Aniq-tabiiy va jismoniy madaniyat fakulteti

I.Bob . Qotishma haqida umumiy ma’lumot
I.1. Mis va boshqa metal qotishmalari
Qotishma kamida bittasi metall boʻlgan ikki yoki undan koʻp unsurlarning qattiq aralashmasidir. Qotishma metall xossalariga ega boʻlgani bilan, tarkibidagi moddalardan farq qiladi.
Bir metalldan yasalgan qotishma shu metall xossalarini yaxshilaydi. Masalan, poʻlat uning asosiy masalligʻi - temirdan mustahkamroqdir. Odatda qotishmalar ularning masalliqlarini eritib, aralashtirish natijasida hosil qilinadi. Qotishmalar mashinasozlik, kemasozlik, aviatsiya va qurilish sanoatlarida qoʻllaniladi.
Keng miqyosda ishlab chiqariladigan qotishmalarga quyidagilar misol boʻladi:
1 – jadval .

Qotishma nomi	Tarkibi	Xossasi	Qoʻllanilishi
Bronza	80 – 92% Cu 2%Zn 6%Sn, Al, Pb, Si	Qattiq	Mashina qismlari, qurollar, sanʼat asarlari
Jez	60 – 90% Cu 40 – 10% Zn	Yemirilishga barqaror, egiluvchanligi yuqori	Mashina ishlab chiqarishda, kimyo sanoatida, xoʻjalik buyumlar ishlab chiqarishda
Melxior	70 – 80% Ni 18 – 30% Cu, Fe, Mn aralashmasi	Yemirilishga barqaror, koʻrinishi chiroyli yaltiroq	Tibbiy texnika, turmushda qoʻllaniladigan idishlar, zargarlik buyumlari
Dyuralyuminiy	80 – 95% Al 13 – 1,5% Cu 0,5% Mg 0,5% Mn va boshqalar	Bardoshli, yengil	Aviatsiyada, velosiped qismlari va boshqalar
Monel-metall	65 – 70% Ni 30% Cu, Fe, Mn aralashmalari	Yemirilishga barqaror, ishqalanishga chidamli	Kimyo, neft sanoatida, tibbiyotda, kema, moneta yasashda ishlatiladi
Zanglamaydigan poʻlat	60 – 80% Fe 10 – 20% Cr 8 –20% Ni va boshqalar	Mexanik barqarorlik, yemirilishga barqaror	Xirurgiya asboblari, idish-tovoqlar

Poʻlat eng keng qoʻllaniladigan qotishma boʻlib, temirni 0.02-1.7% massali uglerod bilan aralashtirish natijasida hosil qilinadi.