Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti psihologiya kafedrasi
Boshlangich sinf o‘quvchilarida shaxslararo munosabatida nutqining
Download 0.9 Mb. Pdf ko'rish
|
bola nutqini rivojlanishida shaxslararo munosabatning psixologik tasiri kichik maktab yoshi davri misolida.
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kichik maktab yoshidagi bolalar nitqini rivo‘rganish metodikasi
|
Boshlangich sinf o‘quvchilarida shaxslararo munosabatida nutqining
rivojlanish darajalari namoyon etishlishining o’rtacha umumiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha natijalari (2 sinf) Faoliyat ko‘rsatkich % hisobida Standart xatolik
faol ijobiy O‘rtacha 42,% 2,4%
95%li
Qo‘yi chegara 36,%
ijobiy
O‘rtacha 67,%
6,3%
95%li Qo‘yi chegara 50 %
Past
O‘rtacha 56 %
4,2% Boshlangich sinf o’quvchilarida nutqini rivojlanish darajalari ko’rsatkichlari (4 sinf) Faoliyat ko‘rsatkich % hisobida Standart xatolik
Faol ijobiy O‘rtacha 53 % 3,6%
95%li
Qo‘yi chegara 43 %
ijobiy
O‘rtacha 64 %
3,7%
95%li Qo‘yi chegara 55 %
indifferent O‘rtacha 48 %
5,6%
95%li Qo‘yi chegara 34%
59
Tajribalar natijalariga ko’ra xulosa qiladigan bo’lsak respondentlardan 15% past darajaga ega bo’ldilar. (ulardagi muloqatchanligi past bo’lganligi uchun) 25% o’rta ( tortinchoqlik, uyalish xususiyatlarining ustunligi) 60 % yukori darajada (erkin, muloqatga kirisha oladiganlar) shakllanganligi aniqlandi.
2-Metodika SHe’r aytish va rasmga qarab gapirib berish ( Moslashtirilgan psixodiognostik usul) Hoy, quyon oppoq quyon, Kel, menbilan o’ynagin. CHopqillab u yon-bu yon, Maktabimda quvnagin
Savol 1-rasmda nima ko’rib turibsiz? 2.Quyon hakida nimalarni bilasiz? 60
Xulosa. Demak, olib borilgan nazariy va amaliy taxlillar asosida kichik maktab yoshida bola nutqini rivojlanishiga psixologik ta’sir etishda shaxlararo munosabatlar alohida ahamiyatga ega ekanligi o‘z isbotini topdi. 1 .Bola nutqini rivojlantirish ularni erkin fikrlaydigan qilib voyaga yetkazish zarur. Demak, muloqot fikrlash bilan uzviy bog‘liq holda shakllanadi.bu esa ularni nutqini o‘ziga xos shakllanishi va rivojlanishi uchun shart sharoit bo‘lib xizmat qiladi. 2. O‘quvchilar tafakkurini o‘stirmay turib, ularning nutqini o‘stirib bo‘lmaydi..bola tafakkurini o‘stirishda turli suxbatlardagi fikr almashisho‘, savollarga mustaqil javob berish, rolli o‘yinlardan unumli foydalanishda bola nutqi erkin ifodalanadi. 3. Kichik maktab yoshi davrida o‘quv mashg‘ulotlarini o‘yin tarzida tashkil etish orqali bolalarni ko‘proq muloqotga jalb etish ularning og‘zaki nutqini rivojlanishiga imkon yaratadi. 4..O‘quvchilarni ifodali o‘qishga o‘rgatish ularda so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilishini taminlaydi. Demak, har bir yoshga kiradigan kishilar, shu jumladan, kattalar ham o‘ziga xos muloqotga kirishadilar. Muloqot har bir davrga xos holda amalga oshiriladi. Shaxsning har tomonlama shakllanishida muloqotning ahamiyati katta. Oddiy narsalarni o‘rganish uchun ham taqlid orqali o‘zaro muloqotda bo‘lish zarur. Jamiyat qonun - qoidalariga asoslangan holda munosabatlar rivojlanadi. Individ bilan shaxs muloqoti o‘rtasida juda katta farqni ko‘rish mumkin.
61
Tavsiya. 1. XX1 asrda yashaydigan har bir insonning tanqidiy fikrlashi uchun avvalo muloqotga o‘rgatish zarur. 2.Og‘zaki gapirish, bayon yoki insho yozishda o‘quvchilarning reja tuzib olishlariga e’tibor berish kerak. Bizning yuksak ma’naviy ehtiyojlarimizdan biri-bu muloqotga bo‘lgan ehtiyoj. Muloqotga bo‘lgan ehtiyojimiz qondirilmasa, ongimiz ham rivojlanmaydi. Shuning uchun biz doimo muloqotga bo‘lgan ehtiyojimizni qondirishimiz lozim 3. Bola nutqini rivojlantirishda shaxslararo munosabat -psixologik ta’sirning ajralmas sifatidir. Bu o‘qituvchi va o‘quvchining ta’lim-tarbiya jarayonidagi professional muloqoti bo‘lib, unda ma’lumot almashinadi va o‘quvchilarga o‘quv- tarbiyaviy ta’sir o‘tkaziladi
rivojnishiga salbiy ta’sir etadi. O‘quv mashg‘ulotlarining o‘rtacha sur’atda o‘tkazilishi maqsadga muvofiqdir.
