Andijon Davlat pedagogika instituti Aniq va Tabiiy fanlarni o'qitish metodikasi Biologiya Sirtqi yo'nalishi

Krap bitining tuzilishi

Suv havzasi qanchalik katta bo'lsa, undagi ixtiofaunaning yashash sharoiti xilma-xil bo'ladi. Katta daryolarda va ularning sayoz joylarida baliqlar yashaydi. Daryo baliqiari xilma-xil bo'lgan ekologik guruhlarga tegishli. Daryoning yuqori qismlarida o'zlari uchun qulay sharoit hisob- langan litofil baliqlar, bularning uvildiriqlari toshlar orasida rivojlanadi; loyqa suvda esa, ya’ni daryoning oTta qismida pclagofil baliqlar, daryo- ning quyi qismlarida esa qoltiqlarida fitofil baliqlar yashaydi. Bu baliqlar- ning barcha turlari daryoning ma’lum bir uchastkasida, o'ziga xos bolgan biotoplarga ko'payadi va rivojlanadi, ya’ni yaylov sifatida foydalanadilar.

• Suv havzasi qanchalik katta bo'lsa, undagi ixtiofaunaning yashash sharoiti xilma-xil bo'ladi. Katta daryolarda va ularning sayoz joylarida baliqlar yashaydi. Daryo baliqiari xilma-xil bo'lgan ekologik guruhlarga tegishli. Daryoning yuqori qismlarida o'zlari uchun qulay sharoit hisob- langan litofil baliqlar, bularning uvildiriqlari toshlar orasida rivojlanadi; loyqa suvda esa, ya’ni daryoning oTta qismida pclagofil baliqlar, daryo- ning quyi qismlarida esa qoltiqlarida fitofil baliqlar yashaydi. Bu baliqlar- ning barcha turlari daryoning ma’lum bir uchastkasida, o'ziga xos bolgan biotoplarga ko'payadi va rivojlanadi, ya’ni yaylov sifatida foydalanadilar.
• Ma’lurn biotoplarga yashashga moslashgan baliqlar o’zlariga xos rnaxsus yoki spetsifik xususiyatga ega. Bu xususiyatlar yashash muhitiga nisbatan adaptatsiya natijasidir. Togii daryoning oqimi kuchli bo‘lgan qismida yashaydigan baliqlarning tanasi 2 yon tomondan qisilgan bo‘ladi. Tangachalari mayda boiib daryo tubida mustahkam suzib ya­ shaydi, suv oqimiga qarshi tura oladi. Asosan goletslar, turkiston laqqasi, osman, marinka, forel va boshqalar

Suv havzalarida baliqlarning yashash sharoiti

Ko‘l baliqlari o‘z tuxumlarini o‘simliklarga qo'yadilar. To’xtagan yoki oqmaydigan suv muhiti sharoitida yashaydigan va o‘simliklar orasiga tuxum qo‘yib ko’payadigan baliqlar o‘zlariga xos tuzilishga ega, ularning tanasi baland, tangalari esa ancha katta boladi, shu bilan birga ancha kam harakat, ular uchun qarshilik ko'rsatadigan oqim yo‘q. Tana shakli baland ikki yon tomondan simmetrik qisilgan. Bu shakl ularning yirtqich yutib yubormasligi uchun ahamiyatga ega. O ’simliklar orasida yashashga moslashgan yirtqichlar to’satdan hujum qilishga, tez harakat qilishga, boshi ancha o’tkirlashgan va orqa suz- gich qanotlari ancha cho'zinchoq boladi (ko‘z o‘ngingizga ilonbaliq, sho‘rtan, sudakning orqa suzgichlarini keltiring).

• Ko‘l baliqlari o‘z tuxumlarini o‘simliklarga qo'yadilar. To’xtagan yoki oqmaydigan suv muhiti sharoitida yashaydigan va o‘simliklar orasiga tuxum qo‘yib ko’payadigan baliqlar o‘zlariga xos tuzilishga ega, ularning tanasi baland, tangalari esa ancha katta boladi, shu bilan birga ancha kam harakat, ular uchun qarshilik ko'rsatadigan oqim yo‘q. Tana shakli baland ikki yon tomondan simmetrik qisilgan. Bu shakl ularning yirtqich yutib yubormasligi uchun ahamiyatga ega. O ’simliklar orasida yashashga moslashgan yirtqichlar to’satdan hujum qilishga, tez harakat qilishga, boshi ancha o’tkirlashgan va orqa suz- gich qanotlari ancha cho'zinchoq boladi (ko‘z o‘ngingizga ilonbaliq, sho‘rtan, sudakning orqa suzgichlarini keltiring).
• Laqqa, ilonbaliq, sho'rtan o‘z oljasini poylab turib birdaniga hujunt qilib oladi. Shunga yarasha ularning tana rangi ham yashash muhitiga moslashgan boladi. Qirg’oq va sayoz joylar ancha issiq zamor (dimi- qish) tez-tez boiib turadigan joylarda ham ma’lum baliq turlari yashay­ di, masalan, karas — carassius auratus gebilio, gambuziya — Gambusia affinis va shu kabilar.

Suv havzalarida baliqlarning yashash sharoiti
Baliqlardagi ayrish sistemasi
Ayirish organi. Barcha tuban umurtqalilarnikiga o’xshash akulalarda ham birlamchi buyrak — mezonefros bo’ladi. U ikkita uzunchoq tanacha shaklida bo’lib, umurtqa pog’onasining ikki yonida tana bo’shlig’ining deyarli ko’krak suzgichlari atrofidan to kloakasigacha cho’ziladi. Har buyrakdan bittadan ingichka siydik yo’li chiqadi. Siydik yo’llari urg’ochilarida siydik so’rg’ichining va yerkaklarida siydik-jinsiy so’rg’ichining tepasidan o’tib kloakaga ochiladi