Aqli zaif bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab, maktab-internatlari uchun

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

AQLI ZAIF BOLALAR UCHUN IXTISOSLASHTIRILGAN MAKTAB, MAKTAB-INTERNATLARI UCHUN
O‘QUV DASTURI

IJTIMOIY-MAISHIY HAYOTGA YO‘NALTIRISH
V-X SINFLAR

Respublika ta’lim Markazi

Imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim
muassasalarini metodik ta’minlash bo‘limining
Ilmiy Metodik Kengashida 2018 yil
21-Iyundagi 2 - sonli qarori bilan tasdiqlangan.

Toshkent -2018

Tuzuvchilar:
105-sonli maxsusyordamchi maktab-internato‘qituvchisi defektolog:
Krishnan X.T.

6-ixtisoslashtirilgan yordamchi maktab o‘qituvchi defektologlari :

Mallaeva D.O‘ Bayjumanova A.S


Taqrizchilar:
SH. Adilova Olmaliq shahar 6- yordamchi maktab

1. 
   Gayupova Olmaliq shahar 6- yordamchi maktab
   

M.Abdurahmonova RTMning Imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim muassasalarini metodik ta’minlash bo‘limi metodisti


Tushuntirishxati.
Imkoniyaticheklanganbolalarningta’limvatarbiyasiO‘zbekistonRespublikasixalqta’limitiziminingbirqismihisoblanadi. Ta’lim -shaxsrivojlanishiningmuhimvositasidir.
Bugungikundahayotimizdaizchilo‘zgarishlarketayotganbirdavrdabarchasohalarkabita’limsohasidahamkattaijobiyo‘zgarishlarsodirbo‘lmoqda. Dunyodagio‘zgarishlarnihisobgaolganholdabarchasohalar, xususanpedagogikadahamyangiyo‘nalishlar, yondoshuvlarpaydobo‘lmoqda. Imkoniyaticheklanganbolalarnita’lim -tarbiyasi, ularniijtimoiyhayotgatayyorlashmaxsusta’limningasosiyvazifalaridanbiribo‘lib, busohadahamzamonaviyta’limdasturlariniishlabchiqilishitalabetildi. Ushbumaxsusmaktabvamaktab- internatlaruchunmo‘ljallangan “Ijtimoiy – maishiyhayotgayo‘naltirish” bo‘yichao‘quvdasturimavjuddasturgatayanibtuzildivauaqlizaifbolalarniijtimoiy –maishiyhayotgayo‘naltirishdaharbiro‘quvchigaalohidayondoshishniko‘zdatutadi.
Ijtimoiyhayotgayo‘naltirishkursi 5-10 sinfo‘quvchilarinimustaqilhayotvamehnatgaamaliytayyorlashga, ulardazamonaviyjamiyatsharoitigamoslashish,ularningumumiyrivojlanishdarajasiniorttirishuchunzarurbilimvako‘nikmalarnishakllantiradi. Bumashg‘ulotlarbolalargaatrof - olamdamo‘ljalolishlariuchunzarurko‘nikmalarnishakllantirishivatakomillashtirishilozim: o‘z- o‘zigaxizmatqilish, uy- ro‘zg‘orishlari, maishiymuassasalar, savdo, tibbiyot, aloqa,transportxizmatlaridanfoydalanaolish,xulq –atvorning, ma’naviy- madaniyme’yorlarinio‘zlashtirishi, atrofdagilarbilanmuomalamunosabatini, o‘quvchilarningbadiiydidinirivojlantirishvahakozo.
Ijtimoiyhayotgayo‘naltirishmashg‘ulotlaribelgilangandasturasosidanazariyvaamaliyishlarnito‘liqolibborilishinita’minlayoladiganmaxsusjihozlangankabinetdaolibboriladi. Kabinetnijihozlashdaalbatta, sanitar-gigienikme’yorlarvatexnikaxavfsizligiqoidalarinihisobgaolishzarur.
Ijtimoiymaishiyhayotgayo‘naltirishdasturimaxsusyordamchimaktab(maktab-internat)larning 5-10 sinflariuchunmo‘ljallanganbo‘lib, o‘quvchilarningyoshvapsixofiziologikxususiyatlari, ularningbilimvako‘nikmalaridarajalarinihisobgaoladivaquyidagibo‘limlarnio‘zichigaqamrabolgan:

1. 
   Shaxsiygigiena 7 Aloqa
   
2. 
   Kiyimvapoyabzal 8. Tibbiyyordam.
   
3. 
   Oziq -ovqat 9. Xulq-atvormadaniyati.
   
4. 
   Oila 10. Muassasavatashkilotlar
   
5. 
   Uy- joy 11.Ishgajoylashish.
   
6. 
   Savdo
   

Ilmiylikvatushunarliliktamoyillarigaasoslanganholdatanlanganmavzularsoddadanmurakkabgaqarabyo‘naltirilgan. O‘quvchilare’tiqodinitarkibtoptirish, kengdunyoqarash, ahloqiy, estetiktasavvurlarnitarbiyalashdao‘quvchilarningyoshvaindividualxususiyatlarinihisobgaolganholdamavzulartushunarlitarzdayoritilgan.
Dasturda nazariy bilimlar amaliy malakalar bilan uyg‘unlikda shakllantirilishi nazarda tutiladi. Amaliymashg‘ulotlar o‘quvchilarning yoshi, psixofiziologik xususiyatlari, aqliy rivojlanish darajalarini hisobga olgan holda o‘tkazilishi, davra suhbati, treninglar, muammoli vaziyatlarni hal etish bo‘yicha ro`lli o‘yinlar,nazariybilimlarniamaldabajarish, bahs-munozara, videoko‘rgazmalarnamoyishi shaklida amalga oshiriladi. Yuqoridagi noan’anaviy tashkil etilgan amaliy mashg‘ulotlar davomida o‘quvchilarning mustaqil fikr yuritishi, muomala madaniyati, ijtimoiyhayotga moslashish ko‘nikmasi, turli muammolar va ularning yechimlari yuzasidan bilimlar shakllantiriladi.
Dasturningmaqsadvavazifalariquyidagilaraniborat:
- o‘quvchilarniijtimoiyhayotgaamaliytayyorlash;
- ulardaijtimoiyvaruhiymoslashishgaxizmatqiladiganbilimvako‘nikmalarnishakllantirish;
- o‘quvchilarningumumiyrivojlanishdarajasinioshirish;
- o‘quvchilargahayotdagiengqadrlinarsainsonsalomatligiekanliginianglashlarigavaungao‘zlarijavobgarekanliginitushunishlarigayordamberish;
- o‘quvchilargapazandalik, konservatsiyalartayyorlashbo‘yichanazariyvaamaliy bilim,ko‘nikmalarberish, texnikaxavsizligiqoidalaribilantanishtirish;
- gigienikxulq-atvorningmotivatsionsohasinishakllantirishvatakomillashtirish;
- kundalikhayotdazarurbo‘ladiganelementar (obodonlashtirish, uy-joy ,uyhayvonlariniparvarishlashhaqida) bilimvamalakalarniegallash;
– o‘quvchilarnimilliyqadriyatilar, an’analar, urf- odatlarhaqidagibilimvatasavvurlarinikengaytirish, ularganisbatanmunosabatlarinishakllantirish.
- o‘quvchilargaongliravishdakasbtanlashgayordamlashish;
- o‘quvchilargaijtimoiyhayotda , jamoatjoylaridao‘zinito‘g‘ritutishningme’yoriyqoidalariniegallashgayordamberish.
Bolalarbilanishlashmetodikalario‘quvchilargashaxsiyyo‘nalganlikyondoshuviasosidatashkiletilib, asosiyurg‘umustaqilbajarishgavabolalarningfaolizlanuvchanligigaberilib, ulardatopshiriqlarnibajarishdaijodkorlikmunosabatiniuyg‘otadi.
Darsdao‘zlashtiriganmaterillarnimustahkamlashuchundiqqatvamantiqiyxotiranirivojlantirishgaqaratilgankorreksiono‘yinlarnio‘tkazishmumkin : “ Foydali-zararli”, “Noto‘g‘ri (to‘g‘ri) javobnitop”,” Top-chiqaysibirito‘g‘ri”, “Hikoyani(ertakni,fikrnidavomettir!, “ Mumkin- mumkinemas” vaboshqalar.
Dasturdaberilganmavzularbirnechtabo‘limlargaajratilganbo‘lib, ularharbirsinflarkesimidaoddiydan- murakkabgatamoyiliasosidabir -birinito‘ldiribboradi.
O‘quvchilarbilan “Oziq- ovqatlar” bo‘limibo‘yichadarslarniolibborishdaularninge’tiborinigigieniktalablarbilanbirqatordataomtayyorlash- san’atekanligigaqaratish, taomningta’mitayyorlayotganodamningsalomatligivakayfiyatigabog‘liqliginiuqtirishkerak.
Shuningdek,bubo‘limdaberilganmavzularnipedagogmoddiy-texnikbazadankelibchiqib, mavsumgaqarabtanlashivao‘zgartirishimumkin.
“Shaxsiygigiena ”,“Salomatlik” bo‘limlaridaberilganmavzularbilankorreksionmashg‘ulotlaro‘tishdafaqatginao‘quvchilargabilim, ko‘nikmalarberishbilanchegaralanibqolmasdan, gigienikqoidalarnirealhayotidagikundalikxulq-atvormadaniyatigaaylantirishlozim. Pedagogbolao‘zini,o‘zorganizmidagixususiyatlarnio‘rganaturib, ruhiyjihatdansog‘lomturmushtarzinishakllatirishga, o‘zsalomatliginiasrashgatayyorlashniko‘zdatutishikerak.
Ijtimoiy -maishiyhayotgayo‘naltirishkursikengqamrovlibo‘lib, ubirqatorfanlarbilanuzviyaloqada, shuninguchunudarsdantashqarivaqtlardao‘ziningmantiqiydavomigaegabo‘lishilozim. Shuninguchuno‘qituvchivatarbiyachilarningo‘zarohamkorlikdaishlashlariko‘zlanganmaqsadlargaerishishimkoniniberadi.
Darslardao‘quvchilarbilanmuloqatdaulargatushunarlitildaso‘zlashishkerak, ammo, atamalardanhamyiroqlashmasliklozim. Chunki,o‘quvchilarmavzugamosatamalarnibilishlarivatushunishlarilozim. Darsniqiziqarli,ko‘tarinkiruhdatashkiletishberilganmaterialniosonvauzoqeslabqolinishigasababbo‘ladi. Shuninguchunpedagogdarslarnitashkiletishdao‘zmahortiniishgasolishi, doimoizlanishilozim.