*10<sup>-7</sup> > 5,3*10<sup>-13</sup> dan, demak berilgan sharoitda AqBr cho`kmaga tushadi.

4-masala. 0,1 g AqJ eritish uchun 1 m Na₂S₂O₃ eritmasidan necha ml kerak.

Echish. 1) AqJ ning Na₂S₂O₃ da erish jarayonini quyidagi tenglama bilan ifodalash mumkin.
AqJ + Na₂S₂O₃ ↔Na[AqS₂O₃] + NaJ
AqJ + S₂O₃^2- ↔ [AqS₂O₃]^- + J^-
2) Muvozanat doimiyligi quyidagicha yoziladi:
( 1 )
EK_AqJ = [Aq⁺][J^-] bunda ( 2 )

2. 
   –chi formula (1) chi formulaga quyilsa,
   

( 3 )
( 4 )

4. 
   –chi formula (3) chi formulaga quyilsa,
   

;
Ilovadagi 5-jadvaldan

3) eritmaga o`tgan AqJ ning mol’ miqdorini x bilan, unda AqJ ning erish tenglamasidan [AqS₂O₃]^- = [J^-] = x, muvozanatdagi[S₂O₃^2-] = 1-x. Bu qiymatlarni muvozanat doimiyligi qiymatiga quyilsa,

Maxrajdagi x hisobga olinmasa
;
Demak, 1 l 1 m Na₂S₂O₃ eritmasida 2,35*10^-4 mol’ AqJ erishi mumkin.
4) 0,1 g AqJ mol’
Agar 1 l Na₂S₂O₃ 2,35*10^-4 mol’ AqJ ni eritsa, 4,25*10^-4 mol’ AqJ ni eritish uchun qancha hajm Na₂S₂O₃ kerak bo`ladi.