Andijon mashinasozlik instituti "mashinasozlik texnologiyasi" fakulteti

BrB₂ roliklarini chokli payvandlash uchun qo'llash
Metall plitalardan (masalan, quvurlar, bochkalar, gaz baklari) ba'zi mahsulotlarni ishlab chiqarishda payvand choklarining yuqori ishonchliligi va zichligi talab qilinadi. Bunday holda, chokli payvandlash yoki, boshqacha qilib aytganda, rolikli payvandlash qo'llaniladi. Maxsus mashinalar tufayli rolik deb ataladi, bu yerda aylanadigan elektrodlar payvandlash elementlari sifatida ishlaydi, birlashtiriladigan qismlarni qisadi va aylantiradi.
Rolikli payvandlash uzluksiz, intervalgacha va bosqichli qarshilik payvandlashga ajratiladi. Ko'pincha, intervalgacha chokli ishlatiladi, payvandlash nuqtalari (quyma zonalari) bir-birining ustiga tushganda va bu tufayli muhrlangan chok hosil bo'ladi. Agar quyma zonalar bir-birining ustiga chiqmasa, unda bunday qarshilik chokli payvandlash an'anaviy payvandlashdan deyarli farq qilmaydi.
Elektrodlar vazifasini bajaradigan va mahsulotning mahkamlash qismlari og'ir yuk ostida. Ularni ishlab chiqarish uchun material mis va bronzaning turli xil qotishmalari hisoblanadi. BrB₂ dan olingan videolar eng yaxshi ekanligini isbotladi. Ular yuqori quvvatga ega va deformatsiyaga chidamli. Payvandlanadigan plitalarning qalinligi 0,2 dan 3 mm gacha bo'lishi mumkin.
Beriliy bronzaning qizdirilganda mexanik xususiyatlarini o'zgartirmaslik qobiliyati CuBe₂ roliklarini ajralmas qiladi. Qalin metall plitalarning chokli payvandlashi odatda BrB₂ analogi bo'lgan AERIS 1345 (CuBe₂) qotishmasidan tayyorlangan roliklar bilan amalga oshiriladi.

