Aniq-tabiiy va jismoniy madaniyat fakulteti

RENYUM VA UNING QOTISHMALARI keyin volfram eng qiyin eriydigan metall . Uning erish darajasi ustun kuch va volfram, molibden uchun taxminan 3186 ^oC bo'ladi. Egiluvchanlik u juda yuqori emas. reniy uchun talab juda katta, lekin ishlab chiqarish murakkabligi sababli bugunda eng qimmat metal hisoblanadi.
Bu meatal quyidagi sohalarda ishlab chiqarish uchun ishlatiladi:

• 
  reaktiv dvigatel;
  
• 
  Termoelektrik jufti;
  
• 
  spektrometr va boshqa qurilmalar uchun tola ip;
  
• 
  neftni qayta ishlash katalizatorlar sifatida.
  

TITAN QOTISHMALARI
Titan - keng metallurgiya sanoati va metal qotishmalarida ishlatiladi . Juda yengil metal, rangi kumushoq rang. bir nozik bo'lingan holatda, shuning uchun yong'in xavfi bo'lgan paytda portlashi mumkin.
Bu, samolyot va raketa ishlab chiqarish kemalar ishlab chiqarishda keng miqyosda ishlatiladi. Chunki tana bilan biologik uyumluluğun (protezlar, tatuirovka, joylashtiradigan, va boshqalar) tibbiyotda ishlatiladi.
Volfram (lotincha: Wolframium soʻzidan olingan boʻlib, „boʻri-shlak“ degan maʼnoni bildiradi, yaʼni volfram birinchi marta kashf qilinganida metall rudalaridagi zararli qoʻshimcha deb hisoblangan va kashf etilganidan keyin 100-yil mobaynida volfram umuman ishlatilmagan) — D. I. Mendeleyev davriy sistemasining VI guruh elementi; tartib raqami 74, atom massasi 183,84; oq-kumush rangli, qiyin suyuqlanuvchi ogʻir metall. Tabiiy volfram massa soni 180 (0,16%), 182 (26,35%), 183 (14,32%), 184 (30,68%) va 186 (28,49%) boʻlgan beshta barqaror izotop aralashmasidan iborat.
1781-yilda shved kimyogari Karl Vilgelm Sheele Volframni tungsten minerali dan volfram angidridi WO, sifatida ajratib olgan. 1783-yilda ispan kimyogarlari aka-uka Elkuyarlar WO₃ ni volframit mineralidan va uni uglerod bilan qaytarib, metallning oʻzini olishdi va uni Volfram deb atashdi. Volfram uzok-yillar davomida sanoat miqyosida qoʻllanilmay keldi. Tabiatda kam tarqalgan boʻlib, Yer poʻstidagi miqdori ogʻirligi jihatidan 110-4%. Mineral holida asosan volframatlar sifatida uchraydi. Bulardan volframit (Fe, Mn) WO, va sheelit CaWO₄ sanoat ahamiyatiga ega.
Volfram kub shaklida kristallanadi, zichligi 19,3 g/sm³, suyuqlanish temperaturasi 3380+10, qaynash temperaturasi 5900°C. 400-500°C da W havoda sezilarli darajada WO, gacha oksidlanadi, Suv bugʻlari 600°C dan yuqorida uni WO gacha oksidlaydi. Galogenlar, oltingugurt, uglerod, kremniy va bor Volfram bilan yuqori temperaturada (ftor esa kukun holatdagi Volfram bilan xona temperaturasida) reaksiyaga kirishadi. Vodorod bilan suyuqlanish temperaturasigacha reaksiyaga kirishmaydi; azot bilan 1500°C dan yuqorida nitrid hosil qiladi. Oddiy sharoitda Volfram xlorid, sulfat, nitrat va ftorid kislotalar hamda zar suvi taʼsiriga chidamli; 100°C da ular bilan bir oz reaksiyaga kirishadi; Ftorid va nitrat kislotalar aralashmasida tez eriydi. Volfram oʻz birikmalarida 2 dan 6 gacha valentli boʻlib, yuqori valentlilari barqaror.^[7]
Volfram toʻrtta oksid hosil qiladi: yuqori oksidi — 6-oksid WO3 (volfram angidridi), past oksidi — 4-oksid WO₂ va ikki oraliq oksidi — WO₂, Volfram angidridi limon rangli kukun boʻlib, ishqor eritmasida eriganda volframatlar hosil qiladi. Suv hamda kislotalarda erimaydigan sariq kukundan iborat volframat kislota — H ₂WO ₄ 188° C da suv ajratib, WO₃ ga oʻtadi. Volfram xlor bilan xloridlar hamda oksixloridlar hosil qiladi. Bulardan muhimlari WC1₆ va WO₂C1₂ dir. V oltingugurt bilan ikki sulfid —WS₂ va uch sulfid WS, hosil qiladi. Volfram karbidlari — WC va W₂C qiyin eruvchi birikmalar boʻlib, 1000—1500° C da Volframning uglerod bilan birikishidan hosil boʻladi.
Volframit hamda sheelit konsentratlari (50—60% WO₃) Volfram va uning birikmalari uchun xom ashyo boʻlib xizmat qiladi.
Volfram hozirgi zamon texnikasida toza metall hamda qotishmalar sifatida ishlatiladi. Elektr lampalarda, radioelektronika va rentgen texnikasida elektrovakuum asboblari tayyorlash uchun foydalaniladi. Volframning birikmalari texnikaning turli tarmoklarida qoʻllaniladi.
Qiyin eriydigan metallar ularning tuzlaridan qaytarish va elektroliz yoʻli bilan olinadi. Qiyin eriydigan metallar m. legirlovchi elementlar sifatida, sof holda, qotishmalar holida ishlatiladi. Masalan ; Kp agressiv moddalar taʼsiriga juda chidamli, mustahkamlik chegarasi 560 MN/m², rodiy lentasi yuqori temperatura hosil qiladigan va oksidlovchi muhitda ishlaydigan elektr pechlarining qizdirish elementlari uchun ishlatiladi, 60% K bilan 40% 1g qotishmasi 2300°C gacha boʻlgan temperaturalarni oʻlchashda foydalaniladigan termoparalar uchun, elektrotexnika va radiotexnikada, gafniy karbidi esa keskichlar, shtamp matritsalari tayyorlashga ketadigan qattiq qotishmalarga qoʻshish uchun ishlatiladi va hokazo. Qiyin eriydigan metallar m.dan qotishmalarning xossalarini yaxshilovchi qoʻshimcha sifatida, tigellar tayyorlashda, korroziyabardosh qoplamlar uchun, turbinalar, yadro reaktorlari, elektron asboblar, raketalar, kosmik kemalar va boshqalarda keng foydalaniladi.