Andijon davlat tibbiyot instituti jarroxlik va urologiya kafedrasi prostata bezi adenomasini xavfsiz

Etiologiyasi. Patogenezi.
 
PBXG etiologiyasi va patogenezi tulik aniklanmagan.Lekin PBXG 
rivojlanishida yo shva gormonal uzgarishlar kata axamiyatga ega. 
Prostata bezi 5-alfa digidrotestesteron (5 alfa DGT) garmoni tavsiri ostida 
urogenital sinusdan rivojlanadi va jinsiy etilishining oxirlarida ogirligi 17-20 g 
tashkil etadi. 5-alfa DGT prostata bezining xujaylarida testesterondan xosil 
buladiya. Testesteronining uzi esa asosan (95%) moyak xujaylaridan (Leyding 
xujayralari) va kisman (5%) buyrak usti bezidan ishlab chikiladi. 
Meyorda kondagi testeronning barchasi gipotalamus - gipofiz tizimi 
tomonidan boshkarilib turiladi. Gipotalamusda relizning ishalb chikariladi, uning 
ta’sirida gipofizning oldingi bulagi xujayralaridan follikulostimullovchi (FSG) va 
lyutinlovchi gormonlar (LG) ishlab chikariladi va konga chikariladi. FSG 
spermatogenezni stimullaydi. LG esa Leyding xujayralaridan testesteron ishlab 
chikarilishini boshkarib turadi. 
Organizmda ishlab chikariladigan testesteronning 90-95 % kop plazmasida 
faolsiz xolatda buladi, chunki testesteron albumin va globunin Bilan birikkan, fakat 
5-10 % plazmadagi aksil Bilan boglanmagan - erkin testesteron. 
Testesteron prostata bezining xujayralariga kirib 5-alfa reduktaza (5AR) 
fermentx ta’sirida 5-alfa DGT fasl turiga aylanadi, bu esa tegishli oksil 
retseptorlari Bilan birikib, prostata bezining parenximasi va stromasi xujayralarini 

---

Ю.Г. Аляева, П.П. Глыбочка Российкие клинические рекомендации Урология.
 С.Х.Аль-Шукри Урология учебник. 2012г
14 
etilishini va usishini kuchaytiruvchi, ustiruvchi omil nomini olgan moddaning 
sintezini faollashtiradi . 
Oxirgi yillarda prostata bezi xujaylarida DGT oksil retseptorlari Bilan 
birikib xosil buluvchi ( ustiruvchi omil) - polipeptidga kata axamiyat berilmokda. 
Muxim axamiyatga ega bulgan ustiruvchi omillar: 
1. Epidermal ustiruvchi omil (EUO). 
2. Uzgaruvchi ustiruvchi omil (UUO). 
3. Fibroplastik ustiruvchi omil (FUO). 
4. Kollagen stimullovchi ustiruvchi omil (KUO) 
Xozirgi paytda PBXG patogenezida FUO, EUO va UUO ga asosiy axamiyat 
berilmokda.PBXG rivojlanishida sillik mushak elementari kuchni uzgarishga 
uchraydi va stroma epiteliya nisbati simptomlari namoyon bulgan PBXG bulgan 
erkaklarda taxminan 5:1 tashkil etadi. 
PBXG odatda prostata bezining tranzitor zonasidan rivojlanadi va kupincha 
tugunsimon buladi. 
PBXG ning kuchayishi bilan u fibroz va mushakka vatani sikib kuyishi 
natijasida «jarroxlik» parda xosil buladi,u PBXG atrofidagi tukimadan ajratib 
turadi. 
PBXG rivojlanganda siydik yullarining tusilishida dinamik va mexanik 
komponentlar mavjud. Dinamik tusilish prostata bez iva pardasi sillik 
mushaklarning tonusi oshishidan kelib chikadi. Kovuklik sillik mushaklarida alfa-1 
adrenergik retseptorlar mavjud. Bu nerv retseptorlar asosan kovukning 
buyinchasida va Leto uchburchagida, YAna uretraning prostata kismida va prostata 
bezida tuplangan.Ularning ta’sirlanishi sillik mushaklarning kiskarishiga olib 
keladi, bular uz navbatida uretraning prostata kismining torayishiga olib keladi va 
uretraning karshiliga oshadi. Alfa-1 adrenoretseptorlarining blokadalanishi sillik 
mushak elementlari tonusining pasayishiga ta’sir kilib va buning natijasida - kovuk 
ichki tusilishining pasayishiga va siyishning yaxshilanishiga olib keladi. 
Tusilishning mexanik komponenti esa tranzitor zonasidagi tukimaning 
giperplaziyasi xisobiga prostata bezni ogirligining uretranining prostata kismining 
sikilishidan kelib chikadi. 
Xar xil muapliflar ma’lumotlariga Karaganda 60-90 % PBXG bulgan 
bemorlarda prostata bezida yamlliglanish jarayoni prostatit yondosh kasallik 
borligi aniklangan. YAlliglanish rivojlanishiga moyillik beruvchi omil prostata 
syukligining bezning bulakchalarida va yullarida, giperplaziya bulgan kismining 
sikib kuyishi natijasida suyuklikning tuplanib kolishi natijasida kelib chikadi. 
PBXG patogenezida anchagina muxim omillardan biri kovuk buyinchasi va 
uretraning prostata kismining bezida va atrofdagi tukimalarda venoz koni 
aylanishining buzilishi natijasida shishishi bulib , bu kon tomirlar devori 
utkazuvchanligining buzilishi va oralik tukimada tukimalararo suyuklik tuplanishi 
bilan davom etadi. 

---