Analitik kimyo va fizik-kimyoviy taxlil

Gravimetrik tahlil asoslari

Usulning nomi lotincha gravitas – (markazga tortilish) iborasidan olingan bo‘lib, aniqlanuvchi moddaning tortimidan olingan qoldiq yoki cho‘kmani massasi aniq tortiladi.

Barcha analitik amallarni bajarish uchun namunadan, ± 0,0002g. Aniqlikda, tortib olingan kichik massa tortim deyiladi. Bajarilish uslubiga ko‘ra gravimetriya uch turga bo‘linadi.



Amaliy qism: Ajratib olish usulida – aniqlanuvchi modda (masalan o‘simlikning kuli) tahlil etiluvchi (dorivor o‘simlik) dan miqdoran ya’ni to‘liq ajratib olib aniq tortiladi. Tortimning qolgan tarkibiy qismlari kuydirib, cho‘g‘latib xaydaladi. Natija quyidagicha xisoblanadi.

2. Xaydash usuli

3. Bevosita xaydash usulida namunadan xaydalga maxsulot tutqiga yutdirilib, tutqich massasini ortishiga ko‘ra aniqlanuvchi moddaning miqdori xisoblanadi. Masalan uglevodorod tarkibidagi S va N miqdorini aniqlash uchun, namuna yondiriladi xosil bo‘lgan N₂O bug‘i va SO₂ gazi kalьsiy xlorid va o‘yuvchi natriy to‘ldirilgan tutqichlarga yuttdirib tortiladi.

Natija quyidagicha xisoblanadi.

m_(H2O) M_H · 100 m_CO2M_C · 100

% H = ------------------------ % C = ---------------------

M_H2O · a M_CO2 · a

m_(H2O) = m₂ – m₁ m_CO2 = m₂ – m₁

a – tortimning massasi; m₁ va m₂ tutqichning avvalgi va keyingi massasi.

b) Bavosita xaydash usulida – aniqlanuvchi modda masalan kristallizatsion suv (yoki namlik) tortimdan batamom xaydalgach uning quruq qoldig‘i tortiladi. Natija quyidagicha xisoblanadi.

m_H2O · 100

% H₂O = ---------------------

a

Ajratib olish va xaydash usullari nisbatan sodda ammo ko‘pincha aniqlanuvchi moddadagi S, P, Fe elementlarni xaydash usuli bilan sof xolda ajratib bo‘lmaydi, bunday xollarda gravimetrik tahlilni murakabroq uchinchi ya’ni cho‘ktirish usuli qo‘llanadi.

Bu usulga muofiq aniqlanuvchi elemet cho‘ktiriladi va tortiluvchi shaklga o‘tkaib, tortiladi misollar: