Atmosfera havosini zaharli gaz va changlardan tozalash usullari. Gidrosferani muhofaza qilish. Litosferani muhofaza qilish. Insonning xo

Tuproq katlamiga ekologik omillarning ta‟sirlari. Tuproq qatlamiga 
ekologik omillarning ta‘siri natijasida tuproqni emirilishi (eroziyasi), sho‗rlanishi, 
botqoqlanishi, ifloslanishi, strukturasini buzilishi, unumdorligining pasayshi va 
boshqa hodisalar yuz beradi.Tabiatda tuproqning qo‗yidagi emirilish turlari 
mavjud: shamol ta‘sirida, suv oqimi ta‘sirida (irrigatsion), texnikani ta‘sirida yuz 
beradigan mexanik eroziya va yaylov eroziyasi. 
Tuproq eroziyasi deb tuproqning yuza unumdor qatlamlarining suv, 
shamol, va boshqa antropogen ta‘sirlar ostida yuvilib, uchirib ketilishi va 
emirilishiga aytiladi. SHamol eroziyasi – deflyasiya – jarayonida tuproqning eng 
unumdor qatlami shamol ta‘sirida uchirilib ketadi. Deflyasiya tez-tez shamol esib 
turuvchi, engil tuproqli, o‗simlik qoplami yaxshi rivojlanmagan hudularda tez avj 
oladi. Deflyasiya jarayoni dunyoning issiq quruq (arid) iqlimli hududlari: Afrika, 
Avstraliya va Osiyo kit‘asidagi sahrolarda, Amerikaning cho‗l-dasht mintaqalarida 

---

keng tarqalgan bo‗lib, shu hududlarning ekologik holatini og‗irlashtiruvchi asosiy 
omillaridan biri deb hisoblanadi. Respublikamizning Qizilkum, Ustyurt, Qarshi va 
Markaziy Farg‗onaning dasht-cho‗llarida joylashgan 26,5 mln ga yaylovli erlar va 
600 ming gektar sug‗oriladigan erlar deflyasiyaga duchor bo‗lgan. 
Suv eroziyasi – tuproqning yuza unumdor qatlami suv oqimi ta‘sirisda 
yuvilib ketilishi.
 Irrigatsion eroziyasi – nishablik maydonlarda erlarni notug‗ri sug‗orish 
tufayli yuz beradi. Respublikamizdagi sug‗orma erlarning 700 ming gektarida 
irrigatsion eroziya keng tarqalgan. Bunday erlarda paxta, g‗alla va boshqa 
ekinlarning hosildorligi 10% dan 60% gacha pasayib ketishi kuzatiladi. Irrigatsion 
eroziya tog‗lik, tog‗oldi adirliklari va tog‗ etaklaridagi nishablik tekisliklarda, ya‘ni 
bo‗z tuproqli sug‗orma mintag‗alarda quproq uchraydi. Bunday eroziyaga duchor 
bo‗lgan maydonlar Farg‗ona vodiysi viloyatlari, Toshkent, Samarqand, 
Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarining tog‗oldi hududlarida keng tarqalgan 
bo‗lib, mamlakatimiz iqtisodiyoti va ekologiyasiga katta zarar etqazmoqda.