Atmosfera havosini zaharli gaz va changlardan tozalash usullari. Gidrosferani muhofaza qilish. Litosferani muhofaza qilish. Insonning xo

5. Changning rekuperatsiyasi
 
Changni rekuperatsiya qilishning (quruq va nam), komponentning tabiati, 
miqdori, xususiyatlari, kontsentratsiyasi, uning toksikligi, narxi, keyinchalik qayta 
ishlash imkoniyatlariga qarab, sanoat changlarini tiklash, yo‗q qilish va izolyatsiya 
qilish usullari mavjud. 
Changdan quyidagi maqsadlarda foydalanish mumkin: 
• maqsadli mahsulotlar sifatida foydalanish; 

---

• texnologiyada ushbu turdagi chang hosil bo‗lgan ishlab chiqarishga 
qaytarish; 
• tovarga yaroqli mahsulotlarni olish uchun boshqa ishlab chiqarishda changni 
qayta ishlash; 
• utilizatsiya qilish va qurilish maqsadlarida foydalanish; 
• qishloq xo‗jaligida foydalanish. 
Birinchi usul maqsadli mahsulot nozik dispersli material shaklida olinadigan 
tarmoqlarga taalluqlidir. 
Bir qator sanoat tarmoqlarida, mahsulotlarning alohida bosqich-larida chang 
hosil bo‗lishi bilan birga, turli xil sog‗lomlashtirish sxema-lari qo‗llaniladi. 
Shunday qilib, quritilgan mahsulotni sovutish va tayyor mahsulotni quritish 
bosqichlarida ammiakli selitrani ishlab chiqarish jarayonida ushbu moddalarning 
yuqori miqdori bilan chang-havo aralashmalari hosil bo‗ladi. Ularni tutib olish va 
havoni atmos-feraga chiqarilishidan oldin tozalash uchun ho‗l yutish moslamalari 
ishlatiladi, ular ajratib olinadigan tarkibiy qismlarning suvli eritmalari bilan 
namlanadi, ma‘lum bir konsentratsiyaga erishguncha tozalash tizimida aylanib 
yuradi. 
Bir ishlab chiqarishda tutilgan changni boshqa ishlab chiqarish uchun xom 
ashyo sifatida ishlatishga misol bo‗lib, piritdan oltingugurt kislotasini ishlab 
chiqarishda qovurilgan gazni tozalash paytida olinadigan shlakli changni ko‗rish 
mumkin, bu esa cho‗yanni eritish uchun konda tegishli ishlov berishdan keyin 
ishlatiladi.