Andijon iqtisodiyot va qurilish instituti "iqtisod va qurilish " fakulteti

Zamonaviy shaharsozlik estetikasi. 
 
Har bir shahar yoki viloyat, tuman markazi o’ziga xos estetik ko’rinishga ega. 
Bugungi kunda shaharsozlik sohasiga estetikaning zamonaviy prinsiplari joriy 
etilmoqda. Ayniqsa davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi tizimini tubdan qayta 
tashkil etish, shaharsozlikning eskirgan metodologiya va normativlari, kapital 
qurilishdagi nomutanosiblik va muammolarni bartaraf etish, shuningdek, loyiha in-
stitutlarining samarasiz faoliyatini tubdan takomillashtirish masalalariga jiddiy e’ti-
bor qaratilmoqda.
Ijtimoiy taraqqiyotning ikki muhim jihati - moddiylik va ma’naviylikni o‘zida 
namoyon ettiradigan me’morchilik o‘z navbatida, mamlakatda shaharsozlik sohas-
ining shakllanishiga, ravnaq topishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. 
Kundalik hayotda «shaharsozlik» va «obodonlashtirish» degan so‘zlar tez-tez 
tilga olinmoqda. Sobiq Ittifoq davrida shaharsozlik madaniyati va estetikasi 
me’moriy majmualarning umumiy ko‘rinishi, ularning eksterer (tashqi) va interer 
(ichki) bezagidagi bir xillik shaharning badiiy-estetik qiyofasiga salbiy ta’sir etgan-
ligini kuzatish mumkin. Ayniqsa, aholi uchun qurilgan turar joy binolarining bir xil 
shaklda bo‘lganligi shundan dalolat beradi. Mazkur binolar tartibsiz, noqulay 
hududda bunyod etilganligi, aksariyatining qurilishida tabiiy muhit, milliy 
xususiyatlar hisobga olinmaganligi natijasida shaharning jozibadorligini buzgan. 
Shahar o‘z ko‘rki va go‘zalligini qo‘yidagi estetik xususiyatlar orqali 
namoyon etadi:
a) shaharda me’moriy obidalar, ko‘hna yodgorliklar, ziyoratgohlarning mavjudligi 
va ularni odamlar e’tibori va tasarrufida ekanligi;
b) binolarning aholi turmush tarzi uchun qulayligi va mos kelishi;
d) shaharda bunyod etilgan inshootlar, yo‘llarning xalq manfaati bilan muvofiqligi;  
g) shaharning geografik jihatdan joylashuvi – suv va havosining musaffoligi, tabiiy 
manzaralarga boyligi. 
-15- 

---

Bugungi kunda mamlakatimizda bunyod etilayotgan muhtasham inshootlar, 
ma’muriy binolar, ta’lim muassasalari milliy me’morchilik an’analarining Ovro‘pa 
me’morchilik an’analari bilan uyg‘unligiga asoslanadi. Misol uchun, Vatanimiz 
poytaxtida qad rostlagan - Ma’rifat markazi, Simpoziumlar saroyi, Alisher Navoiy 
nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi, Yoshlar ijod saroyi, Poytaxt biznes 
markazi kabi betakror inshootlar bir-biriga hamohang tarzda yaxlit kompozitsiyani 
tashkil qilgan yoki Vatanimizning bosh maydoni - Mustaqillik maydoni betakror 
landshaft dizayni bilan g‘oyat go‘zal qiyofa kasb etgan. 
O‘zbek shaharsozligi estetikasi sobiq Ittifoq davrida nazardan chetda qoldi: 
me’moriy obidalar qarovsiz holatga keltirildi, xalq amaliy san’atining nodir turlari 
yo‘qola boshladi, erkin ijodiy muhit ta’qiqlandi. San’atkorlar, me’morlar, usta va 
naqqoshlar tomonidan ko‘plab binolar, xalq amaliy san’atining nodir namunalari 
yaratilgan bo‘lsada, ammo ularda milliy bezak va uslublar, naqshlar to‘laligicha 
o‘zini namoyon etolmas edi. Bugungi me’moriy binolar, tarixiy inshootlar xususan 
O‘zbekiston anjumani, mahobati, shakl va kompozitsiyasi, naqsh va bezaklari o‘zi-
ning falsafiy-estetik mazmuni bilan jahon me’morligining buyuk namunasi, o‘zbek 
xalqining 
estetik 
qadriyatiga 
aylandi 
desak 
mubolag‘a 
bo‘lmaydi.