Андижон ҳайвонот боғИ

Foydalanilgan adabiyotlatlar: 1.A.SH. Xamrayev, B.A. Xasanov va boshqalar. ‘’O’simliklarni biologik himoya qilish ’’
Toshkent 2013 yil 2. Каган Ю. С. Общая токсикология пестицидов. Киев 1981 г, 56 с.

3. 
   Федоров Л. А., Яблоков А. В. Пестициды — токсический удар по биосфере и человеку.
   

— М.: Наука, 1999. 461 с.

3. 
   WWW.ZIYONET.UZ
   

ЗЕЛЛЕКНИНГ ИНГАЛЯЦИОН ЙЎЛ БИЛАН ОҚ КАЛАМУШЛАР ОРГАНИЗМИГА БИР МАРОТАБА ЮБОРИЛГАНИДАГИ ТОКСИК ТАЪСИРИНИ ЎРГАНИШ

Қурбонов А.Қ., Халиқов П.Х., Исломова Ш.А.
Тошкент Тиббиёт Академияси
Охирги вақтларда организмга муҳитнинг кимёвий омиллари таъсирининг олдини олиш муаммоси ижтимоий гигиеник ва тиббий биологик аҳамиятга эга бўлиб бормоқда. Ўзбекистон қишлоқ ҳўжалигининг асосий йўналишлардан бири пахта етиштириш ҳисобланади, пахтачиликда ҳар хил характерга эга бўлган жуда кўп муаммолар мавжуд, шулардан бири ўсимликларни ҳимоя қилиш муаммосидир. Бу муаммони ҳал қилиш учун пахта етиштиришда ҳар хил йўналишдаги пестицидлар (гербицидлар, инсектицидлар, фунгицидлар, дефолянтлар ва бошқалар) кенг қўлланилади. Қишлоқ хўжалигида пестицидларнинг қўлланилиши ҳисобига уларнинг ишчи муҳитга ва атмосфера ҳавосига тушиши аниқланган. Шу сабабли, пестицидларнинг организмга таъсирини олдини олишда уларнинг нафас йўллари орқали организмга тушгандаги таъсирини ўрганиш муҳим ҳисобланади.
Зеллекнинг организмга нафас йўллари орқали тушгандаги токсик таъсири оқ лаборатория сичқонларига бир маротаба суюқ-томчи аэрозоли кўринишида юбориб ўрганилди. Ҳайвонларга препарат динамик камераларда пуркаш йўли билан 4 соат давомида 582,3 ± 24,3 мг/м³, 68,3 ± 8,4 мг/м³ва 6,3± 1,4 мг/м³концентрацияда юборилди.
Препаратнинг ҳайвон организмига токсик таъсирини характеристикалаш учун бир қатор функционал-биокимёвий текширувлар: интоксикация клиникаси, қондаги гемаглобин миқдори, эритроцитлар, лейкоцитлар сони, қон зардобидаги аминотрансферазалар ва ишқорий- фосфатаза фаоллиги ҳамда суяк кўмиги метафаза пластинкаларида хромосомалар аберрация частоталари ўрганилди.
Биринчи гуруҳ тажриба ҳайвонларида препарат юборилгандан 24 соатдан кейин қон зардобидаги ишқорий-фосфатаза фаоллиги 207,5% да, лейкоцитлар сони эса 104,6 % га кўтарилганлиги аниқланди, 48 соатдан кейин эса лейкоцитлар сони олдинги даражада қолганлиги, ишқорий-фосфатаза фаоллигининг эса пасаяётганлиги аниқланди, аммо у таққослаш ҳайвонлари кўрсаткичидан 50 % фарқланар эди. Аланинамино-трансфераза (АлАТ)фаоллиги 156,2 % га, аспартатаминотрансфераза (АсАТ) фаоллиги эса 72,7 % га кўтарилганлиги аниқланди. Тажриба ҳайвонларидаги бу ўзгариш кўрсаткичлари препарат юборилгандан кейинги 7-суткага қадар таққослаш назорат гуруҳига нисбатан аниқ фарқланиши аниқланди.
Препарат 68,3мг/м³концентрация юборилган иккинчи гуруҳ ҳайвонларида интоксикациянинг клиник шаклланиши сезиларли даражада кузатилмади. Бу ҳайвонлар организмида кузатилган айрим ўзгаришлар фазали характерга эга бўлиб, 3 сутка давомида физиологик даражага қайтганлиги кузатилди. Учинчи гуруҳ тажриба ҳайвонларига препарат 6,3 мг/м³концентрацияда юборилди, бу тажриба ҳайвонларида таққослаш гуруҳи ҳайвонларига нисбатан ўзгариш аниқланмади. Суяк кўмиги метафаза пластинкаларида хромосома аберрацияси частоталарини ўрганиш шуни кўрсатдики, зеллек юқорида кўрсатилган концентрацияда тажриба ҳайвонларида хромосомаларда ўзгаришга олиб келмайди.
Шундай қилиб, зеллекни тажриба ҳайвонлари организмига бир маротаба нафас йўллари орқали юборилгандаги тажриба натижалари асосида 582,3 мг/м³ни токсик даражадаги, 68,3 мг/м³ни бўсаға даражасидаги, 6,3 мг/м³ни эса таъсир этмайдиган даражадаги концентрация деб ҳисобласа бўлади.