Asbobsozlik materiallari

Uglerodli asbobsozlik pulatlari tarkibida 0,6 - 1,4 % uglerod bor. Kesuvchi asbob toblangan (suvda 760⁰ dan – 820⁰S gacha) va bushatilgan (160⁰ - 180⁰S ) xolatlarda kullaniladi. Toblash va bUshatishdan sUng qattiqlik 60 - 63 HRC ga teng buladi.
Uglerodli asbobsozlik pulatlari nisbatan past eyilishga chidamlilikka va issiq-bardoshlikka ega bulib, kichik kesish tezliklarida ishlashi mumkin. Bu gurux pulatlar suvda toblanadi, natijada ularda mikroyoriqchalar xosil bulishi mumkin.
jadval-6

Material turi	Kurinishi va sifati	Belgilanishi	Tavsifi
1	2	3	4
Uglerodli pulat	Sifatli pulat	U7-U13	U- uglerodli, raqam-uglerodning undan bir qismdagi foiz xiisobidagi
	YUqori sifatli pulat	U7A-U13A	A-tarkibida oltingugurt, fosfor, qoldiq kushimchalar va metall bulmagan kushimchalar, marganets va kremniy-larning xajmi buyicha toza matall.

Legirlangan asbobsozlik pulatlari (7-jadval) uglerodli asbobsozlik pulatlardan tarkibida legirlovchi elementlar - xrom, vol’fram, vanadiy, marganets, molibden va boshqalar borligi bilan farq qiladi. Vol’fram eyilishga chidamlilikni va issiq-bardoshlikni oshiradi. Vanadiy zarrachalarning maydadonaligini taominlaydi. Xrom - qattiqlikni, chuqur toblanishni va eyilishga chidamlilikni taominlaydi. Kremniy toblashga bulgan moyillikni oshiradi. Marganets toblashdagi deformatsiyalanishni kamaytiradi.
jadval-7

Kam legir- langan pulat	Xromli pulat	X, XG	X- xrom;
	Xrom kremniyli pulat	9XS	G- marganets; S- kremniy, raqam uglerodning undan bir qismidagi foizini kursatadi.
	Vol’framli pulat	V1	V – vol’fram raqam volframning foiz xisobidagi miqdorini bildiradi.
	Xromvolpf-ramli pulat	XV5
	Xrommarga-netsli pulat	XVG
	Xromvolp- framkremniy marganetsli pulat	XVSG
	Xromvolp- framvannadiy-li pulat	X6VF	F – vanadiy;

Xromli pulatlardan (0,4-0,7% Cr) yumshoq materiallarga ishlov berish uchun kul metchiklari, zenkerlar tayyorlanadi. SHuningdek yirik egovlar tayorlash tavsiya etiladi.

9XC markali pulat (0,95 - 1,25% Cr, 1,2 - 1,6% Si) yaxshi toblanadi va yuqori issiq-bardoshlikka ega,(qattiqligi 60HRC dan kam emas, 250⁰ – 260⁰C gacha qiziganda Uzining turg’unligini saqlab qoladi).
XVG markali pulat (0,90 - 1,20% Cr, 1,20 - 1,60% W, 0,80 - 1,10% Mn) eng yuqori toblanuvchanlikka ega, toblanganda xam deformatsiyalanadi va yumshoq materialga ishlov beruvchi yirik va uzun sidirgichlarni tayorlash uchun kullaniladi.
XVSG markali pulatda kremniy miqdori bir oz kuprok buladi (0,65-1,0% C, XBG markali pulatda 0,15 - 0,35% C) chuqur toblanuvchanlikka va issiq-bardoshlikka ega bulib ulardan yumaloq plashkalarni, yirik sidigichlarni, razvertkalarni tayyorlash uchun tavsiya etiladi.