Aqsh siyosiy tizimida ikkita asosiy partiya mavjud: Demokratik va Respublikachilar

AQSh siyosiy tizimi
Amerika Qo'shma Shtatlari federal respublikadir.
1959 yildan beri federatsiya 50 shtatdan iborat.
Prezident davlat va ijro etuvchi hokimiyat boshlig'idir. U, shuningdek, AQSh armiyasi va dengiz flotining bosh qo'mondoni. Prezident va vitse-prezident 4 yil muddatga saylanadi.
Barcha qonun chiqaruvchi hokimiyat Senat va Vakillar palatasidan iborat AQSh Kongressiga tegishli. 100 senator va Vakillar palatasining 435 a'zosi bor. Har bir shtatdan olti yillik muddatga umumiy ovoz berish yo'li bilan saylanadigan ikkita senator, ikki yillik muddatga saylanadigan vakillar. Qonun loyihasining qonunga aylanishi uchun har ikkala palata ham ma'qullashi kerak.

AQSh siyosiy tizimida Kongress tomonidan qabul qilingan qonunni mamlakat Konstitutsiyasiga zid deb e'lon qilishi mumkin bo'lgan Oliy sud muhim rol o'ynaydi.

Turli shtatlarning o'z qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi organlari mavjud. Ularning tuzilishi, funktsiyalari va vakolatlari har bir davlatning konstitutsiyasi bilan belgilanadi. Har bir shtatda saylangan gubernator bor. Davlatlar o'zlarining ichki ishlarida, shu jumladan moliyaviy masalalarda mustaqillikka ega. Biroq, shtat qonunlari va hukumat harakatlari AQSh Konstitutsiyasiga zid kelmasligi kerak.
AQSH - prezidentlik boshqaruv shakliga ega federal respublika. 1788 yilda kuchga kirgan konstitutsiya ratifikatsiya qilingan kundan boshlab qabul qilingan 27 ta tuzatishni o'z ichiga oladi (ulardan 26 tasi amalda - 1919 yilda taqiqni kiritgan XVIII tuzatish, 1933 yilda XXI o'zgartirish bilan bekor qilingan). Birinchi 10 ta tuzatish - Huquqlar to'g'risidagi Bill - 1789 yilda qabul qilingan. Tuzatishlar shtatlarning 3/4 qismidagi Qonunchilik Assambleyalari (qonun chiqaruvchi organlar) tomonidan ratifikatsiya qilinganidan keyin kuchga kiradi. Umumjahon saylov huquqi 18 yoshga to'lgan va undan katta bo'lgan AQSh fuqarolariga tegishli.
Ma'muriy bo'linish? 50 shtat va Kolumbiya okrugi. Shtatlar okruglarga (tumanlarga) boʻlingan (Luiziana shtatida — cherkov), ular oʻz navbatida shaharlarda oʻzini-oʻzi boshqarishni amalga oshiruvchi munitsipalitetlarga va qishloq joylarda oʻzini oʻzi boshqarishni ifodalovchi posyolkalarga boʻlingan.
AQSH davlat mexanizmining faoliyati “hokimiyatlarning boʻlinishi” konstitutsiyaviy prinsipiga asoslanadi, bu esa hokimiyatning 3 tarmogʻi – qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatining mavjudligini nazarda tutadi va uning istalgan birining hokimiyatni suiisteʼmol qilish imkoniyatini istisno qiladi. filiallari.
Qonun chiqaruvchi hokimiyatni ikki palatadan - Senat va Vakillar palatasidan iborat AQSh Kongressi amalga oshiradi. Senatorlar (100 kishi - har bir shtatdan 2 vakil) 6 yil muddatga saylanadi; har 2 yilda Senat tarkibi 1/3 ga yangilanadi. Vakillar palatasiga saylovlar har 2 yilda bir marta o‘tkaziladi, bu davrda tegishli saylov okruglarining barcha 435 nafar vakili qayta saylanadi. Saylov okruglari aholi soniga qarab belgilanadi. Vakillar palatasiga, shuningdek, Kolumbiya Federal okrugining maslahat ovoziga ega 3 nafar vakili kiradi. Rasmiy ravishda Senat raisi AQSH vitse-prezidenti hisoblanadi (u Senat ishida qatnashadi va agar biron-bir masala boʻyicha ovoz berish jarayonida senatorlarning ovozlari teng boʻlingan boʻlsa, ovoz beradi). Bunday holda, uning ovozi hal qiluvchi ahamiyatga ega. Vitse-prezident yo'qligida Senatni vaqtinchalik prezident boshqaradi. Vakillar palatasining ishiga spiker – palatada ko‘pchilik ovozga ega bo‘lgan partiya vakili rahbarlik qiladi. Senat va Vakillar palatasida doimiy va maxsus qo‘mitalar hamda quyi qo‘mitalar rahbarlari, shuningdek, ko‘pchilik va ozchilik yetakchilari hamda ularning o‘rinbosarlari – “qamchi”lar saylanadi. 2 palataning har birida qonun ijodkorligi faoliyatining asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha bir-biridan mustaqil faoliyat ko‘rsatuvchi 20 ta doimiy komissiyalar mavjud; shuningdek, 3 ta qoʻshma (qoʻshma) qoʻmita. Har ikki palataning qo‘shma majlislari ichki yoki tashqi siyosatning alohida muhim masalalarini ko‘rib chiqish uchun chaqiriladi. Har bir chaqiriq Kongressi ikki yillik sessiya formatida ishlaydi. AQSh Kongressi sessiyalarini raqamlash an'anasi tarixan rivojlangan - 2002 yilgi Kongress saylovlaridan keyin 108-sessiya o'z ishini davom ettirmoqda.
