Anorganik birikmalarning asosiy sinflari arxiv uz

Kimyoviy xossalari.
1.Asoslar kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi. Bunday reaksiyalar neytrallanish reaksiyalari deb ataladi.
NaOH+HCl=NaCl+H₂O Са(ОН) ₂+2НNO₃=Са(NO₃)₂+2Н₂О

2. 
   Asoslar kislotali oksidlar bilan ham reaksiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi:
   

Са(ОН) ₂+СО₂=СаСО₃+Н₂O

2. 
   Asoslar tuzlar bilan reaksiyaga kirishib yangi tuz va yangi asos hosil qiladi.
   

NiС1₂+2КОН=↓Ni(ОН)₃+2КС1
Suvda eriydigan asoslar juda yuqori haroratga ham chidamli, lekin suvda erimaydigan asoslar qizdirishga chidamsiz, tezda parchalanib ketadi:

2. 
   Ayrim asoslar borki, ular ham kislotalar bilan, ham ishqorlar bilan reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi. Ular amfoter gidroksidlar deb ataladi. Masalan, А1(ОН)₃, Zn(OH)₂, Сг(ОН)₃ va hokazo.
   

Amfoter gidroksidlar ham metallarning suvda yaxshi eriydigan tuzlariga ishqorlar ta'sir ettirilib olinadi:
ZnCl₂+2NaOH=↓Zn(OH)₂+2NaCl
Al(NO₃)₃+3KOH=↓Al(OH)₃+3KNO₃
Amfoter gidroksidlar suvda erimaydi. Ular kislota va ishqorlar bilan oson reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi.
Zn(OH)₂+2HCl=ZnCl₂+2H₂O
Zn(OH) ₂+2NaOH=Na₂ZnO₂+2H₂O
2А1(ОН)₃+3Н₂SO₄=А1₂(SO₄)₃+6Н₂O А1(ОН)₃+КОН=КАlO₂+2Н₂0
Eng muhim asoslar va ularning ishlatilishi.
Natriy va kaliy ishqorlari kimyo sanoatining eng muhim mahsulotlari hisoblanadi.
NaOH — o’yuvchi natriy sanoatning juda ko’p tarmoqlarida ishlatiladi. U «kaustik soda» deb ham ataladi.
Natriy ishqori oq tusli modda, suvda yaxshi eriydi. Uning konsentrlangan eritmasi hayvonot va o’simlik mahsulotlaridan tayyorlangan matolarni yemiradi. O’yuvchi natriy eritmasiga botirilgan ip, jun bo’kib iviq massaga aylanadi. U odam terisiga tushsa yara qiladi.
O’yuvchi natriy sanoatning juda ko’p sohalarida ishlatiladi. U sovun tayyorlash korxonalarida, neftni qayta islash zavodlarida va boshqalarda ishlatiladi.
O’yuvchi natriy ko’p miqdorda osh tuzining suvdagi eritmasini elektroliz qilib olinadi.
KOH — o’yuvchi kaliyning barcha xossalari, ishlatilish sohalari o’yuvchi natriyga o’xshash, faqat farq shundaki, sovun tayyorlashda o’yuvchi kaliy ishtirok etgan bo’lsa suyuq sovun hosil bo’ladi.
O’yuvchi kalsiy — Ca(OH)₂, ya'ni so’ndirilgan ohak osongina kukunga aylanadigan qattiq oq modda. U suvda kaliy va natriy asoslariga nisbatan yomonroq eriydi. Uning tiniq eritmasi ohakli suv deb ataladi.
So’ndirilgan ohak asosan qurilish materiali sifatida ishlatiladi. U ohak, qum va suvdan iborat qorishma, ancha arzon va yaxshi sementlovchi vositadir.
So’ndirilgan ohak ohaktoshni kuydirib olingan kalsiy oksidi (CaO — so’ndirilmagan ohak) ni suv bilan reaksiyaga kiritib olinadi.
Uning suvdagi eritmasiga xlor yuttirib хlorli ohak olinadi.
Xlorli ohak zararli mikroblarni o’ldiruvchi vosita sifatida turmushda, tibbiyotda ishlatiladi.

3 Kislotalar, ularning sinflanishi, olinish usullari va xossalari

Metall atomlariga almashina oladigan bitta yoki bir nechta vodorod atomlari va kislota qoldig’idan iborat murakkab moddalarga kislotalar deyiladi.
Suvli eritmalarida (yoki suyuqlanmalarida) musbat zaryadlangan vodorod ionlariga va manfiy zaryadlangan kislota qoldiqlariga dissotsiyalanadigan kimyoviy birikmalarga kislotalar deyiladi (Arrenius ta’rifi).
Kislotalarning umumiy formulasi: H_nK_q
Bu erda K_q-kislota qoldig’i (anion), n-kislota qoldig’ining zaryadi (valentligi).
Kislotalar har hil belgilari bo’yicha sinflanadilar: