Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

Randalashda kesish rejimlari 
Quyidagi rasmda ko’ndalang randalash stanogi chizmasi keltirilgan. 
Randalashda kesish rejimlari yo’nish usulidagidek aniqlanadi, ya’ni avvalo, quyim 
miqdori asosida kesish chuqurligi belgilanadi. Surish katgaligi S ning qiymati 
ishlanilayotgant yuzaga qo’yilgan texnik talabga binoan tanlanadi. Kesish 
chuqurligi t va surish kataligi s aniqlangandan keyin kesish tezligi hisoblanadi. 
Hisoblangan tezlikka asoslanib, bir minutdagi juft harakat soni hisoblanib,
haqiqiy kesish tezligi aniqlanadi. 
K–bir minutdagi juft harakatlar soni 
L–stolning (polzunning) yurish yo’li, mm 
m–ishchi harakatning salt harakatga nisbati m
o’r
-0,75 
29-rasm. 734 rusumli ko’ndalang randalash stanogi umumiy ko’rinishi. 
Ishlatilishiga qarab randalovchi keskichlar yo’nib o’tuvchi, podrezka qiluvchi, 
kesib tushiruvchi va fason keskichlarga bo’linadi.

---

90 
 
Randalovchi va o’yuvchi stanoklarning turlari va ishlatilishi 
Randalovchi guruxga kiruvchi stanoklar quyidagi turlarga bo’linadi: 
ko’ndalang-randalovchi, bo’ylama-randalash va yo’nuvchi stanoklari. 
 
737 rusumli ko’ndalang randalash stanogining tuzilishi 
Bu stanokda gorizontal, vertikal va burchak ostida joylashgan tekisliklar kesib 
ishlanadi. Kesish jarayoni keskichning ilgarilama-qaytma harakatlanishi tufayli 
amalga oshiriladi. Keskichning qirindi ajralishi bilan bog’liq bo’lgan ilgarilama 
harakati asosiy harakat bo’lib, teskari tomonga yo’nalgan harakati saltyurish deb 
yuritiladi. 
Zagotovka stolga o’rnatilib ko’ndalang yoki vertikal yo’nalishda uzlukli 
harakat qiladi. Bu harakatga surish harakati deyiladi. 
Stolning surilishi polzunning salt yurish vaqgida bajariladi. 
737 rusumli stanokning umumiy ko’rinishi quyidagi 30-rasmda keltirilgan: 
A — tayanch ustuni, B— ko’ndalang yo’naltiruvchi; V— stol G— support; O 
— 
kesish 
harakatining 
qurilmasini gidropaneli, E — 
stanina; 
J— 
polzun, 
3— 
stanina 
asosi; 
I— 
surish 
qurilmasining 
gidrosilindri; 
K— surish mexanizmi; I— 
supporning qo’l bilan surish 
dastagi; 2 — stolning surish 
yo’nalishini 
o’zgartirish 
dastagi, 3 — surish qiymatini 
o’zgartirish maxovigi. 4— 
poluznning yurish yo’lining 
uzunligini 
chegaralovchi 
tayanchlar.
30-rasm 737 rusumli ko’ndalang randalash
stanogining tuzilishi. 
5 — polzunning yurish tezligini o’zgartirish dastagi. 6— boshqarish qismi. 
737 rusumli stanokning kinematik chizmasi quyidagi rasmda keltirilgan (30-