Kongress hukumat faoliyatining aksariyat sohalarida, birinchi navbatda, moliya sohasida keng huquqlarga ega. U federal byudjetni tasdiqlaydi, soliqlar va boshqa to'lovlarni belgilaydi, tashqi va davlatlararo savdoni tartibga soladi, davlat idoralari faoliyatini va federal mablag'larning sarflanishini nazorat qiladi. Davlat moliyalashtirishni nazorat qilish Kongress tomonidan uning qoshida tashkil etilgan ixtisoslashgan idoralar: Bosh moliyaviy nazorat boshqarmasi, Texnologiyalarni baholash idorasi va Byudjet idorasi orqali amalga oshiriladi.
AQSh Kongressining ikkala palatasi birgalikda yoki alohida amalga oshiradigan vakolatlar bilan bir qatorda, ularning har biri o'z funktsiyalariga ega. Shunday qilib, byudjet siyosati sohasidagi barcha qonun loyihalari, shu jumladan yillik byudjetni tasdiqlash faqat Vakillar palatasidan chiqishi mumkin, Senat faqat ularni muhokama qilish va ularga tuzatishlar kiritish huquqiga ega. Vakillar palatasiga, agar ushbu lavozimga nomzodlarning hech biri Saylovchilar kollegiyasi a'zolarining yarmidan ko'p ovozini ololmasa, AQSh Prezidentini saylash va prezident yoki vitse-prezidentni impichment qilishda ayblash huquqiga ega. Prezident. "Maslahat va rozilik bilan" prezidentning eng muhim qarorlari qabul qilinadigan AQSh Senati urush e'lon qilish, favqulodda holat e'lon qilish, xalqaro shartnomalarni tasdiqlash, ularga o'zgartirish va qo'shimchalar kiritish, lavozimlarga nomzodlarni tasdiqlash va boshqa huquqlarga ega. davlat apparatida bir qator yuqori lavozimlarni egallaydi, AQShning chet eldagi diplomatik vakolatxonalari rahbarlari, AQSh Oliy sudi a'zolari, federal sudyalar, shuningdek, Vakillar palatasi tomonidan qabul qilingan impichment rezolyutsiyasi bo'yicha yakuniy qaror qabul qiladi. Senat Oq uy apparatidagi lavozimlarga tayinlanishlarni tasdiqlash vakolatiga ega emas.
Mahalliy qonun chiqaruvchi hokimiyatni ikki yoki bir (Nebraska) palatadan iborat shtat qonun chiqaruvchi organlari amalga oshiradi.
Prezident AQShning oliy mansabdor shaxsi - davlat boshlig'i va ayni paytda hukumat boshlig'idir. Uning qarorgohi Vashington federal poytaxtida joylashgan Oq uydir. Prezident 4 yil muddatga saylanadi va 1951 yilda qabul qilingan Konstitutsiyaning XXII moddasiga muvofiq ikki muddatdan ortiq saylanishi mumkin emas. Vitse-prezident prezident bilan bir vaqtda saylanadi. Prezident va vitse-prezidentlikka nomzodlar har 4 yilda bir marta chaqiriladigan milliy partiya qurultoylariga delegatlar tomonidan ko'rsatiladi va tasdiqlanadi. Prezident va vitse-prezident saylovlari (shuningdek, Vakillar palatasining barcha aʼzolari, senatorlarning 1/3 qismi va boʻlajak shtat gubernatorlari uchun saylovlar) har bir noyabr oyining 1-dushanbasidan keyingi 1-seshanba kuni oʻtkaziladi. kabisa yili. Amerika saylov tizimi prezident va vitse-prezidentni har bir shtatda mahalliy partiya faollari orasidan umumxalq ovoz berish yoʻli bilan saylanadigan Saylovchilar kollegiyasi aʼzolarining ovozi bilan saylashni nazarda tutadi. Prezidentlikka u yoki bu nomzodga ovoz berishda oddiy saylovchi bir vaqtning o‘zida, qoida tariqasida, o‘z partiyasi nomzodini qo‘llab-quvvatlashi shart bo‘lgan muayyan partiyaning saylovchisiga ovoz beradi. Har bir shtat AQSh Kongressida shu shtat vakillari - senatorlar va Vakillar palatasi a'zolarining umumiy soniga teng sonli saylovchilarni saylaydi. Ommaviy ovoz berish yo‘li bilan saylangan saylovchilar o‘z shtat poytaxtida (shtat bo‘yicha alohida) kabisa yili dekabr oyining 2-chorshanbasidan keyingi 1-dushanba kuni yig‘iladi va maxsus blankalarni to‘ldirish orqali Amerika Qo‘shma Shtatlari Prezidenti va vitse-prezidentini saylaydi. Agar prezidentlikka nomzod saylovchilarning koʻpchilik ovozini ololmasa, boʻlajak prezident haqidagi masala AQSh Kongressi Vakillar palatasiga oʻtkaziladi, u eng koʻp oddiy ovoz olgan 3 nomzod orasidan prezidentni saylaydi. AQSh Konstitutsiyasiga 1933 yilda qabul qilingan XX tuzatishga ko'ra, prezidentning lavozimga kirishining rasmiy sanasi saylov yilidan keyingi yilning 20 yanvari tushlik hisoblanadi. Prezident vafot etgan yoki o'z vazifalarini bajarishga qodir bo'lmagan taqdirda, vitse-prezident uning vorisi bo'ladi. Vitse-prezident vafot etgan yoki yo‘q bo‘lgan taqdirda hokimiyatning vorislik tartibida uning keyingi vakillar palatasi spikeriga, senatning muvaqqat prezidentiga, keyin esa Vazirlar Mahkamasi a’zolariga o‘tishi nazarda tutilgan. tegishli vazirliklar - Davlat departamenti, mudofaa, moliya va boshqalarni tashkil etish xronologiyasiga ko'ra.


Вот он, убийца гипертонии! Ваше давление станет 120/80 и вы вернетесь к жизни! Принима ...

