Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

 
Kirish. Bilamizki, paxtachilik, dunyo mamlakatlarining qishloq xo‘jaligi 
sohasidagi asosiy ekinlaridan biri hisoblanib, to‘qimachilik sanoatini sifatli 
xomashyo bilan ta’minlashda uning o‘rni kattadir. Ta’kidlash kerakki, paxta hosilini 
sifatli terib olish defoliatsiyaning samaradorligiga bog‘liqdir. Keyingi yillarda 
aholini oziq-ovqat, sanoatni xom-ashyo bilan ta’minlash dunyo miqyosida 
murakkablashib bormoqda. Ayniqsa, hozirgi paytdagi jahon moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi sharoitida qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini yanada kengaytirish va 
tubdan modernizatsiya qilish bu masalalarning еchimini topishga imkoniyat 
yaratadi. Shu nuqtai-nazardan Respublikamizda bu sohani jumladan paxtachilikni 
rivojlantirishda davlat darajasida, aniq dasturlar asosida, eksportbop mahsulotlar 
ishlab chiqarishni ko‘paytirish maqsadida bir qancha ishlar olib borilmoqda.

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
47 
Olimlarimiz tomonidan erta pishar, serhosil, tolasi jahon bozori talablariga 
to‘liq javob beruvchi, kasallik va zararkunandalarga bardoshli g‘o‘za navlarini 
yaratish bilan birga, hududlarning tuproq-iqlim sharoitlariga mos resurs tejamkor 
agrotexnik tadbirlarini ishlab chiqish, shuningdek hosil pishib еtilgan davrda, sifatli 
yig‘ib-terib olish uchun g‘o‘za defoliatsiyasi agrotadbirini navlarning biologik 
xususiyatlariga qarab har xil omillarga bog‘liq ravishda qo‘llab, ularning maqbul 
me’yor va muddatini ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.
Chunki, o‘z muddatida va maqbul me’yorda sifatli o‘tkazilgan defoliatsiya 
natijasida ko‘saklarning pishib еtilishi tezlashib, umumiy paxta hosili salmog‘i 20-
25% ga oshadi va tola sifatining o‘zgarishiga ta’sir etmaydi, aksincha hollarda esa, 
defoliantlar g‘o‘zaga salbiy ta’sir etib, tola sifatining o‘zgarishiga va hosildorlikning 
pasayishiga olib keladi. 
 
Dolzarb vazifalar yuzasidan, 2021-2023 yillar mobaynida tadqiqotlarimiz 
Farg‘ona viloyatining Quva tumanida joylashgan Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va 
еtishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti ilmiy tajriba stansiyasining 
o‘tloqi soz, mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir qumoq, kam sho‘rlangan, sizot suvlari 1,6-
1,8 metr chuqurlikda joylashgan tuproq sharoitida olib borildi. Tajribada har bir nav 
uchun 8 ta variant olingan bo‘lib, 3 ta takrorlanishda joylashtirildi.
Tajriba variantlariga S8290 va S6775 g‘o‘za navining ko‘saklari 30-40 
% xamda 50-60 % ochilgan muddatda yuqoridagi defoliantlarning ko‘rsatilgan
me’yorlari qo‘llanilib, ularning maqbul qo‘llash me’yori va muddati aniqlandi.Ilmiy 
izlanishlar O‘zPITIda qabul qilingan «Metodika polevыx opыtov s xlopchatnikom» 
(1981), “Dala tajribalarini o‘tkazish uslublari” (2007) va O‘zR Davlat kimyo 
komissiyasi tomonidan qabul qilingan «Gʻo‘za defoliantlarini sinash bo‘yicha 
uslubiy ko‘rsatmalar» (1993, 1994, 2004) qo‘llanmalari asosida olib borildi.  
O‘tkazilgan kuzatuv va tahlillarda defoliatsiyadan 14 kun o‘tgach g‘o‘za 
ko‘saklari 30-40% ochilganda S-8290 g‘o‘za navida EntoDefol 0,200 l/ga hamda 
FanDEF-a’lo defoliantini 7,0 l/ga me’yorda qo‘llaganda to‘kilgan barglar 92,4-91,7 
% ga, ochilgan ko‘saklar 88,1-82,7% ga, hosildorlik 36,8-37,1 s/ga ga teng bo‘lib, 
nazoratga nisbatan qo‘shimcha 2,7-3,0 s/ga ga hosil olingan.
Shuningdek, tadqiqotimizdagi ikkinchi S-6775 g‘o‘za navida ham EntoDefolni 
0,200 l/ga hamda FanDEF-a’loni 7,0 l/ga me’yorida qo‘llaganda eng yuqori 
natijalarga erishilib, S-8290 navi S-6775 naviga nisbatan morfobiologik jihatdan 
tezpisharligi bilan farqlanishi sababli barcha natijalar yuqori bo‘lishi aniqlandi. 

---