Atmosfera havosini zaharli gaz va changlardan tozalash usullari. Gidrosferani muhofaza qilish. Litosferani muhofaza qilish. Insonning xo

Reja: 
1. Litosfera va tuproq tushunchasi.
2. Tuproqning ekologik tizimdagi va inson hayotidagi o„rni va ahamiyati.
3. Tuproq resurlari va ularga ekologik omillarni ta‟siri va unda
bo„ladigan o„zgarishlar. 
4. Tuproqni unumdorligini va boshqa hususiyatlarini qayta tiklash
Tayanch iboralar: litosfera, relef, gumus, eroziya, deflyasiya, irrigatsiya, 
sho‘rlanish. 
 
Litosfera – grek tilida «tosh o‗ram» ma‘nosini anglatadi. Erning qattiq 
holatdagi tosh o‗ramning qalinligi okean tubida 5-7 km, quruqlikdagi 30-40 km va 
tog‗li o‗lkalarda 70-80 km gacha boradi, u cho‗kindi, metamorfik va magmatik 
tog‗ jinslaridan tashkil topgan. Er sathida, asosan, cho‗kindi tog‗ jinslaril tarqalgan 
bo‗lib, ularning qalinligi 20 km gacha, okean tublarida esa bir necha yuz metrga 
etadi. CHo‗kindilar ostida 10-40 km qalinlikdagi granit qobig‗i joylashgan bo‗ladi, 
okean tubida ular uchramaydi. Granit va okean cho‗kindilari qobig‗i joylashgandir. 
Uning qalinligi okean tubida 5-7 km va quruqlikda 20-30 km ga boradi.
Erning tosh o‗rami sathining tashqi tuzilishiga relef deyiladi. Sayeramizning 
atigi 149 mln km
2 
quriqlik maydoni bo‗lib, shundan 19 mln km
2
yoki 13%i 
dehqonchilikda va 20%i yaylovlar o‗rnida ishlatiladi(Jadval 1). Dunyo aholisi jon 
boshiga 0,4 gektar dehqonchilik qiladigan er to‗g‗ri keladi. Er tekis, namlik etarli 

---

bo‗lgan gil, tog‗ jinslaridan tashkil topgan bo‗lsa, u erda o‗simlik, hashoratlar va 
sikroorganik qoldiq chiqindilarga boyib, tuproq qatlamining hosil bo‗lishi 
tezlashadi. 
1- jadval 
Sayyoramizning er zahiralari (fondi) 
№ 
Erlarning toifasi 
Maydoni 
mln. km
2