Prezident "tug'ilish bo'yicha" AQSh fuqarosi bo'lishi mumkin, yoshi 35 dan oshgan va mamlakatda kamida 14 yil yashagan. Konstitutsiyada prezidentlikka saylangan shaxslar uchun yuqori yosh chegarasi belgilanmagan. Konstitutsiyada prezidentga keng vakolatlar berilgan. U qonunchilik tashabbusi huquqiga ega, chet elda mamlakatni vakil qiladi, qurolli kuchlarning oliy qo'mondoni hisoblanadi, vazirlar mahkamasi a'zolarini va davlat organlarining yuqori mansabdor shaxslarini, shu jumladan federal sudyalarni tayinlaydi (keyinchalik AQSh Senati tomonidan tasdiqlanadi). Oliy sud a'zolari va elchilar. Prezident Senat tomonidan tasdiqlanmaydigan, lekin xalqaro shartnoma bilan bir xil yuridik kuchga ega bo‘lgan ijroiya bitimi shaklida xalqaro shartnomalar tuzish huquqiga ega. Konstitutsiya Prezidentga federal qonun bo'yicha sudlanganlarni afv etish va o'lim jazosini bekor qilish huquqini beradi. U Kongressning bir yoki ikkala palatasining favqulodda sessiyalarini chaqirish va Kongressning oddiy sessiyalarini to'xtatish huquqiga ega. Prezident federal byudjet loyihasini Kongressga taqdim etadi va Kongress tomonidan tasdiqlangan qonun loyihalariga, shuningdek, amalda qonunlarga teng keladigan prezident farmoyishlarini chiqarishga veto qo'yish huquqiga ega. Prezident vetosi Kongress aʼzolarining 2/3 qismining ikkinchi ovozi bilan bekor qilinishi mumkin. O‘tkir xalqaro yoki ichki inqirozli vaziyatlar yuzaga kelganda, Prezident favqulodda vakolatlardan foydalanishi mumkin. 1973-yilda qabul qilingan “Urush vakolatlari toʻgʻrisida”gi qonunga koʻra, Qoʻshma Shtatlar Prezidenti 60 kungacha xorijiy davlat hududiga, havo hududiga yoki hududiy suvlariga AQSh Kongressi ruxsatisiz qoʻshin kiritish huquqiga ega.

Muayyan boshqaruvda vitse-prezidentning vazifalari prezident tomonidan belgilanadi, lekin asosan vakillik xususiyatiga ega. Prezident qarorgohi bilan bir shtat rezidenti vitse-prezident etib saylana olmaydi.
AQSH ijroiya hokimiyati tuzilmasi quyidagilardan iborat: oliy toifali federal idoralar rahbarlaridan iborat 15 ta vazirlik (Davlat departamenti, Mudofaa, Moliya, Adliya, Savdo, Ichki ishlar, Qishloq xoʻjaligi, Mehnat, Sogʻliqni saqlash) vazirlar Mahkamasi. va inson xizmatlari, ta'lim, transport, energetika, uy-joy va shaharsozlik, faxriylar ishlari, ichki xavfsizlik), armiya, dengiz floti va havo kuchlarining nodavlat bo'limlari; Prezidentning Ijroiya apparati (shu jumladan Oq uy xodimlari, Prezident maslahatchilari va yordamchilari); Boshqaruv va byudjet boshqarmasi (OMB); Prezident huzuridagi Iqtisodiy kengash; Milliy xavfsizlik kengashi (MXK); Mudofaa siyosati boshqarmasi va 60 dan ortiq federal agentliklar va idoralar, jumladan, Federal zaxira, Markaziy razvedka boshqarmasi, Milliy fan jamg'armasi, Eksport-import banki, Milliy aeronavtika va kosmik ma'muriyat, Kichik biznes ma'muriyati, fermer xo'jaligi krediti ma'muriyati, AQSh pochta xizmati.
Shtatda ijro etuvchi hokimiyat boshlig'i 4 yoki 2 yilga saylangan (Nyu-Gempshir, Vermont) gubernator bo'lib, shtat ma'muriyatlari (hukumatlari) ishiga rahbarlik qiladi. Davlatlar davlat qurilishi va ijtimoiy-iqtisodiy tartibga solish masalalarida avtonomiyaga ega. Shaharda ijro etuvchi hokimiyatni saylangan hokim yoki tayinlangan boshqaruvchi amalga oshiradi (saylov va tayinlash shahar Kengashining vakolati hisoblanadi).
Federal sud hokimiyatining oliy organi - AQSh Oliy sudi 9 ta federal sudyadan, jumladan, Bosh sudyadan iborat. Oliy sud aʼzolari oʻz xohishiga koʻra nafaqaga chiqish huquqi bilan umrbod prezident tomonidan tayinlanadi. Shuningdek, federal darajadagi 94 ta federal okrug sudlari, maxsus sudlar, shu jumladan 12 ta mintaqaviy apellyatsiya va bankrotlik sudlari va tashqi savdo sudi mavjud. AQSH sud tizimiga alohida shtatlar va tumanlar (okruglar) sudlari ham kiradi.
AQSHdagi siyosiy jarayonning asosi ikki partiyaviy tizimning mavjudligidir. Etakchi partiyalar Demokratik (tashkiliy 1828-yilda shakllangan, hozirgi nomini 1830-yillarning boshlarida olgan) va Respublikachilar (1854-yilda tashkil etilgan) boʻlib, ular oʻrtasida asosan mamlakat yetakchiligi uchun kurash olib boriladi. Jamiyatdagi turli ijtimoiy guruhlarga tayangan holda, Respublikachilar va Demokratik partiyalar Amerika siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy tizimining asosini tashkil etuvchi boshlang'ich nuqtalarni baham ko'radilar. Ular ichki va tashqi siyosatning aniq masalalarini hal qilish, davlat tomonidan tartibga solish darajasini aniqlash va mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotini isloh qilish yondashuvlari bilan ajralib turishi mumkin. Respublikachilar partiyasining ramzi - fil, Demokratik partiya - eshak.
