Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti tabiiy fanlar kafedrasi

9-MAVZU. TADBIRKORLIK ETIKASI VA MADANIYATI, ISHBILARMONLIK MULOQATI ASOSLARI


Reja:

1. 
   
   Tadbirkor rahbar etikasi
   
2. 
   
   Tadbirkor madaniyat.
   
3. 
   
   Tadbirkor rahbar faoliyatining ruhiy-psixologik xususiyatlari
   

9.1. Tadbirkor rahbar etikasi
Tadbirkor faoliyati faqat tadbirkorlikning huquqiy va tashkiliy asoslariga bog‘liq bo'lmasdan, u insonlar, qo‘l ostida xizmat qiluvchi mutaxassis va ishchilar, ayniqsa, chet ellik hamkasblari biznesmenlar doirasida umumaxloqiy me’ yorlargarioya qilishi bilan ham baholanadi. Ishdagi muvaffaqiyatning yarmidan ko'prog'i uning odobi, madaniyati, dunyoqarashi, ishbilarmonlik qoidalarini qay darajada bilishiga bevosita bog'liqdir. U m um an, tadbirkorlik ham m adaniyatdir. Aytishlaricha, madaniyatli odam tadbirkor bo'lishi shart emas, ammo tadbirkor inson madaniyatli bo'lishi lozim. Arastu (Arestotel) o'z zam onida birinchi bo'lib axloq to'g'risida gapirib: «Axloq nimani qilishim iz va nimadan o'zim izni tiyishimiz kerakligini aniqlashimizga yordam beradi», — degan edi. Prezidentimiz I. Karimov axloq tushunchasiga quyidagicha ta’rif berdi: «Axloq m a’naviyatning o'zagi. Inson axloqi shunchalik salom -alik, xushmuomaladangina iborat emas. Axloq bu, aw a lo , insof va adolat tuyg'usi, iym on, halollik degani».
Darhaq iqat, axloq biz uchun aw alo, insoniy munosabatlar shuningdek insonlarning fe’l-atvorlari, ularning qanchalik maqbul nuqtai nazardan ko'rib chiqish va baholashga imkon bemvchi bilim sohasidir. Taraqqiy etgan davlatlarda, ayniqsa, Yaponiya va AQShda firmalarning «Etika kodeksi» va biznesmenlarning alohida kasb ustalari guruhlarining «Ishbilarmonlik kodeksi» keng qo'llaniladi. «Biznesmenlarning axloq kodeksi» birinchi marta AQShda 1913- yili ishlab chiqilgan bo'lib, unda tadbirkorlik faoliyatini yuritishning asosiy qoidalari qabul qilingan. Bu qoidalar yagona asosga jamlangan bo'lib, ular biznes sohasidagi usul va siyosatni baholash, haqiqat va adolatlilik tushunchalari bilan uyg'unlashishi belgilangan. Vaqt o'tishi bilan kodeks bir necha bor takomillashdi. Natijada, bu borada turli firmalar va kompaniyalar tom onidan to'plangan, ularning tajribasiga asoslangan, umumlashgan g'arb ishbilarmonlik dunyosida keng m a’lum bo'lgan quyidagi «Biznesmenning axloq kodeksi» shakllandi:
1. Umumiy qoidalar.
— xususiy mulk muqaddas, daxlsiz va mulkchilikning qolgan barcha shakllari bilan bir qatorda teppa-tengdir;
— tadbirkor ishchanlik va yaratuvchanlik missiyasining jonkuyaridir. Uning kasbi astoydil faoliyatni, ishlab pul topishni talab qiladi. Bu uning obro'-e’tibori manbaidir;
— tadbirkor o'z mehnatining ahamiyatini anglay oladi. U o'z hamkorlaridan ishga mas’uliyat bilan yondashishni talab qiladi va uni qo'llab-quwatlaydi;
— xususiy xo'jalik faoliyati ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishiga olib keladi va tadbirkorga o'ziga xos majburiyatlar yuklaydi.

2.