Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

Kichik biznes va tadbirkorlik subyektlarini soliqqa tortish, ulardan olinadigan soliq turlari va soliq imtiyozlari

Mulk shakllaridan qat’iy nazar, barcha korxonalar O'zbekiston Respublikasining «Korxonalar, birlashm a va tashkilotlardan olinadigan soliqlar to'g'risida«gi qonuniga muvofiq, davlat va mahalliy byudjetlarga soliqlar to'laydilar. Soliqlar byudjetga tushadigan pul va qonun bilan belgilangan majburiy munosabatlardir. Bum unosabatlar soliq to'lovchilar (yuridik va jism oniy shaxslar) bilan davlat o'rtasidagi m unosabatlami ifoda etadi. Soliqlar, aw alo, davlatning vazifalarini moliyaviy m ablag'lar bilan ta ’minlash zarurligidan kelib chiqadi. Davlat oldida turgan umumiy-ijtimoiy zaruriy vazifalarga hozirgi sharoitda quyidagilar kiradi:

— aholining kam ta’minlangan tabaqalari (talabalar, pensioner lar, nogironJar va boshqalar)ni ijtimoiy himoya qilish;
— mamlakat mudofaasini ta ’minlash;
— m am lakat fuqarolarining tinch m ehnat qilishi va erkin yashashi muhofazasini ta ’minlash;
— mamlakat ichida uzluksiz ijtimoiy, madaniy tadbirlar (m aorif. sog‘liqni saqlash, madaniyat, ijtimoiy ta’minot va boshqalar)ni amalga oshirish;
— xorijiy mam lakatlar bilan iqtisodiy, madaniy va siyosiy aloqalarni o'rnatish;
— bozor infratuzilmasini yaratish va hokazo. Bu vazifalarni am alga oshirish nihoyatda ko‘p moliyaviy resurslarni talab etadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida bu resurslarni faqat soliqlar va soliq xarakteriga ega to'lovlar orqali amalga oshirish mumkin. Amaldagi qonunchiliklarga muvofiq, O'zbekiston Respublikasi hududida soliq va yig'imlar O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tom onidan belgilanadi va bekor qilinadi.
O'zbekiston Respublikasi hududida quyidagi soliq va yig'im lar amal qiladi:
— umum davlat soliqlari;
— mahalliy soliq va yig'imlar.
Umumdavlat soliqlarga quyidagilar kiradi:
— yuridik shaxslardan olinadigan darom ad (foyda) solig‘i;
— jism oniy shaxslardan olinadigan darom ad solig'i;
— qo'shilgan qiymat solig'i;
— aksiz solig'i;
— yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq;
— suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq.
Mahalliy soliq va yig‘imlarga quyidagilar kiradi:
— m ol-m ulk solig'i;
— yer solig‘i;
— avtotransport vositalarini olib sotganlik uchun soliq;
— savdo-soti q qilish huquqi uchun yig'im, shu jum ladan, ayrim turlardagi tovarlarni sotish huquqini beruvchi lisenziya yig‘imlari;
— yuridik shaxslarni, shuningdek tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi jism oniy shaxslarni ro'yxatga olganlik uchun yig'im;
— avtotransport to'xtash joyidan foydalanganlik uchun yig‘im;
— obodonchilik ishlari uchun yig‘im;
— ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish uchun yig‘im;
— boshqa mahalliy ahamiyatga ega bo'lgan yig'imlar.
Mahalliy soliq va yig'imlar mahalliy byudjetga o'tkaziladi. Soliq nimaga olinsa, o'sha narsa soliq obyekti bo'ladi. Soliq obyekti 3 guruhga bo'linadi: tovar aylanmasi , daromad va mulk. Soliq obyektining har bir soliq birligi uchun davlat tom onidan belgilab qo'yilgan m e’yori soliq stavkasi deb yuritiladi. Bu stavka qat’iy summalarda yoki foizlarda obyektga nisbatan qo'llaniladi. Soliq stavkalari proporsional, progressiv va regressiv ko'rinishlarda bo'lishi mumkin.