Amerika Qo'shma Shtatlari tarixiy rivojlanishining muayyan bosqichlarida ko'plab boshqa partiyalar ham bo'lganki, ular hech qachon mamlakat prezidentligiga o'z nomzodini qo'ya olmagan yoki AQSh Kongressida ustun mavqeni egallamagan. Odatda prezidentlik saylovlarida 5-8 partiya, jumladan, ikkita yetakchi partiya ishtirok etadi. Uchinchi shaxslar davlat siyosatiga sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi. Mamlakat tarixida bor-yo‘g‘i bir marta “uchinchi” partiya – T.Ruzveltning progressiv partiyasi ikki yetakchi partiyadan birini (Respublikachi) prezidentlik saylovlarida olingan ovozlar soni bo‘yicha 3-o‘ringa olib chiqishga muvaffaq bo‘ldi. saylov (1912). “Uchinchi” partiyalar ikki asosiy partiyadan biri uchun an’anaviy elektorat tomonidan kuchli qo‘llab-quvvatlashga qayta-qayta erishgan va shu tariqa uning saylovlarda g‘alaba qozonishiga to‘sqinlik qilgan. AQSH Kommunistik partiyasi (1919-yilda tashkil etilgan) hech qachon muhim siyosiy kuch boʻlmagan, balki 1924-84-yillardagi prezidentlik saylovlarida muntazam qatnashgan. 900 ming ovoz.
Partiya faoliyatini moliyalashtirish, asosan, tegishli partiyalar tarafdorlari o‘rtasida mablag‘ yig‘ish yo‘li bilan ixtiyoriy xayriyalar hisobidan amalga oshiriladi. Partiyalarda aniq tashkiliy tuzilma va rasmiy a’zolik mavjud emas; partiyaning ommaviyligi va siyosiy ta’siri faqat saylovoldi tashviqoti jarayonida ularning nomzodlariga berilgan ovozlar soniga qarab belgilanadi. Etakchi partiyalarning kam e'tiborga olingan kundalik faoliyatiga milliy raislar boshchiligidagi tegishli partiyalarning milliy qo'mitalari rahbarlik qiladi. Milliy partiya qo'mitalari bo'limlari barcha shtatlarda mavjud. Ularning faolligi (asosan mablag' yig'ish va saylovoldi tashviqoti ko'rinishida) faqat saylov arafasida va saylovoldi tashviqoti vaqtida namoyon bo'ladi. Partiyaning rasmiy rahbari muayyan partiya tomonidan koʻrsatilgan amaldagi prezident yoki (keyingi saylovga qadar) avvalgi saylovda magʻlub boʻlgan partiyadan mamlakat prezidenti lavozimiga nomzod boʻlgan shaxs hisoblanadi.
AQShda 2500 dan ortiq mustaqil kasaba uyushmalari va uyushmalari mavjud. Etakchi kasaba uyushmalari assotsiatsiyasi - Amerika Mehnat Federatsiyasi - Sanoat kasaba uyushmalari qo'mitasi (AFL-CIO) 63 ta tarmoq kasaba uyushmalarini (13 million a'zo) birlashtiradi. Jami 16,2 millionga yaqin kishi kasaba uyushmalariga a’zo. (milliy ishchi kuchining 13,2 foizi). Boshida. 21-asr kasaba uyushmalari a'zolari sonining yana qisqarishi kuzatilmoqda: 1983-2002 yillarda ularning soni 6,9% ga kamaydi. Kasaba uyushmalari a'zoligida erkaklar va qora tanlilar ustunlik qiladi; kasaba uyushma a'zolarining qariyb 40% davlat xizmatchilari va 10% dan kamrog'i xususiy sektorda ishlaydi. Kasaba uyushmalari tomonidan eng koʻp qamrab olingani transport sohasi (23,8%). Kasaba uyushmasi a'zolari bo'lgan xodimlarning o'rtacha haftalik ish haqi 740 dollarni tashkil qiladi; kasaba uyushmalariga a'zo bo'lmagan xodimlarning o'rtacha ish haqi 587 dollarni tashkil etadi. Kasaba uyushma a'zolarining eng ko'p soni Kaliforniya, Nyu-York va Illinoys shtatlarida yashaydi.
AQSHda 25 000 dan ortiq yirik milliy assotsiatsiya va jamiyatlar hamda 53 000 dan ortiq mintaqaviy, shtat va mahalliy jamoat tashkilotlari mavjud. Ulardan eng yiriklari Amerika avtomobil assotsiatsiyasi (45 million aʼzo), Amerika pensionerlar uyushmasi (32 million aʼzo). 1960-70-yillarda AQSHda urushga qarshi boʻlgan, fuqarolik huquq va erkinliklarini himoya qiluvchi, irqiy tenglikni himoya qiluvchi koʻplab jamoat tashkilotlari, shuningdek, ayollar va yoshlar tashkilotlari mavjud edi. Con. 20-asr ularning ko‘pchiligi o‘zlari ko‘tarayotgan muammolarning ijtimoiy dolzarbligi pasayganligi sababli o‘z faoliyatini to‘xtatgan yoki faoliyat doirasini sezilarli darajada qisqartirgan. Xuddi shunday holat irqchilik yoki antikommunistik xarakterdagi ekstremistik tashkilotlar (Ku Klux Klan, Jon Birch Society va boshqalar) faoliyatida ham kuzatilmoqda. Qora tanli amerikaliklarning eng yirik tashkilotlari bu Rangli odamlarni rivojlantirish milliy assotsiatsiyasi (500 000 a'zo) bo'lib, u har yili (1915 yildan) afro-amerikaliklarni ularga medallar bilan taqdirlaydi. Springarn siyosiy va ijtimoiy faoliyat, fan va madaniyatning turli sohalarida erishgan yuksak yutuqlari uchun. Atrof-muhit va fuqarolarning huquqlari, iste’molchilar manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha faoliyat yurituvchi jamoat tashkilotlarining faolligi sezilarli darajada oshdi. Основные организации делового мира США: Национальная ассоциация промышленников (18 млн членов), Торговая палата США (215 тыс.) и др. Гендерными проблемами занимаются феминистские организации: Национальная организация женщин (500 тыс. членов), Лига женщин-избирательниц Америки (150 тыс .) va boshq.