maqsadga erishish uchun ularning yoshi va psixologik xususiyatlarini hisobga olish shart. O‘quvchi shaxsining xususiyatlariga va uning muayyan davrdagi psixologik holatiga mos tarbiyaviy vositalarni tanlash va yangi vositalarni topish, o‘quvchilarga g‘amxo‘rlig , pedagogik odobi, o‘z xatti-harakatining natijasini oldindan ko‘ra olishi muhim rol o‘ynaydi.
Ta’lim jarayonida o‘qituvchi o‘zining obro‘sidan oqilona, odilona va omilkorlik bilan foydalanib, o‘quvchilarda uyushqoqliq mehnatsevarliq o‘qishga ijobiy munosabat, o‘z nutqini shakllantirishi va rivojlanishini uchun shaxlararo munosabatlarini tog’ri tashkil etishi lozim. Buning uchun har tomonlama ta’sir ko‘rsatish usulini qo‘llashi kerak.
Kichik maktab yoshdagi o‘quvchilarning yosh xususiyatlaridan kelib chikib, ular uchun tayyorlangan aniq maqsadli, ijtimoiy tushunchalar elementlari mavjud psixologik rolli-vaziyatli o‘yinlar senariylarini ko‘proq yaratish va ular bilan pedagoglarni muntazam tanishtirib borish zarur. 62
Ta’lim muassasalarida ota-onalar yig‘ilishlarini oddiy - hisobot va tanbex xarakteridan bevosita trening mashg‘ulotlariga aylantirish ota-onalar psixologik- pedagogik savodxonligini oshirishga yordam beradi.
rolini inobatga olib, maxsus dasturlar yordami da oilaviy munosabatlar etikasi asoslari yuzasidan savodxonligini oshirish kerak 63
ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1.
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch.-T.: “Ma’naviyat”, 2008- 176 b.
2. Karimov I.A. Uzbekiston XXI asr busagasida: Xavfsizlikka taxdid, barkarorlik shartlari va tarakkiyot kafolatlari. - T.: «Uzbekiston», 1997. - 326 b. 3.
Uzbekiston Respublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturi: «Barkamol avlod orzusi - Uzbekiston tarakkiyotining poydevori».- T.: «Shark», 1997. 4. Barotov Sh.R. Kichik yoshdagi ukuvchilar faoliyatini baholash. - T.: «Ukituvchi», 1992. - 48 b. 5.
Barotov Sh.R. Ukuvchi shaxsini urganish usullari. -T.: «Ukituvchi», 1995. - 56 b.
6. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari. - T.: «Ukituvchi», 1994. -95 b. 7.
Karimova V. Psixologiya. O”quv qo’llanma. - T.: A. Kodiriy nomidagi xalk merosi nashriyoti, 2002. – 205 bet. 8. Muomala sirlari. (Deyl Karnegi tizimi asosida tuzilgan maslaщatlar. Tuzuvchilar: N.S. Safoev, A.Z. Gafforov).-T.: «Navruz», 1992. 9.
Umumiy psixologiya. (A.V.Petrovskiy taщriri ostida). - T.: «Ukituvchi», 1992. - 512 b. 10. Goziev E., Tursunov L. Maktab psixologi faoliyatining mazmuni GG «Xalk ta’limi» jurnali, 1995, №7-8. 3-5-b. 11.
Qodirov B.R. Sinf zukkolarini tanlash metodikasi (Yosh iste’dodlarini izlaymiz): Metodik qo‘llanma. T., 1998. 12. G‘oziev E.G‘. Psixologiya (Yosh davrlari psixologiyasi). T., 1994. 13. G‘oziev E.G‘. Umumiy psixologiya: darslik. I, II kitob. T., 2002 14. Goziev E., Anarmetova Sh. Bolalar psixologiyasi. - T.: 1992. - 32 b 15. Goziev E., Daminov K. Bolalar psixologiyasi.-T.:1992. -42 b. 16. Goziev E., Anarmetova Sh. O‘yin nazariyalari. - T.: 1995. -39 b. 17. Davletshin M.G. Umumiy psixologiya. Toshkent, ToshDPU, 2002. 18. Karimova V. Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot. Toshkent, 1994. 64
19. M.Otajonov, Psixoanaliz asoslar. «O‘zbekiston», tuzuvchi 2005. 20. Maqsudova M. Muloqot psixologiyasi. Toshkent, 2006. 21. Karimova V. Psixologiya. Toshkent, 2000.
Internet saytlari: www.ziyonet.uz www.google.uz Download 0.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|