Arab frazeologizmlarini tarjima qilish xusususiyatlari

1. Grammatik, semantik va uslubiy moslashishlar orqali:
a. ( نقطة في محيط so’zma so’z: okeandagi bir tomchi) “dengizdan bir tomchi”
b. ( َ م ْوقِ ٌ ف لاَ يَ ْ ح ُ سدُ َ علَ ْ يه so’zma so’z: unga hasad qilmaydigan o’rin) “havas qiladigan holat emas”
c. ( َ ر ِ ك َ ب ذَنَ َ ب الريح so’zma so’z: shamolning dumiga mingan) "tez, bir oyog’ing shu yerda, ikkinchisi u yerda”
d. ( واضح وضوح الشمسquyosh yorqinligidek yorqin) “ikki kara ikkidek”
2. Semantik ekvivalentlar orqali:
a. ( ا ْن َ شقَّ ِ ت العَ َ صا بَ ْينَ ُ ه ْ مso’zma so’z: ular orasida tayoq sindi) “orasidan qora mushuk o’tdi”
b. ( َ ح َ صدَ ما َ ز َ ر َ عهso’zma so’z: nima ekkan bol’sa yig’di) “nima eksang, shuni o’rasan”
c. ( ال َ كلاَ ُ م ال ُ ح ْل ُ و لاَ يَ ْ شبَ ُ ع ال َ ج ْو َ عا َ ن so’zma so’z: shirin gap ochni to’yg’izmas) ”holva degan bilan og’iz chuchimaydi”
d. ( القرد في عين أ ّ مه الغزالso’zma so’z: maymun onasining ko’zida ohudek) “qora qo’ng’iz ham bolasini oppog’im debdi”
3. Kalka orqali:
a. - َ سبَ َ ح ِ ضدَّ التَّيَّار oqimga qarshi suzmoq
b. ِار - تَ ْ ج ِ ميدُ الأَ ْ سعnarxlarni muzlatib qo’yish
c. – أجلا أو عاجلاertami yo kech
d. - لعب بالنارolov bilan o’ynashmoq
4. Tasviriy (bayon) tarjima orqali:
a. ( صدري طاهرso’zma so’z: ko’kragim pok) “xayolimga ham kelmadi”
b. ( لا درهم له في هذا ولا دينارso’zma so’z: uning bunda dirhami ham, diynori
ham yo’q) “uning bunga aloqasi yoq”
c. ( َ ز ْ ه َ رةُ ا ْل َ حيَاةِ الدُّنيَاso’zma so’z: dunyo hayoti guli) “hayotning eng gullagan davri”
d. ( قاصرات الطرفso’zma so’z: ko’zlarini tiyganlar) “kamtar, uyatchan(qizlar)”
Frazeologik birliklarning ma’nosi, tarixiy voqealarga borib taqalsa yoki
arablarning ba’zi odatlarini aks ettiradigan bo’lsa ularni tarjima qilish alohida
qiyinchilik tug’diradi. ( مختوم على قفاهso’zma so’z: boshining orqa tarafi tamg’alangan) frazeologik birikmasini tahlil qiladigan bo’lsak, u o’zbek o’quvchisi uchun hech qanday ma’no anglatmaydi. Ammo Misr tarixidan xabardor kishi bu birikma qadimgi soda misrliklarda keng tarqalgan odatdan kelib chiqqanini biladi, ya’ni qadimgi misrliklar o’zlarining soddaligi tufayli barcha kasalliklarni davolashda boshning orqa qismiga qizdirilgan dazmol bosish bilan davolar ekan. Shundan kelib chiqib, sodda va go’l nisonlarga nisbatan مختوم على قفاه frazeologik birikmasi ishlatilar ekan. على نفسها جنت
براقشiborasining ham shunday tarixi mavjud.
Qur’onning nozil bo’lishi frazeologik birikmalarning rivojiga alohida ta’sir
ko’rsatdi. Chunki oyatlarda keltirilgan ibora va so’zlar arablarning hayotiga avval uchramagan yangi frazeologik birikmalarni olib kirdi. Masalan:
( قلوبنا غلفso’zma so’z: qalblarimiz berk) qalbi iymonga moyil bo’lmagan insonlar