Mamlakat Qurolli Kuchlarining Bosh Qo'mondoni AQSh Prezidenti hisoblanadi. Ular bevosita Mudofaa vazirligi tomonidan boshqariladi. Departamentning shtab-kvartirasi Vashingtondagi bino bo'lib, Pentagon (Pentagon) nomi bilan tanilgan. Mudofaa vaziri fuqarolar orasidan prezident tomonidan (senat roziligi bilan) tayinlanadi. Qurolli kuchlar tarkibiga quruqlikdagi kuchlar (armiya), havo kuchlari, dengiz floti va dengiz piyodalari korpuslari kiradi. Ushbu turdagi samolyotlarga umumiy rahbarlikni armiya, dengiz floti va aviatsiya vazirlari, shuningdek dengiz piyodalari korpusi qo'mondoni amalga oshiradilar. Vazirlar va vazirliklar apparati xodimlari oddiy fuqarolardir. Mudofaa vazirligining ishchi organi rais, rais oʻrinbosari, armiya, havo kuchlari va flot shtab boshliqlari hamda dengiz piyodalari qoʻshinlari qoʻmondoni (komendanti)dan iborat Shtablar boshliqlari qoʻmitasi (KNSh) hisoblanadi. KNSh mamlakat Qurolli Kuchlari ustidan tezkor nazoratni amalga oshiradi.
Muntazam qurolli kuchlar soni 1,3 million kishini tashkil etadi. AQSh harbiy xizmatchilarining 86 foizi erkaklardir. Samolyotlar 18 yoshga to'lgan shaxslardan ixtiyoriy asosda ishga olinadi; Barcha harbiy xizmatchilar maosh oladi. Murakkab xizmat stajiga ega bo‘lgan harbiy xizmatchilar oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirish, imtiyozli uy-joy krediti olish va ishga joylashishda imtiyozlardan foydalanadi. Harbiy xizmatchilardan tashqari, AQSh Qurolli Kuchlarida 650-750 ming kishi bor. fuqarolik xodimlari. Qurolli Kuchlar tarkibiga quruqlikdagi va havo kuchlaridan iborat Milliy gvardiya (taxminan 470 ming kishi), shuningdek, armiyaning uyushgan zaxiralari (taxminan 780 ming kishi) kiradi. Milliy gvardiya dushman qo'shinlari qo'ngan taqdirda Qo'shma Shtatlar hududini himoya qilish uchun mo'ljallangan, havo mudofaasi bo'yicha ma'lum vazifalarni bajaradi, shuningdek tartibsizliklar, tabiiy ofatlar oqibatlari va boshqalarga qarshi kurashish uchun ishlatiladi. Amerika Qo'shma Shtatlari qirg'oq qo'riqlash qo'shinlari tinchlik davrida transport departamentiga bo'ysunadi; urush davrida ular dengiz floti vazirligining bo'limiga o'tkaziladi.
Milliy xavfsizlik kengashi (MXK) AQSH Prezidenti huzuridagi muvofiqlashtiruvchi organ boʻlib, barcha davlat organlarining harbiy sohadagi faoliyatini boshqaradi. Milliy xavfsizlik kengashi kengashning doimiy aʼzolari: prezident (kengash raisi), vitse-prezident, davlat kotibi, mudofaa vaziridan iborat. Prezident qarori bilan uning tarkibiga Oq uy apparati rahbari, moliya, adliya, ichki xavfsizlik vazirlari va boshqa masʼul hukumat amaldorlari ham kirishi mumkin. Doimiy maslahatchilar sifatida KNSh raisi va Markaziy razvedka boshqarmasi direktori kengash majlislarida prezidentning harbiy masalalar va razvedka masalalari bo‘yicha asosiy maslahatchilari sifatida qatnashadilar. Prezidentning milliy xavfsizlik bo'yicha maslahatchisi (yordamchisi) MXX ishchi apparati rahbari hisoblanadi.
AQSHning harbiy xarajatlari (joriy narxlarda) 347,99 milliard dollar (YaIMning 3,2%, federal byudjetning 16,96%) (2002).
Jinoyat va penitentsiar tizim. 100 ming kishiga og'ir jinoyatlar. - St. 500. Mahkumlar soni - 1,3 million kishi.
Biz kiritgan mezonlar asosida shuni ta’kidlash lozimki, AQSH siyosiy tizimi demokratik bo‘lib, qoida tariqasida demokratik yoki kengaytirilgan demokratik rejimda ishlaydi, boshqaruv shakli prezidentlik respublikasi, mamlakatning hududiy tuzilishi. davlatlar federatsiyasi sifatida tavsiflanishi mumkin.
AQSH Konstitutsiyasi, birinchi zamonaviy konstitutsiya 1787-yil 17-sentabrda qabul qilingan. Amerika konstitutsiyasining nazariy asosini ana shunday fundamental siyosiy nazariyalar, tabiiy huquqlar kategoriyasi, ijtimoiy shartnoma nazariyasi, hokimiyatlar boʻlinishi nazariyasi tashkil etadi. Bundan tashqari, AQSh Konstitutsiyasida muhim "funktsional" nazariyalar o'z ifodasini topgan: federalizm nazariyasi, boshqaruvning barcha darajalari (federal hukumat, davlat hokimiyati organlari, mahalliy hokimiyat organlari) va hokimiyatning barcha tarmoqlari (qonun chiqaruvchi) , ijro etuvchi va sud) inqirozsiz ishlash.