6. Payvandlash rejim hisobi.
Chokli payvandlash rejimiga I_pay, t_pay, t_T, F_pay, v_pay ba’zan F_ch, t_ch, shuningdek roliklar ish yuzasining o‘lchamlari (f_i, R_i, D_i) kiradi.
Chokli payvandlashda payvandlash tokining kuchi nuqtali payvandlashdagidan 15–20 % katta bo‘ladi, bunga payvandlash rejimining ancha qattiqligi (payvandlash vaqti kam) va qisman, shuntlanish sabab bo‘ladi. Ammo qizish joyi kengroqligi tufayli metallning qizishga qarshiligi kamayadi va kamroq muddatli impuls bilan, chayqalib to‘kilishlarsiz payvandlash imkoniyati paydo bo‘ladi. Payvandlash kuchi taxminan nuqtali payvandlashdagidek belgilanadi.
Chokli payvandlash rejimining muhim parametri payvandlash t_pay impulslari bilan payvandlash sikli vaqti t_s=t_pay+t_T orasida nisbat bo‘lib, u odatda t_pay/ t_s=0,15–0,85 nisbat bilan baholanadi:
t_pay/ t_s< 0,5 – kam uglerodli po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/ t_s=0,5 – o‘rtacha uglerodli po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/ t_s=0,4–0,6 – zanglamaydigan, issiqqa chidamli po‘latlar va titan qotishmalarini payvandlashda;
t_pay/t_s=0,5–0,85 – himoya qoplamali po‘latlarni payvandlashda;
t_pay/t_s=0,15–0,35 – aluminiy qotishmalarini payvandlashda.
Payvandlash tezligi (m/min) f nuqtalarining talab etiladigan bir-birini qoplash kattaligini va ular o‘rtasidagi oraliq (qadam) t_q hisobga olingan holda tanlanadi:
,
bunda: ; t_pay va t_T - mos ravishda tok impulsning va to‘xtam (pauza) ning davomligi, s.
Payvandlash tezligining eng yuqori qiymatlari qizish va kristallanish tezligi bilan cheklangan. Shu sababli payvandlashning yuqori tezligini saqlab turish uchun t_pay va t_T ni kamaytirishga harakat qilinadi. Qizish va kristallanish sekinlishi munosabati bilan metallning qalinligi ortganda v_pay kamaytiriladi. Aynan shu sababli, issiqlik o‘tkazuvchanligi yuqori bo‘lgan metallarni quyidagi turli sikllar bilan amalga oshiriladi:
a) I_pay ni uzluksiz ulash, roliklarni uzluksiz aylantirish (siljitish) S_V, o‘zgarmas F_pay bilan – yupqa listlardan yasalgan konstruksiyalarni payvandlash uchun. Tokni uzluksiz ulash payvandlash tezligini keskin oshirishga imkon beradi. Ammo birikmalar sifati va roliklarning chidamliligi pasayadi;
b) I_pay ni uzlukli ulash, roliklarni uzluksiz aylatirish S_V, o‘zgarmac bilan – impulslar orasidagi to‘xtam (pauza) vaqtida t_T vaqt ichida roliklar va detallar qisman sovishga ulguradi, shu bois roliklarning chidamliligi ortadi, termik ta’sir joyining eni torayadi, qoldiq deformatsiyalar kamayadi;
Mashinaning payvandlash pallasiga magnit materiallarning kiritilishi, masalan, yumshoq po'latdan yasalgan blankalar, induktiv qarshilikning oshishiga olib keladi, buning natijasida payvandlash oqimining kuchi pasayadi. Qalinligi 1 - 2 mm bo'lgan po'lat ignabargli plitalar uchun flanes kengligi 12 - 18 mm oralig'ida.
Rolikli payvandlashda choklarning yuqori mustahkamligi va zichligini ta'minlaydigan lap qo'shma keng tarqalgan bo'lib qo'llaniladi. Qoplama 10 - 18 mm oralig'ida olinadi.
Uzluksiz rolikli payvandlash uchun tavsiya etilgan parametrlar quyidagicha:
1. Payvandlanadigan qismlarning qalinligiga qarab alohida nuqtalarning diametri d _m (mm) da aniqlanadi:
d _m = 2 · S + 2,
d_m=2 ·0.5+2=3
bu erda S - payvandlanadigan ingichka qismning qalinligi, mm.
2.Aloqa maydoni F, mm ² 
F = p ·d ² _m / 4
F = 4·3²/4= 9
3. Payvandlash tokining kuchi I (A da) tok zichligiga va elektrod-ishlab chiqaruvchi qismning aloqa maydoniga bog’liq va quyidagi formula bilan aniqlanadi:
I = F · J
I = 9 · 8= 72 A
4. A nuqtalarining qadami (mm da) tenglamadan aniqlanadi :
a = (0,5 – 0,7) · d _m
a = (0,5 – 0,7) · 3= 0.6
Eslatma: Tenglama qattiq bo'g'inlar uchun; bo'shashgan tikuvlarda nuqtalar bir-biriga yopishmasligi mumkin va qattiq tikuvni olish uchun yuqori payvandlash tezligida payvand nuqtalarining markazlari orasidagi masofa 2-3 mm dan ko'p bo'lmagan (nuqta qadami) olinadi.
5. Payvandlash tezligi V _CB (m / min da) formula bilan aniqlanadi :
V _CB = 2f ·60 · a / 1000,
V _CB = 2 ·50 ·60 · 0.6 / 1000=3.6
bu erda f = 50 - oqim chastotasi, Hz;

a - nuqta oralig'i, mm.

6. Siqilish kuchi R _SZh (kgf da) quyidagicha aniqlanadi:
P _SZh  ,
P _SZh = 8
Bu erda p - o'ziga xos, kgf / mm ² (3mm qalinlikdagi yumshoq po'latni payvandlashda u 4 - 12 kgf / mm ² ni tashkil qiladi). Kattaroq qiymatlar qalinroq qismlarni payvandlash va yanada og'ir sharoitlarga mos keladi.
7. Rolikli elektrodlarning Be dagi ishchi kontakt yuzasining kengligi (mm da) payvandlanayotgan metallning qalinligi S ga bog'liq va quyidagicha aniqlanadi :

B_E=5· +2=5.5
Kerakli elektrod diametri 150 - 200 mm, chunki diametri kichikroq bo'lsa, ularning aşınması ortadi. Qalinligi 0,5 mm dan kam bo'lgan metallarni payvandlashda diametri 40-50 mm bo'lgan elektrodlar ishlatiladi. Rolikli payvandlash uchun elektrodlarni ishlab chiqarish uchun M1 toifali mis, kadmiy, xrom, beril bronza va boshqa qotishmalar qo'llaniladi.