Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan

Kaltsiy pangamat
(Calcii pangamas). Glyukonat kislota kaltsiy tuzlari aralashmasi.
0, 05-0, 1 g dan tablеtka holida chiqariladi. Buyurilishi: 1-2 tablеtkadan 3-4 mahal
ichiladi. Davolash kursi 30-40 kun.
Vitamin P. Rutin.
(Rutinum). 0, 02 g dan tablеtka holida chiqariladi. Buyurilishi: 1
tablеtkadan 2-3 mahal ichiladi.
Yog’da eruvchi vitaminlar 
Retinol — vitamin 
A, sariyog`, jigar, tuxum sarig`ida, ayniqsa ba`zi baliqlar va
dengiz hayvonlari jigarida ko`p bo`ladi. O`simlik mahsulotlarida vitamin A ning o`zi
bo`lmaydi, uning provitaminlari — karotin uchraydi. Karotin sabzi, ko`k piyoz, salat,
shovil, qizil garmdori, kora smorodina, shaftoli, o`rikda bo`ladi. Organizmda karotindan
vitamin A hosil bo`ladi. Vitamin A sintez yo`li bilan ham olingan.
Vitamin A oziqovqatlar bilan karotin yoki retinol efirlari sifatida organizmga
tushadi. Oshqozon osti bezining gidrolaza fermenti tufayli retinol efirlardan ajralib
chiqadi. Bu ferment chaqaloqlarda 6 oylik bo`lguncha hosil bo`lmaydi, bola bir yoshga
to`lganda ferment miqdori kattalarnikiga to`g`ri kelib qoladi. Shuning uchun 6 oygacha
vitamin A ni chaqaloq organizmi o`zlashtira olmaydi.
Karotin me`daichak shillig`ida karotinaza fermenti tufayli vitamin A ga aylanadi,
chaqaloqlarda bu fermentning faolligi kam, karotin teriga o`tib, uni sarg`aytirishi
mumkin.
Vitamin A ingichka ichakdan o`t (safro) kislotalar tufayli qonga so`riladi, aloxida
oqsillar bilan boglanadi, oqsillar to`yinganda vitaminning qolgani jigarda saqlanadi.
Organizmda retinol juda sekin o`zgaradi, suv va uglekislotaga parchalanadi, 50 %
o`zgarmagan holda buyrak orkali chikib ketadi. Retinol asosan moddalar almashinuviga,
mukopolisaharid, lipidlar, oqsillar, interferonlar hosil bo`lishiga ta`sir ko`rsatadi. Vitamin
A
fagotsitoz
jarayonini
quvvatlab,
limfotsitlarning
lizosoma
membranalari
o`tkazuvchanligini oshiradi. Shilliq parda, teri hujayralari regeneratsiyasini oshirib,
ularning dag`allashishi, dagallashgan hujayralar ko`chishining oldini oladi.
Vitamin A yetishmovchiligida shilliq pardalar va teri quriydi, ko`z pardasi avval
kuriydi (kseroftalmiya), keyin ko`chib ketishi mumkin (keratomalyatsiya). Buyrak va o`t
yo`llaridagi shilliqlar o`zgarib, yallig`lanish va tosh paydo bo`lishi mumkin. Vitanin A
yetishmovchiligida ko`zning qorong`iga moslashishi buziladi, shabko`rlik paydo bo`ladi.
Ko`z to`r pardasida yerug`likning kamayishiga mos keladigan alohida hujayralar —

---

tayeqchalar bo`ladi. Ularning tarkibida fotosezuvchan pigment — rodopsin_bor, rodopsin

esa oqsil opsin bilan bog`langan retinoldan iborat. Yorug`lik tushganda rodopsin retinol
va opsinga parchalanadi. Degidrogenaza fermenti ta`sirida retinol vitamin A ga aylanadi.
Qorongida vitamin A dan ko`z purpuri ko`prok hosil bo`lib, qorong`ida ko`zning ko`rishi
yaxshilanib boradi.
Vitamin A yetishmaganda o`rinbosar davo uchun, teri, yuqumli kasalliklarda,
kuyganda, sovuq urganda, yaralarni davolashda qo`llanadi. Shu bilan birga bolalarda
raxit kasalligida, tish chiqishi va skelet rivojlanishi kechikkanda, retinol almashinuvi ve
buzilishi bilan bogliq tugma kasalliklarda ko`llanadi.
Retinol asosan ichishga buyuriladi, mushaklar orasiga hamda mahalliy qo`llanadi.
Bu modda uzoq muddat mobaynida va ko`p miqdorda ko`llanganda gipervitaminoz A
holati ro`y beradi. Bunda uyquchanlik, bo`shashish, bosh og`rigi, ko`ngil aynashi,
jizzakilik, oyoqlarda ogriq paydo bo`ladi. Bolalarda harorat ko`tariladi, ular qayt qiladi,
ko`p terlaydi, terida toshmalar paydo bo`ladi. Vitamin A katta miqdorlarda o`t pufagidagi
tosh kasalligini, pankreatitlarni zo`raytiradi, nefrit, yurak dekompensatsiyasida,
homiladorlikda vitamin A ni ehtiyotkorlik bilan qo`llash kerak.