AQShda qonun chiqaruvchi hokimiyat ikki palatadan iborat Kongressga tegishli.
Quyi palata - Vakillar palatasi - 435 o'ringa ega bo'lib, ular aholi soniga qarab shtatlar o'rtasida mutanosib ravishda taqsimlanadi.
Faqat kamida yetti yil AQSh fuqarosi boʻlgan va yigirma yoshga toʻlgan ushbu shtat rezidenti Vakillar palatasi aʼzosi boʻlishi mumkin.
Vakillar palatasi aʼzolariga saylovlar har ikki yilda bir marta oʻtkaziladi (odatda juft yillarda noyabrda) va Vakillar palatasiga u saylagan spiker boshchilik qiladi.
Amerika Kongressining yuqori palatasi - Senat butun federatsiyani emas, balki ularning shtatlarini ifodalovchi 100 a'zodan iborat. 49 shtat va Kolumbiya okrugi (asosan poytaxt Vashington)dagi saylovchilar olti yillik muddatga ikkita senatorni saylaydi. Saylovlar har ikki yilda bir marta o'tkaziladi (Vakillar palatasiga saylovlar bilan birga); senatorlarning uchdan bir qismi esa qayta saylanadi. Senator bu shtat rezidenti bo'lishi mumkin, u to'qqiz yil davomida AQSh fuqarosi bo'lgan va o'ttiz yoshga to'lgan.
Senat prezidenti lavozimi boʻyicha Qoʻshma Shtatlar vitse-prezidenti hisoblanadi, lekin u ovozlar teng boʻlingan taqdirdagina ovoz beradi;
Senat va Vakillar palatasi odatda alohida o'tirishadi.
AQSh Kongressining vazifalariga quyidagilar kiradi:
Soliqlarni belgilash va undirish;
Qonunlar ishlab chiqish;
Pul chiqarish;
federal byudjetni shakllantirish va uning xarajatlarini nazorat qilish;
Sud hokimiyatini o'rnatish;
Urush e'lon qilish, armiyani yollash va saqlash va h.k.
Qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat organlari o'rtasidagi munosabatlar o'zaro tiyib turish va muvozanat tizimi deb ataladigan tizimga asoslanadi. Uning mohiyati shundan iboratki, har bir qonun loyihasi qonunga aylanishi uchun muhokama qilinishi va Vakillar palatasi va Senatning ko‘pchilik ovozini olishi kerak. Bundan tashqari, u prezident tomonidan imzolanishi kerak.Shunday qilib, ijro etuvchi (prezident) qonun chiqaruvchi (kongress) ustidan veto huquqiga ega. Ammo Kongress prezidentning vetosini malakali ko'pchilik ovozi bilan bekor qilishi mumkin, ya'ni agar ikkinchi ovoz berishda Vakillar palatasi a'zolarining kamida 2/3 qismi va senatorlarning 2/3 qismi qonun loyihasini qabul qilishni qo'llab-quvvatlasa, u shunday bo'ladi. Prezidentning roziligisiz qonun.
Qonun chiqaruvchi hokimiyat ijro hokimiyati boshlig'ini - prezidentni lavozimidan chetlatishning mutlaq huquqiga ega.
Vakillar palatasi impichment (chetlash) jarayonini boshlash huquqiga ega, Senat esa sudni impichment tartibida amalga oshiradi. Bunda Senat majlisiga Oliy sud vakili raislik qiladi. Impichment hozir bo‘lgan senatorlarning kamida 2/3 qismi roziligi bilan amalga oshiriladi.
Amerikaliklar ko'pincha advokatlarni (45 tagacha), ishbilarmonlarni (30 tagacha), olimlarni (10 tagacha) kongressga saylaydilar, boshqa ijtimoiy yoki professional guruhlarni bir yoki bir nechta deputatlar vakil qiladilar. Bunday tarkib amerikalik qonunchilarning samaradorligi va ancha yuqori professionalligidan dalolat beradi. Vakillar palatasining har bir aʼzosi faoliyatiga 20 nafargacha yordamchi, senatorga esa 40 nafargacha va undan ortiq yordamchi xizmat koʻrsatadi.
AQShda ijro etuvchi hokimiyatni prezident amalga oshiradi. U 4 yillik muddatga saylanadi, lekin toʻgʻridan-toʻgʻri ovoz berish yoʻli bilan emas (Kongress kabi), balki har bir shtatda saylanadigan (senatorlar va Vakillar palatasi aʼzolari soniga koʻra) saylovchilar tomonidan saylanadi. Faqat 35 yoshga to‘lgan va mamlakatda kamida 14 yil yashagan AQSh fuqarosi AQSh prezidenti bo‘lishi mumkin. AQSh prezidenti, kongressmenlardan farqli o'laroq, bir fuqaro tomonidan ikki muddatdan ortiq saylanishi mumkin emas.
Prezident ijroiya hokimiyati rahbari sifatida Vazirlar Mahkamasini (AQSh hukumati) tuzadi. Vazirlar Mahkamasi prezident tomonidan tayinlanadigan kotiblardan (vazirlar), boshqa mansabdor shaxslardan iborat bo'lib, ularning eng muhim vazirliklari bo'lib, ularning rahbarlari ichki kabinet deb ataladi:
1. Tashqi ishlar vazirligi.
2. Mudofaa vazirligi.
3. Moliya vazirligi.
4. Adliya vazirligi.
Kamroq nufuzli vazirliklar rahbarlari tashqi vazirlar mahkamasi deb ataladigan tarkibni tashkil qiladi.AQShda jami 14 ta vazirlik (departament) mavjud.
