Asinxron mashinalar 8-ma’ruza. Asinxron mashinalarni tuzilishi va ishlash printsipi

Aylanuvchan magnit maydonining tezligi. Ma’lumki, chulgamlardan uch fazali tok o’tganda bir juft kutbli (r=1) magnit maydoni xosil bo’ladi. Bunday magnit maydoni o’zgaruvchan tokning bir davri manbaynida bir marta to’lik aylanadi. Chulgamlar sonini shunday tanlash mumkinki, bunda juft kutblar soni ikki, uch va xokazo bo’lishi mumkin.
Rasmda ikki juft kutbli magnit maydoni ko’rsatilgan. Bu yerda chulgamlar soni avvalgiga nisbatan ikki marta ko’p bo’lib, maxsus sxema bo’yicha ulangan. Agar statorning chulgamlari bilan birgalikda sirtini yoyib

chulgamlarning ulanish sxemasini va chulgamlardagi toklarning yo’nalishini ko’radigan bo’leak , u xolda ko’shni xar uch o’tkazgichdagi (,ya’ni 3, 4, 5, 6, 7, 8; 9, 10, 11; 12, 1, 2) toklarning yo’nalishi mos tushadi va bu toklar xosil kilgan magnit maydoni to’rt kutbli (yoki ikki juft kutbli) bo’ladi . Bizning misolda bir juft kutb stator aylanasining yarmini egallaganligi uchun o’zgaruvchan tokning bir davri mobaynida aylanuvchan magnit maydoni rotor aylanasining yarmiga buriladi. Agar magnit maydoni r juft kutblar soniga ega bo’lsa, aylanuvchan magnit maydon burchakka buriladi.
Agar aylanuvchan magnit maydonining burchak tezligini aylanish tezligi bilan, burchak chastotani esa o’zgaruvchan tok chastotasi orkali ifodalasak, kuyidagiga ega bo’-lamiz:

Demak, magnig maydonining aylanish tezligi o’zgaruvchan tok chastotasiga va juft kutblar soniga boglik ekan. Aylanuvchan magnit maydonining yo’nalishini o’zgartirish (reverslash) uchun fazalar ketma-ketligining tartibi o’zgartiriladi, ya’ni stator chulgamlarining manbaga ulanadigan S₁, S₂, S₃ bosh uchlaridan istalgan ikkitasining o’rni almashtiriladi.

Sanoat chastotasi (f=60 gTS) da aylanuvchan magnit maydonining aylanish tezligi p_g=—- bo’ladi. Agar r= 1, 2, 3, 4,

6, 6 bo’lsa, aylanuvchan magnit maydonnning aylanishlar tezligi (soni) mos xolda 3000, 1500, 1000, 750, 600, 500 ayl/min ni tashkil etadi.
Odatda, motorning pasportida rotorning nominal aylanishlar soni ko’rsatilgan bo’ladi. Aylanuvchan magnit maydonining sinxron tezlik kiymatini bilish uchun l_nom ga eng yakin katta tezlik kiymati kabul kilinadi. Myasalan, l_nom = 2860 ayl/min ga, 3000 ayl/min, l_non = 1460 ayl/min ga, = 1500 ayl/min mos keladi.
Statorda tezlik bilan aylanayotgan aylanuvchan magnit maylonining okimi F, rotor chulgamlarini kesib o’tib, elektromagnit induktsiya konuniga asosan, rotor chulgamlarida EYUK induktsiyalaydi. EYUK, o’z navbatida, rotor tokini xosil kiladi.
Rasmda aylanuvchan magnit maydonining o’k chizigida joylashgan rotor chulgamidagi tokning yo’nalishi ko’rsatilgan. Rotor toki, o’z navbatida, rotor chulgami atrofida F_a magnit okimini xosil kiladi. Uning yo’nalishi esa „parma" koidasi bo’yicha aniklanadi . Rotor chulgamining magnit okimi F₂ statorning magnit okimi F, ga kushilib, motorning umumiy magnit maydoni okimini xosil kiladi. Natijada deformatsiyalangan magnit maydonida joylashgan rotor chulgamlariga rasm, b da ko’rsatilgandek R juft kuch ta’sir eta boshlaydi. Bu kuchning yo’nalishi chap ko’l ko-idasiga ko’ra aniklanadi. Shunday kilib, shimoliy N kutb ostida joylashgan barcha o’t-kazgichlarga ta’sir etuvchi kuchning yo’nalishi, janubiy S kutb ostida joylashgan o’t-kazgichlarga ta’sir etuvchi kuch yo’nalishiga karama-karshi bo’lib, juft kuch yuzaga keladi. Mazkur juft kuch ta’sirida rotor tezlikda, aylanuvchan magnit maydonining aylanish yo’nalishida aylana boshlaydi. Ammo rotorning aylanish tezligi p_g statorning aylanuvchan magnnt maydonining aylanish tezligidan kichik bo’ladi.
Aylanuvchan magnit maydoni tezligining rotorning aylanish tezligiga teng bo’lmasligi tufayli mashinalar asinxron (tezliklari bir xil emas) mashinalar deb nomlangan.
Motorning ishlash jarayonida sirpanish kiymati 0 dan 1 gacha o’zgaradi, dvigagelni ishga tushirish paytida rotorning aylanish tezligi ya₂ = 0 bo’lgani uchun S=1 bo’ladi. Motorlarning nominal sirpanishi S_nom = 0,03 — 0.06 kiymatda tashkil etadi. Agar motorning nominal aylanish tezligi berilgan bo’lsa, sirpanishning kiymati bo’yicha aylanuvchan magnit maydonining tezligini topish mumkin.
NAZORAT SAVOLLARI.

1. 
   aylanuvchan magnit maydonni hosil bo’lish shartlari
   
2. 
   aylanuvchan magnit maydon tezligi.
   
3. 
   stator chulg’amlari