Андижон қишлоқ хўжалик институти Қишлоқ иқтисодиёти ва бошқарув кафедраси

Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини интенсивлаштиришнинг иқтисодий самарадорлиги сарфланган харажатлар ҳажмига таққослаганда ҳар бир гектар ердан арзон ва юқори сифатли маҳсулотни етиштириш билан характерланади.

Қишлоқ хўжалигини интенсивлаштиришнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш, ер, моддий техника ва меҳнат ресурсларидан самарали фойдаланиш, табиий ва иқтисодий шароитларни ҳар томонлама ҳисобга олишни талаб қилади. Назарий жиҳатдан ҳар қандай ер участкасига, ҳар қандай ҳажмда, ҳар қандай капитални қўйиш мумкин, лекин бу ўз-ўзидан маълумки, агар шу мамлакатда шу пайтда барча шароитлар, яъни иқтисодий, техникавий, маданий ва бошқа шароитлар мавжуд бўлишига боғлиқ. Қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга сарфланадиган харажатлар оқилона сарфланиши керакки, бунда хўжалик ҳар бир бирлик харажатга кўпроқ маҳсулот ва максимум фойда олиши керак бўлади.

• Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини интенсивлаштиришнинг иқтисодий самарадорлиги кўрсаткичлар тизими орқали аниқланади. Улар қуйидагилардан иборатдир:
• 1.Бир гектар ер майдонга тўғри келган ялпи маҳсулот,
• ЯМ
• Си= ----------;
• ЕМ
• бу ерда,Си- интенсивлаштиришнинг иқтисодий самарадорлиги, сўм/га
• ЯМ-ялпи маҳсулот қиймати, сўм;
• ЕМ-ер майдони, га.
• 2.Бир гектар қишлоқ хўжалигига яроқли ерга тўғри келган соф даромад ёки фойда,
• СД Ф
• Си =-------- ёки -------;
• ЕМ ЕМ
• бу ерда СД- соф даромад, сўм:
• Ф- фойда, сўм
• Бу кўрсаткич алоҳида аҳамиятга эга. Модомики, соф даромад қўшимча қўйилмаларнинг асосий манбаи ҳисобланар экан, у ҳолда келгусида ишлаб чиқаришни кенгайтириш ва мустаҳкамлаш унинг ҳажмига боғлиқ бўлади.
• 3.Бир бирлик меҳнат харажатлари ҳисобига ишлаб чиқарилган ялпи маҳсулот (ялпи ва соф даромад) ҳажми:
• ЯМ ЯД СД
• Си =--------- ёки -------- ёки ----------;
•