Amerika Qo'shma Shtatlari Prezidenti ijroiya hokimiyati boshlig'i funktsiyalaridan tashqari, davlat boshlig'i vazifasini bajaradi, ya'ni u millat birligini ramziy qiladi, davlat marosimlarini boshqaradi, xorijda mamlakatni vakil qiladi va rasmiy xorijiy davlatlarni qabul qiladi. vakillari. Prezident davlat rahbari sifatida xalqaro shartnomalar (keyinchalik Senat tomonidan ratifikatsiya qilinishi sharti bilan) tuzish huquqiga ega. Elchilarni, Oliy sud sudyalarini va boshqa mansabdor shaxslarni tayinlash.
Amerika Qo'shma Shtatlari Prezidenti Qurolli Kuchlar Bosh Qo'mondoni hisoblanadi. U yuqori martabali harbiy rahbarlarni tayinlaydi, armiyadan foydalanishni buyuradi. O'lim, impichment yoki o'z vazifalarini bajara olmagan taqdirda, prezident o'z lavozimida prezident bilan birga saylanadigan vitse-prezidentga almashtiriladi. Ijroiya hokimiyat o'z faoliyati haqida vaqti-vaqti bilan Kongressga hisobot beradi. Bunday hisobotning eng keng tarqalgan shakli Ittifoq holati to'g'risidagi yillik hisobotdir. Xalqqa to‘g‘ridan-to‘g‘ri murojaat qilishning bir ko‘rinishi haftalik “o‘t bo‘yidagi suhbatlar” (aslida Prezident F. Ruzvelt (1933-1945) tomonidan kiritilgan radio suhbatlari) hisoblanadi.
AQSHda sud hokimiyatini Oliy sud va quyi sudlar amalga oshiradi.Sudlar, biz bilganimizdek, Kongress tomonidan tashkil etiladi; Oliy sud idoralari prezident tomonidan tayinlanadi.
Sud hokimiyati barcha masalalarga, jumladan, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlar harakatlarining konstitutsiyaga muvofiqligini baholashga taalluqlidir. Shunday qilib, AQSH Oliy sudi nafaqat fuqarolik va jinoiy ishlar boʻyicha oliy sud funksiyalarini, balki Konstitutsiyaviy sud funksiyalarini ham bajaradi.
Qo'shma Shtatlardagi hokimiyatning gorizontal taqsimlanishining tuzilishi shunday
Hokimiyatning vertikal taqsimoti, AQSHning shtat-hududiy tuzilishi federalizm tamoyili asosida amalga oshiriladi. Konstitutsiyada yuqori, federal hokimiyatning barcha funktsiyalari va boshqa barcha vakolatlar aniq ko'rsatilgan: fuqarolik va jinoyat huquqi, ta'lim va sog'liqni saqlash, jamoat tartibi, tabiiy resurslardan foydalanishni nazorat qilish, aloqa (pochtadan tashqari) va boshqalar davlat darajasiga va munitsipalitetlarga (mahalliy hokimiyat organlari) o'tkaziladi. Davlatlar nafaqat o'z konstitutsiyalari va qonunlariga, balki davlat suverenitetining boshqa vositalariga ham ega: bayroqlar, gerblar, madhiyalar, ramzlar. Ammo AQSh konstitutsiyasi federal qonunning shtatlar qonunlaridan ustunligini belgilaydi, bu mamlakatning konfederal hududiy-davlat tuzilishiga emas, balki federalga mos keladi.
Qo'shma Shtatlar tarixan ikki partiyali tizimga ega. Demokratik partiya o'rta sinf, fermerlar, shuningdek, qora tanlilar, qoida tariqasida, o'rtacha darajadan past yashovchi, kambag'al, kam ta'limli aholi qatlamlari "Chicanos" (Ispan kelib chiqishi amerikaliklar) manfaatlarini ifodalaydi. Respublikachilar partiyasi o'z dasturlarida o'rta sinfga, yirik va o'rta tadbirkorlarga (ular asosan oq tanlilar), malakali ishchilar va muhandislarga, yuqori maosh oladigan kasb egalariga: shifokorlar, yuristlar va boshqalarga murojaat qiladi.
Demokratlar hukmronligi ostidagi Qo'shma Shtatlarning siyosiy tizimi odatda ta'lim, sog'liqni saqlash, kambag'allarga, kambag'allarga yordam berishda amerikaliklarning moliyaviy ahvolini ma'lum darajada tenglashtirishga qaratilgan yirik ijtimoiy dasturlarni amalga oshirishga qaratilgan (progressiv rivojlanish tufayli). egalaridan olinadigan soliqlar). Respublikachilarning hokimiyatga kelishi bilan, qoida tariqasida, soliqlar kamayadi (fuqarolardan ham, korporatsiyalardan ham), ijtimoiy dasturlar soni kamayadi, ijtimoiy yordam darajasi pasayadi va jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi kuchayadi. Bu yuqori o'rta qatlam, badavlat tadbirkorlar manfaatlariga mos keladi. Ijtimoiy dasturlardan bo'shatilgan kapital ishlab chiqarishni rivojlantirishga yo'naltiriladi. Mamlakat iqtisodiy rivojlanish sur'atlarini oshirmoqda. Shuni ta'kidlash kerakki, demokratlar yoki respublikachilar tomonidan siyosiy tizim faoliyatiga kiritilgan o'zgarishlar demokratiya asoslariga ta'sir qilmaydi: so'z erkinligi, partiyalar va jamoat tashkilotlari faoliyati, jamoatchilik fikrini shakllantirish va boshqalar.
