Avtomatik boshqarish tizimi nima

MUSTAQIL ISH

Andijon mashinasozlik institute I.B va K.T fakulteti Axborot tizimlari va texnalagoyilari yo’nalishi K21-20 gurux talabasi Qayumov Kamoliddinning Avtomatik boshqarish nazariyasi fanidan tayorlagan qayta o’zlashtirish

REJA

• Avtomatik boshqarish tizimi nima.

Boshqaruv tushunchasi tor m a’noda biror-bir tashkilot maqsadini aniqlash va unga erishish uchun zarur boMgan rejalashtirish, tashkil etish va nazorat jarayonlarining foyda keltirishi, samara berishi, faoliyat yo'nalishini to ‘g‘ri tan lay bilish, qarorlar qabul qila olishga ham da uning boshqarilishini nazorat qilishga va bu jarayonning borishiga bog‘liq b o ‘ladi. Boshqaruv nafaqat korxona doirasida, qolaversa, butun bir jam iyat, davlatni o ‘z tanlagan yo‘li maqsad va intilishlariga yetaklovchi, iqtisodiyotni kuchli, barqaror ishlovchi mexanizmga aylantirishda muhim ta ’sir etuvchi kuch hisoblanadi. Boshqaruvni jam iyatning iqtisodiy negizi bilan bog‘lab, shu bilan birga boshqaruvning ikki tashkiliy-texnikaviy va ijtim oiy-iqtisodiy tom onlarini hisobga olgan holda o ‘rganish lozim. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq iste’mol qiymatini olish uchun m ahsulot tayyorlashda m ehnat taqsim oti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab chiqarish m unosab atlari bilan b o g 'liq b o ‘lib, boshqaruv m aq sad larin i belgilaydi. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv m ehnat unumdorligi va ishlab chiqarish sam aradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning maqsadi ishlovchilar sam arali m ehnat qilishi uchun sharoit yaratish, ulam i ijtimoiy himoya qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni ta ’m inlash va aholining kam ta ’m inlangan qatlam larine qollab quvvatlashdan iboratdir.
Har qanday fan o ‘z predm eti, nazariyasi va uslublariga egadir. Predm et fanning qaysi sohaga tegishli ekanligini belgilaydi. Nazariya bu sohada ro ‘y beradigan jaray o n va hodisalarning ro ‘y berish qonuniyatlarini aniqlaydi. Izlanish usullari nazariyadan kelib chiqqan holda kishilar ilmiy va am aliy faoliyati qanday am alga oshishini ko‘rsatib berishi, fanning shu sohasida hodisalarni umumlashtirish va o ‘rganishning turli vositalari va usullari tizimini ishlab chiqishi lozim. B oshqaruv predm eti x o ‘jalik yuritishning barcha darajalarida boshqarishning qonunlari (qonuniyatlari), tamoyillari va m unosabatlarini o ‘rganishdan iboratdir. Boshqaruv munosabatlari ijtimoiy-iqtisodiy m unosabatlam ing ajralmas qismi bo‘lib, turli iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, m ehnat, psixologik va boshqa ko‘rinishlarda boMadi. Boshqaruv munosabatlari boshqaruv q o ‘l ostidagi xodim lar o ‘rtasidagi aloqa va o ‘zaro ta ’sim ing murakkab majmuyini ifodalaydi, dem ak, boshqaruv bu, eng aw alo, kishilarni boshqarishdir. Iqtisodiyotni boshqarishda bevosita boshqaruv obyekti (1.1 -chizm a) m ehnat jam oalari va alohida xodim lardan iboratdir. Faqat ularning m ehnat faoliyati vositasida ishlab chiqarishning moddiy unsurlari, ya’ni m ehnat vositalari va predm etlariga ta ’sir etiladi. Boshqarish ishini bajaruvchi idoralar va ularning rahbarlari boshqaruv subyektlari hisoblanadi. Boshqarish usullari kishilarni, jam iyatni obyektiv ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish qonunlari talablarini bajarishga undaydi. U lar aniq bir usul, uslub, maqsadga erishish yo'lini ifodalaydi. Demak, boshqaruv uslubi
Avtomatik boshqarish nazariyasi – texnikaviy Kibernetikaning turlicha murakkablikdagi va har xil tabiatli jarayonlarni avto-matik boshqarish tizimlari (ABT)ni yaratish ustida ilmiy tadqiqotishlari olib boruvchi boʻlimi. Avtomatik boshqarish nazariyasi n.da haqiqiy obyektlar oʻrnida ularning oʻxshash (adekvat) matematik Modellaridan (matematik mantiq) foydalaniladi. Unda asosan ikki muammo: ABT tahlili va sintezi ustida tadqiqotlar olib boriladi. Ikki xil boshqarish tizimi, yaʼni ochiq va yopiq boshqarish tizimlari jarayonlarni boshqarish tarzi boʻyicha bir-biridan farq qiladi. Birinchisida boshqaruvchi taʼsirlar jarayonni toyiltiruvchi taʼsirlardan kelib chiqib, ularning toyilishi farqini kamayti-rishga qaratiladi. Bunday boshqarish tizimining asosiy kamchiligi oʻlchash imkoni boʻlmagan tashqi toyiltiruvchi taʼsirlarni bartaraf eta olmasligidadir. Bundan tashkari, ushbu boshqarish tizimlari nobarqaror obyektlarni uzoq vaqt davomida boshqara olmaydi. Yopiq boshqarish tizimlari asosida teskari bogʻlanish gʻoyasi yotadi. Bu gʻoya parametrlarning meʼyordan chetlashishi boʻyicha boshqarish prinsipi (yoki teskari bogʻlanishli boshqarish) nomi bilan maʼlum. Bu yerda boshqaruvchi parametrlarning talab darajasidan ogʻishi tufayli ularni talab holatiga qaytaruvchi ijro signallari shakllantiriladi. Bunday usulning universalligi nobarqaror obyektlarni boshqarishda namoyon boʻladi.
Boshqarish nazariyasining nazariy asosini kibernetika va axborot nazariyasi tashkil etadi.
Boshqaruv nazariyasining mohiyati ma'lum tizim, jarayon yoki ob'ektni tahlil qilish asosida ularning dinamik holatdagi boshqarish algoritmini olish imkonini beradigan mavhum modelni qurish, ya’ni tizim, jarayon yoki ob'ektning boshqaruv maqsadlari tomonidan talab qilinadigan holatga erishishdir.
Boshqaruv nazariyasi boshqa fanlar kabi o‘z predmeti, funktsiyasi, maqsadi, vazifalari va usullariga ega. Shu bilan birga, boshqarish nazariyasining usullari qo'llanilish sohasiga qarab quyidagilarga bo'linadi: - kibernetika, amaliy matematika, kompyuter dasturlash, sotsiologiya, siyosatshunoslik, huquqshunoslik va iqtisodiyot.
Boshqaruv nazariyasi - bu inson mehnatini avtomatlashtirish imkoniyatlarini sezilarli darajada oshirish imkonini beruvchi rivojlanayotgan nazariya (ayniqsa 20-asrning so'nggi o'n yilliklarida, uning tamoyillari turli xil tizimlarni kompyuterli modellashtirtish masalalarini yechishda foydali bo'lgan).