Asbobsozlik materiallari

Tezkesar pulatlar tarkibida 19% gacha volfram, 4 - 5 % gacha xrom va 2-3% gacha vanadiy buladi (8-jadval).
Eng kup ishlatiladigan tezkesar pulatlarning, ya`ni R18 va R9 markali pulatlarning kimyoviy tarkibi quyida keltirilgan.
jadval-8

Pulat markasi	Kimyoviy tarkibi, % xisobida
	S	W	V	Cr
R18	0,70 – 0,80	15,5 – 19,0	1,0 – 1,4	3,8 – 4,4
R19	0,85 – 0,95	8,5 – 10,0	2,0 – 2,6	3,8 – 4,4

R18 va R9 markali pulatlar uzining qattiqligi, eyilishga chidamliligi va kesish xususiyatlari yuqori bulganligi uchun kesish tezligini uglerodli asbobsozlik pulatlarga nisbatan 2-3 barobar oshirishga imkon beradi. Tezkesar pulat toblanib, sungra bushatilgandan keyin uning qattiqligi Rokvell buyicha 62-65 HRC ga etadi.
jadval-9

Tezkesar pulat	Normal issiqbardosh	R9, R12, R18, R6M5	R-vol’fram; M-molibden; raqamlar metalning foiz xisobidagi miqdorini kursatadi
	YUqori issiqlikga chidamli	R9K5, R9K10, R18F2, R14F4, R12F3, R9F5, R10F5K5, R18F2K5, R9M4K8F2 R8M3K6S, R9M4K8, R12F4R5, R12M3F2K8, R6M5K5, 10R8M3, 10R6M5	K – kobalpt 10 raqamli pulatda 1% ga yaqin uglerod borligini kursatadi.
	Kukunli	R9P, R18P, R6M5P, R6M5K5P	P – kukun material
	Kamvolp- framli	11m5f,11rzamzf2, 15m5x5f5s	Tajriba asosida yaratgan materiallar

R18 markali pulat kichik kesish tezligida yuqori va doimiy eyilish chidamliliga ega. Bundan tashqari R18 yaxshi jilvirlanadi, shuning uchun murakkab shakldagi kesuvchi asboblarni (sidirgichlar, tish kesuvchi dolbyaklar va frezalar, shakldor keskichlar va boshqalar) tayyorlash uchun kullanilishi mumkin.

R18 va R9 markali pulatlar, qattiqligi 250-260 HRC gacha va chegaraviy mustaxkamligi s_v 850-900 MN/m gacha bulgan pulatlarga va chuyanlarga ishlov berish uchun xamma kurinishdagi kesuvchi asboblarni tayyorlash uchun kullaniladi.
Tezkesar pulatning kesuvchi va texnologik xususiyatlarini, kobalt (So), molibden (Mo) bilan kushimcha legirlab xamda vanadiy miqdorini orttirish bilan yaxshilash mumkin.
Kobalt bilan legirlangan pulat (R18F2K5, R9K5, R9K10, R10FK5) yuqori issiqbardoshlikga ega buladi va issiqga chidamli austenit pulatlarga va yuqori mustaxkamlikdagi yaxshilangan pulatlarga ishlov berish uchun tavsiya etiladi.
Pulat tarkibida vanadiyning ortirishi bilan (R18F2, R14F4, R9F5) yuqori mustaxkamlikdagi (s_v≥950-1000 MN/m²) asbobsozlik pulatlari bilan yaxshilangan pulatlarga toza ishlov berish mumkin.
Molibden bilan legirlangan pulat (1,0- 1,5% Mo) katta kesish tezligida qiyin ishlov beriladigan qotishmalarni uzlukli ishlov berish jarayonida kullash uchun tavsiya etiladi.
Asbobsozlik pulatlarining xususiyatlarini yaxshilash uchun kesuvchi asbobning turg’unligini 1,5 - 2 marta oshirish maqsadida termokimyoviy usul kullaniladi.