Arxivshunoslik ta’lim yo‘nalishi 20. 90-guruh talabasi Mashrabov Sardorbekning jahon arxivlari tarixi fanidan «Skandinaviya davlatlarida arxivlar faoliyati tarixi

Finlandiya milliy arxivi. Finlandiyaning ta`lim va Madaniyat vazirligi qoshidagi davlat organidir.U Finlandiya davlati va munitsipalitetlarining rasmiy hujjatlarini arxivlash uchun javobgardir. Milliy arxiv 1816-yil 25-noyabrda tashkil topgan. Bosh qarorgohi Rauxankatu 17, Xelsinkida joylashgan. Milliy arxivning vazifasi milliy merosning bir qismini tashkil etuvchi rasmiy hujjatlarning saqlanishini ta`minlashdan iborat. Bu Finlandiyaning arxiv ishi bo`yicha rasmiy organi bo`lib, shaxsiy arxivlarda joylashgan hujjatlarning saqlanishiga yordam beradi. Bundan tashqari, Milliy arxivlar o`zlarining saqlanadigan hujjatlarini tadqiqotdan foydalanish uchun taqdim etadilar va ishlanmalarda ishtirok etadilar. Arxiv 1816-yilda Finlandiya Senati tarkibida tashkil etilgan. Xelsinkidagi hozirgi bino 1890-yilda qurilgan. Milliy arxivda to`qqizta shahar va munitsipalitetlar mavjud: Xelsinki, Xemenlina, Inari, Joensuu, Jyvaskyla, Mikkeli, Oulu, Turku va Vaasa. Arxivlangan materiallarning umumiy miqdori taxminan 210million pogon kilometrni tashkil etadi. Bosh filiali Xelsinkida joylashgan. Unda markaziy hukumatning rasmiy arxivlari va Finlandiya jamiyatiga ta`sir ko`rsatgan shaxslarning shaxsiy arxivlari saqlanadi. Eng qadimgi hujjat 1316-yilga, eng so`nggisi XXI asrga tegishli. Hallituskatu manzilida Mudofaa vazirligi, Tashqi ishlar vazirligi va Bosh vazir devonidan tshqari barcha vazirliklarning arxivlari saqlanadi. Siltavuori arxivida Xelsinkidagi markaziy hukumatning kamroq ishlatiladigan hujjatlari saqlanadi. Xameelinna filialida mahalliy hukumat idoralari va cherkov arxivlari, xususiy arxivlar, ba`zi shahar arxivlari va mikrofilmlar saqlanadi.Bu yerdagi eng qadimgi hujjat XVII asrga oid.Jyvasklya fillialida hukumat amaldorlari, cherkovlar va shaxslarning hujjatlari saqlanadi. Bu yerdagi eng qadimgi hujjat 1535-yilda lotin tilida yozilgan xatdir. Mikkeli filialida Janubiy Savoniya, Janubiy Karileya va Kymenlaakso viloyatlaridagi hujjatlar mavjud. Shuningdek, u qishki urushdan keyin Sovet Ittifoqiga berilgan Karjala qismlarining rasmiylari va cherkovlarning hujjatlarini, xaritalarini saqlaydi.Ular dastlab Vyborg mintaqaviy arxivida saqlangan. Mikkelidagi eng qadimgi hujjat 1455-yilga to`g`ri keladi.Oulu filialida mahalliy va mintaqaviy hukumatning arxivlarini saqlaydi. Bundan tashqari, 2500ga yaqin jamiyatlar, kampaniyalar va xususiy kishilarning hujjatlarini saqlaydi. ¹⁰
Milliy arxiv kutubxonasi arxiv ishi, hujjat diplomatiyasi, geraldika va sigilografiyaga ixtisoslashgan. Uning to`plamlari ma`lumotnoma va manba kitoblari, rasmiy nashrlar, Finlandiya va uning atrofidagi hududlar tarixiga oid adabiyotlar, adliya, boshqaruv va ijtimoiy fanlar, shuningdek, shaxsiy va oilaviy tarixlarini o`z ichiga oladi. Kutubxona, birinchi navbatda, arxiv va hujjatlarga asoslangan tadqiqotlar, ma`lumot olishni xohlovchi mijozlar va navbatchi hodimlarga xizmat qiladi. Kutubxona mijozlarga xizmat ko`rsatish va arxivdagi faoliyat uchun zarur bo`lgan barcha adabiyotlar va boshqa materiallar uchun javobgardir. Milliy arxiv kutubxonasi o`z sohasi bo`yicha Finlandiya milliy kutubxona tarmog`iga kiruvchi yagona kutubxona hisoblanadi.
Kutubxona fondi Finlandiya va xorijdan 334 000 ga yaqin jild va turli tillardagi 200 ga yaqin jurnallardan iborat. Arxiv, tarix va manba kitoblariga oid adabiyotlardan tashqari kutubxona geraldika va sigilografiyaga oid kitoblarning katta to`plamiga ega., shuningdek, 1850-yilgacha bosilgan tarixiy ahamiyatga ega bo`lgan adabiyotlar ham mavjud. To`plam asosan kitoblar bilan kengaytirilgan, jumladan, arxiv ishi, hujjat aylanishi, arxivlardan foydalanish va geraldika kabilar. Ochiq fonddagi kitoblar o`quv zallarida foydalanish uchun bepul. Yopiq to`plamdagi nashrlar foydalanish uchun buyurtma berilishi kerak. Uyga olib ketib o`qishga ruxsat berilmaydi. Ochiq to`plamdagi barcha materiallar va barcha seriyali nashrlar Finlandiya milliy kutubxonasi tomonidan yuritiladigan Finlandiya maxsus kutubxonalari uchun ma`lumotlar bazasi Erkkiga eksport qilingan, ya`ni yuklangan. ¹¹ Finlandiya milliy arxivi bosh binoasi Gustaf Nystrom tomonidan loyihalashtirilgan. 1890-yilkda neorenessans uslubida qurib bitkazilgan. Milliy arxivning asosiy binosi Skandinaviya mamlakatlari va butun Rossiya imperiyasida arxiv maqsadlari uchun maxsus mo`ljallagan edi. Keyinchalik bino kengaytirilgan. Finlandiya milliy arxivining asosiy binosiga kirish tomi ustidagi neoklassik haykal haykaltarosh Eneas Sjostrand tomonidan ishlab chiqilgan. Haykalda uchta ayol figurasi tasvirlangan. Markaziy figura Finlandiya simosi bo`lib, u o`ng tomonida tarix muzeyiga pargament rolini beradi. Tomoshabinning o`ng tomonidagi figura, manba tanqidning ilhomi katta kitobni o`qiydi.Bu mumtoz siymolar triosi ham milliy arxivning muhri va gerbi hisoblanadi. Raqamlar ostidagi lotin yozuvi
“ ARCHIVVM FINLANDIE PVBLICM” deb yozilgan. Tarjimasi Finlandiya davlat arxivi.¹²

II BOB. YANGI DAVRDA SKANDINAVIYA DAVLATLARI VA FINLANDIYADA ARXIV ISHI FAOLIYATI VA ZAMONAVIY ARXIVLAR TIZIMI