Arxeologik yotqiziqlar

2.1. Organik moddalar va yotqiziqlar
Organik moddalar va yotqiziqlar subareal hamda subekvatorial mintaqalarda joylashadi. Tuproqdagi gorizonga o‘xshagan subareal mintaqalardagi organik moddalar buzilib ketayotgan shakllarda hosil bo￡ladi. Yemirilish natijasida organik moddalar yerostiga singadi, mikrobiologik harakatlar esa o‘simlik eroziyasiga sababchi bo‘ladi. Bu ko‘proq quruq iqlimli suvsiz va kislorodsiz holatlarda bakteriya va oksidlar tomonidan vaziyatni yanada og'irlashtiradi. Qalin narsalar jamlanmasi torflar ichida sodir bo‘ladi. Kislota bilan bog‘langanligi sababli o‘simlik qoldiqlari va hayvon to‘qimalariga qaraganda suyaklar karnroq saqlanib qoladi. Torf qatlami, jumladan, Angliyadagi Lindov Man botqoqligida, Daniyadagi Tollund Manin va Floridadagi Vindover manzilgohidan umuman shikastlanmagan miya to‘qimalari topilgan va bir qancha qoldiqlar saqlanib qolgan. Garchi bular golotsen davriga misol bo‘lsa-da, taxminan 400 ming yilga oid quyi paleolit manzilgohi bo‘lmish Schoningenindan yog‘och nayzalarini
ham aytib o‘tishimiz mumkin.
Arxeologik yotqiziqlar
Geoarxeologik izlanishlardagi bosh obyektlar qatlamlar bo‘lib, arxeologik madaniy qatlam bilan bog‘liq yotqiziq arxeologik yotqiziq nomi bilan terminlashtiriladi. Arxeologik yotqiziqlarning eng yaxshi qismi tabiatdagi klastiklik, organik boy qatlamlar kombinatsiyasi, maxsus sharoitlardagi va g‘orlardagi kimyoviy yotqiziqlar hisoblanadi. Klastik yotqiziqlar manba tushunchasi, ko‘chish va qatlam
tushunchalarini o‘z ichiga oladi. Muhitlaming tnrlicha joylashuvi ostidagi tuproq shakllarining biri muqim joylashadi. Balchiq va gilga o'xshagan detrital tarkibiy qismlar ko‘chirib olib kelingan bo‘lishi mumkin va tuzlar o‘sha bir xil gorizontlarda erib qolgan bo‘lishi mumkin. Dinamika esa detsimetr va santimetrda umumiy jovini o‘zgartirish va vertikal ko‘chishlardan biri hisoblanadi. Tuproq namunalari, arxeologik tuproqlar, ixcham tuproq va kompakt tuproqlar bo lib, bular yotqiziq termini bilan ishlatiladi. Manbalardagi ko‘plab joyl arda, muhokamalarda yotqiziqlarning shakllanish dinamikasi tuproqlardan juda ham farq qiladi.