Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi


Download 2.91 Mb.
bet142/195
Sana18.06.2023
Hajmi2.91 Mb.
#1556951
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   195
Bog'liq
Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish

Xaqiqiy natijalar monitoringi
Bu bilan xarajatlar hisobi bo’yicha buxgalter shug’ullanishi lozim. Byudjetda belgilangan sonlar bilan solishtirgan xolda moliyaviy va faoliyatning xaqiqiy natijalari xaqidagi boshqa axborotlarning to’liq hisobini amalga oshirishi lozim.
Rejadan chetga chiqish bilan bogliq bo’lgan masalalar yechimi
Bu reja bajarilishi jarayonini nazorat qilish bo’lib, unda rejadagi og’ishlar bo’yicha masalalar byudjetni o’zgartirish orkali yoki yangi qo’llaniladigan harakatlar-ni amalga oshirish orqali o’z echimini topadi.

    1. Bosh byudjet, uning tarkibi va uni tuzish tartibi.

Byudjet – bu tashkilot ichida boshqaruvchilar hulq atvoriga ta’sir qiluvchi yo’llardan biridir. Rahbarlar tomonidan qabul qilinadigan xech bir qaror yo’qki natijada ular moliyaviy natijaga ta’sir qilmaydigan va rejadagi bilan xaqiqat-dagi natijalar solishtirilganda natijalarga ta’sir qilmaydigan bo’lsin. Faoliyatni har tomonlama qamrab olishlik xususiyati byudjetlarda mavjudki shuning uchun byudjetlar oddiy tashkilotning boshqa tizimlariga qaraganda asosiy muhim bo’lgan afzallikka egadir.
Korxona byudjetini tuzish uslubiyoti
Quyida sxematik tarzda korxona asosiy byudjetni tayyorlash bosqichlari ko’rsatilgan:







Sotish byudjeti










Tayyor mahsulot oxirgi qoldig’i byudjeti






















Ishlab chiqarish byudjeti




























Materiallar byudjeti




Mehnat byudjeti




Ishlab chiqarish ustama xarajatlari byudjeti


























Sotilgan mahsulot tannarxi byudjeti














































Umumiy va ma’muriy har. Byudjeti










Sotish xarajatlari byudjeti




























Foyda va zararlar to’g’risidagi hisobot loyihasi














































Kapital xarajatlar byudjeti




Pul mablaglari byudjeti




















































Balans loyihasi


































Pul mablaglari oqimi loyihasi






























Byudjet – bu moliyaviy reja hisoblanib, unda korxonaning asosiy, investitsion va moliyaviy faoliyati bo’yicha daromadlar va xarajatlar qamrab olinadi. Ularning farqi kutilayotgan moliyaviy natija sifatida aks ettiriladi. Daromadni aniqlash uchun sotish byudjeti tuziladi. Xarajatlarni byudjetda bayon etish uchun xarajatlarning turkumlanishiga mos ravishda ishlab chiqarish xarajatlari va noishlab chiqarish xarajatlari smetalari bayon etiladi.
Sotish byudjetida xo’jalik sub’ektining xaridorlar va buyurtmachilardan olgan buyurtmalar hamda bozorni o’rganish asosida Mahsulotga bo’lgan talab aniqlanadi. Marketing tadqiqotlari va tuzilgan shartnomalar sotish bo’yicha byudjetda o’z aksini topadi. Uning tavsiyaviy shakli quyida berilgan.
1-qadam «Sotish byudjeti »



Mahsulot

Talab,dona

Donasining bahosi
so’m

Sotish hajmi, so’m

A








V va h.k.








Jami








Sotish byudjeti, ya’ni dasturi kompaniya sotishni rejalashtirayotgan mahsulot miqdori va bu mahsulotning sotish bahosini ko’rsatadi. Dasturda yalpi daromad taxmini ko’rsatilgan bo’lib, uning asosida sotib oluvchilardan tushgan naqd pullar baholanadi va ishlab chiqarish, sotish xarajatlari, ma’muriy xarajatlar byudjetini tuzish uchun asosiy ma’lumotlar ko’rsatiladi. Sotish dasturi – boshqa barcha byudjetlarning asosidir, chunki barcha xarajatlar sotish hajmiga bog’liq va sotishdan tushum hisobiga qoplanadi.


Rejaga binoan sotilishi kutilayotgan Mahsulotning ishlab chiqarish hajmini aniqlash uchun ishlab chiqarish byudjeti yoki dasturi tuziladi.
2 - qadam «Ishlab chiqarish byudjeti »

Ko’rsatkichlar

A Mahsulot, dona

V Mahsulot,
Dona

Rejadagi sotish hajmi







Tayyor mahsulotning oxirgi qoldigi







Umumiy ehtiyoj







Tayyor mahsulotning boshlangich qoldigi







Ishlab chiqarish dasturi yoki miqdori









Ishlab chiqarish dasturi miqdoriy ko’rsatkichlarda shakllanadi va ishlab chiqa-rish rahbarining mas’uliyati doirasiga kiradi. Dasturni ishlab chiqishdan maqsad sotib oluvchilar talabini qondirish uchun yetarli bo’lgan ishlab chiqarish hajmini ta’minlashdan iborat.


Korxona byudjetining daromad qismini ta’minlash Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmini aniqlashni talab etsa, Mahsulot ishlab chiqarish o’z navbatida asosiy va ustama ishlab chiqarish xarajatlari summasini aniqlashni talab etadi. SHunga mos ravishda keyingi qadamda Mahsulot ishlab chiqarish uchun asosiy materiallar va asosiy ish haqi xarajatlariga bo’lgan ehtiyoj hamda xarajatlar hisoblab topiladi.
3- qadam «Asosiy materiallar byudjeti »

Mahsulot

Ishlab chiqarish
dasturi,
dona

Materiallar

Material X

Material U

me’yor, kg/dona.

ehtiyoj, kg

me’yor, kg/dona.

ehtiyoj, kg

A Mahsulot
















V Mahsulot
















Ishlab chiqarish
ehtiyoji, kg










Materiallarni
davr oxiriga qol-
dig’i, kg










Materiallarni
davr boshiga qol-
dig’i, kg










Umumiy ehtiyoj, kg










Materiallarning
bahosi, so’m










Materiallarni
sotib olish hara-
jatlari, so’m












4- kadam «Ish vaqti va meh nat xarajatlari byudjeti»

Mahsulot nomi

Ishlab chiqarish dasturi, dona

Bir birlik mahsulotning mehnat sig’imi
soat

Umumiy
mehnat sig’imi,
soat

Soatbay
stavka,
so’m

Mehnat
xarajat-
lari, so’m

A Mahsulot














V Mahsulot














Jami
















Standart mahsulotlari ishlab chikaruvchi tarmoklarda bir birlik mahsulotga to’g’ri mehnat xarajatlari ehtiyoji aniklanadi va ular asosida umumiy mehnat xarajatlari belgilanadi.


Alohida buyurtmalar buyicha mahsulot ishlab chikaruvchi tarmoklarda esa to’g’ri mehnat xarajatlarini rejalashtirayotganda kuprok kiyinchiliklar yuzaga keladi. to’g’ri mehnat xarajatlari smetasi buyurtmalar kitobi asosida tayyorlanadi, aks xolda smetanii rejalashtirilgan sotishning umumiy kiymatidan foiz asosida tayyorlash zaruriyati yuzaga keladi.

Download 2.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling