Аndijon iqtisodiyot va qurilish instituti Iqtisod va qurulish fakulteti

Xom ashyo — konlardan olingan foydali qazilmalar va 
boshqa tabiiy resurslar, ulardan ishlab chiqarilgan va yana ishlov 
talab etadigan mahsulotlar. Keng maʼnoda Xom ashyo mehnat 
taʼsirida oʻzgargan va yanada ishlanishi lozim boʻlgan mehnat 
predmetinn anglatadi. Xom ashyo jarayonida Xom ashyodan 
tayyor mahsulot yoki yarim fabrikat paydo boʻladi. Xom 
ashyoning jami xilmaxil koʻrinishlari kelib chiqishiga koʻra 
sanoat va qishloq xoʻjaligi xom ashyosiga boʻlinadi. Sanoat 
Xom ashyosi, oʻz navbatida, mineral va sunʼiy Xom ashyoga 
boʻlinadi. 
Ishlatilishiga 
koʻra, 
mineral 
Xom 
ashyo 
yoqilgʻienergetika (neft, tabiiy gaz, kumir, uran, yonuvchi 

---

slanetslar), metallurgiya (qora, rangli, nodir va asl metallar 
rudalari), konkimyo (agronomiya rudalari, bariy, kaltsiy ftorid, 
oltingugurt), texnika (olmos, grafit, slyuda), qurilish materiallari 
(sement, keramika) i.ch. Xom ashyolari va boshqalarga 
boʻlinadi. Sunʼiy Xom ashyoga sintetik smolalar, plastmassalar, 
sintetik kauchuk, sunʼiy teri, sintetik yuvish vositalari va boshqa 
kiradi. Qishloq xoʻjaligi Xom ashyosi va oʻrmon xoʻjaligi, baliq 
ovlash va tayyorlov tarmogʻining ishlov berilmagan (xom) 
mahsulotlari oʻsimlik Xom ashyosi (don va texnika ekinlari, 
yogʻoch, yovvoyi va shifobaxsh oʻsimliklar) va hayvonot Xom 
ashyosi (goʻsht, baliq, sut, teri, jun) ga boʻlinadi. Ayrim sanoat 
tarmoqlarida Xom ashyoni birlamchi (metallurgiyada rudalar, 
qogʻoz sanoatida sellyuloza) va ikkilamchi (metall parchalari, 
makulatura) turlarga boʻlish muhim amaliy ahamiyatga ega. 
Ikkilamchi xom ashyodsh toʻgʻri foydalanish ijtimoiy mehnatni 
tejashni taʼminlaydi. Birlamchi Xom ashyoni kompleks qayta 
ishlash sanoatning Xom ashyo bazasini kengaytirish va iktisodiy 
samaradorligini oshirishda muhim manba xisoblanadi. 

---

Foydanilgan adabiyotlar 
1. Аsqаrov B.А., Аkrаmov X.N., Nuritdinov X.N. “Beton 
texnologiyasi”, O’quv qo’llаnmа, 1-2-qism, Toshkent-2005y. 
2. Аkrаmov X.N.,Nuritdinov X.N. “Beton vа temir-beton 
buyumlаri ishlаb chiqаrish texnologiyasi”, O’quv qo’llаnmа 1-
2-qism.Toshkent-2007y