Atomning tuzilishi Atom tuzilishi to’g’risida tarixiy ma‘lumotlar

Bosh kvant soni, orbitallarning turi va soni hamda qobiqcha va kobiqlardagi elektronlarning maksimal soni.

Energetik qobiq n	Qobiq-chalar soni n ga teng.	Orbital-lar	Orbitallar soni		Elektronlarning maksimal soni
			Qobiq-chada	Qobiq- da n2 ga teng.	Qobiq-chada	Qobiq- da
K (n = 1)	1	1s	1	1	2	2
L (n = 2)	2	2s 2p	1 3	4	2 6	8
M (n = 3)	3	3s 3p 3d	1 3 5	9	2 6 10	18
N (n = 4)	4	4s 4p 4d 4f	1 3 5 7	16	2 6 10 14	32

III. 1 – jadval

Har qaysi orbitalda ko’pi bilan ikkita elektron bo’lishi mumkin – Pauli printsipi. Agar orbitalda bitta elektron bo’lsa, u juftlashmagan elektron, agar ikkita bo’lsa – juftlashgan elektron deyiladi. Pauli printsipi N = 2n2 formulani tushuntirib beradi. Haqiqatdan ham, agar masalan uchinchi qobiqda (n = 3) 32 = 9 orbital, har qaysi orbitalda esa 2 tadan elektron bo’lsa, u holda elektronlarning maksimal soni 2 · 32 = 18 bo’ladi.

Har qaysi orbitalda ko’pi bilan ikkita elektron bo’lishi mumkin – Pauli printsipi. Agar orbitalda bitta elektron bo’lsa, u juftlashmagan elektron, agar ikkita bo’lsa – juftlashgan elektron deyiladi. Pauli printsipi N = 2n2 formulani tushuntirib beradi. Haqiqatdan ham, agar masalan uchinchi qobiqda (n = 3) 32 = 9 orbital, har qaysi orbitalda esa 2 tadan elektron bo’lsa, u holda elektronlarning maksimal soni 2 · 32 = 18 bo’ladi.

III.1 - jadvalda dastlabki to’rtta qobiq uchun bosh kvant soni n ning qobiqchalar soni, orbitallarning turi va soni hamda qobiqcha va qobiqdagi elektronlarning maksimal soni bilan bog’liqligi ko’rsatilgan; III.2 – rasmda energetik qobiqlarning qobiqchalarga bo’linish sxemasi berilgan. Jadvalda ko’rinib turibdiki, atomdagi elektronlarni tasvirlash uchun elektron qobiqning raqamini va orbitallarning turlarini bilish lozim. Turli xil orbitallarning (bulutlarning) shaklini bilish muhim. Bu molekulalarning strukturasini o’rganishda kerak bo’ladi.

III. 2 – rasm. Energetik qobiqlarning qobiqchalarga bo’linish sxemasi.
Nazariy ma‘lumotlarga muvofiq s – orbital sferik simmetriyali, ya‘ni shar shaklida bo’ladi. Bunda vodorod atomining orbitali, n =1 misol bo’la oladi. (III. 3- rasm). Bunday orbital s – orbital deyiladi. s – orbitaldagi elektron s elektron deyiladi.


III. 3 – rasm s – elektron orbitalning shakli.

2 – energetik qobiqda (N = 2) to’rtta orbital bo’ladi, ulardan bittasi sferik simmetriyaga ega. U 2s – orbital deyiladi. 2s – elektronning energiyasi ancha ko’p, shu sababli yadrodan 1s – elektronga qaraganda uzoqroq masofada bo’ladi. Umuman n ning har qaysi qiymati uchun bitta sferik simmetrik orbital bo’ladi.