---

91 
rasm): 
Stanok poluzunning harakat tezligi va surish kattaligi uzluksiz ravishda gidrosisgema 
orqali amalga oshiriladi. Bu sistema ikkita ratasion nasos YA, va YA,, beshta 
sozlaniluvchi zolotniklardan iborat; 
YA’ni 3
3
— boshqarish zolotnigi, 3
2
 — reverslash zolotnigi, 3
5
 — surish zolotnigi, Z^ 
— harakat yo’nalishini o’zgartirish zolotnigi, 3
4
— tormozlash zolotnigi. 
3, — polzunning yurish tezligini (kesish tezligini) o’zgartirish uchun xizmat 
qiladi. 
Dastak R yordamida tezlik zolotnigiga uchta holat berish mumkin. 
Birinchi xolatda u o’ng tomonga suriladi va yog’ magistralga bitta nasos N
2
(ish 
unumdorligi 50 l. min) orqali yuboriladi. Nasos 1 dan kelayotgan yor esa kran Pl orqali 
bakka quyiladi. Bu holda polzunning tezligi minimal bo’lib, Zm/min atrofida bo’ladi. 
Zolotnikning ikkinchi holatida, ya’ni u o’rta holatda bo’lganida magistralga yog’ YA, — 
nasos orqali yuborilib, kesish tezligining ortishiga olib keladi. 
Zolotnikning uchinchi xolatida esa polzunning harakat tezligi eng katta qiymatga 
(υ= 37 m/min) ega bo’ladi. Zolotnik 3, ning birinchi holatida nasos N
g
dan kelayotgan 
yog’ kran K
1
orqali zolotnik 3
3
va 3
4
larning silindrining o’ng tomoniga kirib, ularni 
chap tomonga sura boshlaydi. 
YOg’ning asosiy qismi drossel D
1
zolotnik 3
2
va 3
4
larning o’ng tomonidagi ariqcha 
orqali ishchi silindrga o’ta boshlaydi va polzunni chap tomonga suradi. Ishchi silindrning 
chap qismidagi yog’ zolotnik 3
4
, 3
2
larning chapidagi ariqchalar va 3
3
orqali bakka 
quyiladi. 
Polzun ishchi harakatining oxirida uning o’ng tomoniga o’rnatilgan tayanch 
dastak R ni burib, zolotnik 3
3
ni o’ngga siljitadi. Natijada magastraldagi yog’ zolotnik 3
2
ning silindrik chap tomoniga kira boshlaydi va uni o’ngga suradi. Bu xolda nasos N
2
 - dan 
kelayotgan yok drossel D
1
, 3
2
va 3
4
larning chap tomonidagi o’yiqlar orqali o’tib, 
polzunni o’ng tomonga siljitadi. 
Ishchi silindrining o’ng qismidagi yog esa zolotnik 3
4 
va 3
2
, 3
3 
lar orqali bakka 
quyiladi. Zolotnik 3
1
ni birinchi va ikkinchi holatlarida zolotniklar 3
2
, 3
3
, 3, ning 
ishlashi .oqoridagidek takrorlanadi. 

---

92 
Polzunning harakati kran K
1
ni 90° ga burish orqali to’xtatiladi. Bu xolda nasoslardan 
kelayotgan yog’ bakka qaytarib quyiladi. 
Bu stanokda stolning yurishi quyidagicha amalga oshiriladi: 
YOg’ magistraldan zolotnik 3
2
ning o’ng tomondagi ariqcha orqali zolotnik 3
5
ning 
silindrini chap qismiga kiradi va zolotnikni o’ng tomonga suradi. Bu xodsa yog’ nasos 
YA, dan 3
5
ning o’ng tomonidagi ariqcha orqali surish harakati silindrning ustki 
qismiga kirib porshenni pastga qarab sura boshlaydi. Porshen esa shtokining uch 
qismidagi reyka tishli g’ildirak 28 ni bura boshlaydi. Lekin bu 
g’iddirak salt harakat qiladi. CHunki bu g’ildirakka aylanib o’tuvchi mufta 
joylashtirilgan. Porshen orqa tomonga surilganda, reyka g’ildirakni teskari 
yo’nalishda bura boshlaydi. Natijada g’ildirak 28 mufta bilan ilashib, val 1 ni harakatga 
keltiradi. Harakat val I dan reverslash mexanizmining g’ildiragi 30 orqali yuritish vinti 
III yoki Vga uzatiladi. Natijada stanok stoli gorizontal yoki vertikal yo’nalishda 
harakatlana boshlaydi. Polzunning saltyurish jarayonida surish porshenini yuqoriga 
harakatlantirish uchun yog’ nasos N
1
dan zolotnik 3
2
orqali, zolotnik 3
5
ning silindirini 
o’ng qismiga yo’naltiradi. Bu xolda zolotnik 3
5
chapga suriladi va yog’, nasos N
1 
dan 
surish silindirining pastki qisimga kirib, porshenni yuqoriga sura boshlaydi. Stolni 
gorizontal va vertikal yo’nalishda yuqori tezlik bilan harakatlantirish quvvati 
N=1 kvt bo’lgan elekgrodvigatel orqali amalga oshiriladi.