Amerika Qo'shma Shtatlari dunyodagi eng yirik va texnologik jihatdan eng qudratli iqtisodiyotga ega bo'lib, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot 47 200 dollarni tashkil etadi.Ushbu bozor iqtisodiyotida jismoniy shaxslar va kompaniyalar ko'p qarorlar qabul qiladilar, federal va shtat hukumatlari zarur tovar va xizmatlarni birinchi navbatda xususiy korxonalardan sotib oladilar. jismoniy shaxslar, ishlab chiqaruvchilar. Amerika firmalari ishlab chiqarishni kengaytirish, ortiqcha ishchilarni ishdan bo'shatish va yangi mahsulotlar ishlab chiqarish bo'yicha qarorlarida G'arbiy Yevropa va Yaponiyadagi hamkasblariga qaraganda ko'proq moslashuvchanlikka ega. Shu bilan birga, ular xorijiy kompaniyalarga qaraganda ichki bozorga kirishda ko'proq to'siqlarga duch kelishadi.
Amerika kompaniyalari texnologik taraqqiyotda, ayniqsa, kompyuterlar va tibbiy asbob-uskunalar, kosmik va harbiy texnologiyalar sohasida yetakchilik qilmoqda; Garchi ularning ustunligi Ikkinchi jahon urushi tugaganidan keyin kamaydi. Texnologiyalar oqimi asosan "ikki bosqichli mehnat bozori"ning bosqichma-bosqich rivojlanishini tushuntiradi, bunda quyida joylashganlar yuqoridagilarning ta'limi va kasbiy/texnik ko'nikmalariga ega emaslar va shunga o'xshash ish haqi, tibbiy sug'urta qoplamasi va boshqalarni ololmaydilar. foyda ..
1975 yildan beri deyarli barcha uy xo'jaliklari daromadlari uy xo'jaliklarining atigi 20 foiziga to'g'ri keldi. 2003 yil mart-aprel oylarida AQSh boshchiligidagi koalitsiya va Iroq o'rtasidagi urush va keyinchalik Iroqning bosib olinishi milliy resurslarni qurolli kuchlar foydasiga qayta taqsimlashni talab qildi. 2005 yildan beri va 2008 yilning birinchi yarmidan beri yuqori neft narxlari inflyatsiya bosimini va ishsizlikni keltirib chiqardi, chunki benzin narxi iste'molchi byudjetlarini pasaytirdi. Import qilingan neft AQShning ushbu tovar iste'molining taxminan 60% ni tashkil qiladi. Uzoq muddatli muammolar qatoriga yomonlashayotgan infratuzilmaga yetarlicha sarmoya kiritilmagani, qarigan aholi uchun tibbiy va pensiya xarajatlarining tez sur’atlarda oshib borishi, yirik savdo va byudjet taqchilligi, kam ta’minlangan oilalarda ish haqining o‘sish sur’atlarining yo‘qligi kiradi.
Savdo kamomadi 2008 yilda rekord darajadagi 840 milliard dollarga yetdi, 2009 yilda 507 milliard dollarga qisqardi, lekin 2010 yilda yana 647 milliard dollarga ko'tarildi. Global iqtisodiy inqiroz, subprime ipoteka inqirozi, investitsion banklarning muvaffaqiyatsizligi, ichki narxlarning tushishi va yomon kredit AQShni 2008 yil o'rtalarida retsessiyaga olib keldi. AQSh yalpi ichki mahsuloti 2009 yilning uchinchi choragigacha qisqardi, bu Buyuk Depressiyadan keyingi eng chuqur va eng uzoq davom etgan retsessiya. Moliyaviy bozorlarni barqarorlashtirishga yordam berish uchun AQSh Kongressi 2008 yil oktyabr oyida 700 milliard dollarlik rag'batlantirish dasturini qabul qildi.
Hukumat davlat mablag'larini Amerika banklari va sanoat korporatsiyalarining aktsiyalarini sotib olish uchun sarfladi. Ushbu mablag'larning katta qismi 2011 yil boshida hukumatga qaytarildi. 2009 yil yanvar oyida AQSh Kongressi iqtisodni moliyaviy rag'batlantirish uchun qo'shimcha 787 milliard dollar ajratishni nazarda tutuvchi qonun loyihasini ma'qulladi va qonunni imzoladi, bu 10 yildan ko'proq vaqt davomida qo'shimcha xarajatlarga sarflanadi - uchdan ikki qismi qo'shimcha xarajatlarga va uchdan bir qismi soliqlarni kamaytirish - ish o'rinlarini yaratish va iqtisodiyotni inqirozdan qutqarishga yordam berish. 2010 yil oxiriga kelib ushbu mablag'larning qariyb uchdan ikki qismi iqtisodiyotga kiritildi.
2010 yilda AQSh byudjeti taqchilligi YaIMning deyarli 9% ga yetdi; soliqlar va boshqa manbalardan jami davlat daromadlari yalpi ichki mahsulotga nisbatan foiz sifatida boshqa rivojlangan mamlakatlarga qaraganda past bo'ldi. 2010-yil mart oyida Prezident Obama “Sog‘liqni saqlash sug‘urtasi islohoti to‘g‘risida”gi qonunni imzoladi, bu qonunga ko‘ra, 2016-yilgacha yana 32 million amerikalik fuqarolarga umumiy aholi uchun xususiy tibbiy sug‘urta va kambag‘allarga tibbiy xizmat ko‘rsatish orqali tibbiy sug‘urta qoplamasi olish imkonini beradi. 2010-yil iyul oyida prezident bank sektorini isloh qilish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi qonunni ma’qulladi va iste’molchilarni moliyaviy suiiste’mollardan himoya qilish va “muvaffaqiyatsiz bo‘lish uchun juda katta” muammoli banklar bilan ishlash hamda mamlakat moliya tizimida javobgarlik va shaffoflikni oshirish orqali moliyaviy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan.