Andijon davlat universiteti a. Zaparov materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

Elektrkontaktli ishlov berish usuli. 
Bu usul elektrerroziyali ishlov berish metodining bir turi bo’lib, asosan aylanma 
harakat qiluvchi disk yordamida olib 
boriladi (42- rasm). Asbob — elektrodga 1 
tokos’emnik 2 orqali transformator 3 
yordamida V = 6 + 40 voltgacha 
kamaytirilgan o’zgaruvchan chastotali tok 
yuboriladi. 
42-rasm. Elektrkontaktli ishlov berish. 

---

115 
Ikkinchi elektrod vazifasini esa ishlov berilishi kerak bo’lgan tayyorlama 4 o’taydi. 
Yuborilayotgan tok kuchi I = 5000-8000 amper atrofida bo’ladi. Kesuvchi asbob sifatida 
cho’yan yoki misdan tayyorlangan diskdan foydalaniladi. Disk va tayyorlamaning 
kontaktda bo’lgan yuzasydan tok o’tishi natijasida bu zonadagi tayyorlama materiali 
xosil bo’lgan yuqori haroratda (kontakt yuzalaridagi katta qarshilik ta’sirida) eriy 
boshlaydi. Kesuvchi asbobni (diskni) erib ketishidan saqlash uchun uni katta tezlik bilan 
aylantirish zarur yoki sun’iy usul bilan sovitib turish kerak. Bu usul soddaligi tufayli 
metallarni kesib tushirishda, jilvirlashda, frezerlashda, asboblarni charxlash jarayonlarida 
keng qo’llaniladi. Bu usulda kontakt yuzada xosil bo’luvchi issiqlik miqdori 
tenglamasini quyidagicha ifodalash mumkin: 
Q
um
=Q
k
+Q
i 
Q
k
— kontakt yuzalardan tok o’tishi hisobiga ajralib chiquvchi issiqlik miqdori, kal; 
Q
i
— disk bilan tayyorlama orasida hosil bo’luvchi ishqalanish tufayli hosil bo’luvchi 
issiqlik mikdori, kal. 
Bu holda Joulь qonuniga asosan, elektr tokining hosil qilayotgan issiqlik miqsori. 
Q=0,24R
k
T bo’ladi. 
Bu erda: R
k
— ishqalanilayotgan tok miqdori, Vt. t— jarayonning borish vaqgi. 
Ishqalanish tufayli hosil bo’luvchi issiqlik esa: Q
u
= 0,24P
u
• t ga teng bo’ladi. 
R
u
— ishqalanish quvvati, Vt. 
Ma’lumki, hosil bo’layotgan hamma issiqlik miqdori metallningqizishiga 
sarflanilmasdan uning ma’lum qismi atrofidagi muhitga, kesuvchi asbob, stanina, 
moylash sovitish suyuqligiga tarqaladi. SHuninguchun hisoblashlarda issiqlik ni 
yo’qotilishini hisobga oluvchi tuzatish koeffisientidan foydalaniladi: 
K=Q
φ
/Q
um 
Q
f
— foydali issiqlik mikdori; 
Q
um
— umumiy issiqlik . 
YUqoridagilar asosida issiqlik ta’sirida kesish zonasidan erib chiqqan metalning 
umumiy miqsorini (grammlarda) hisoblash mumkin: 
G=K Q
um
/q 
bu erda: q — erigan metallning issiqlik sig’imi. 

---

116