Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

Ob’ektni statik tavsifi. U ob’ektning turgun xolatida kirish va chikish kursatkichlari orasidagi bogliklikni kursatadi.
Dinamik tavsifi. Bu ob’ektning utish sharoitida chikish kursatkichlarini kirish kursatkichlaridan boglikligini kursatadi.
Ob’ektga yuklama. Ob’ektdan ishlab chikarish ѐki boshka extiѐjlar uchun olinaѐtgan maxsulot ѐki energiya mikdoriga yuklama deb aytiladi. Ob’ektga yuklamani uzgarishi jaraѐnni boshkarishga ta’sir kiladi.
Rostlanuvchi ob’ekt sigimi. Ob’ektda ushbu dakikadagi bor bulgan, maxsulot ѐki energiya mikdoriga ob’ektning sigimi deb aytiladi. Sigim ob’ektni maxsulo ѐki energiya mikdorini yigish kobiliyatini xarakterlaydi va ob’ektni inersiya xususiyatini xam kursatadi.
Ob’ektlarning uz-uzidan muvozanatlanish xususiyati (svoystvo samovo‘ravnivaniya). Uzidan uzi muvozanatlanish xususiyatiga ega bulgan ob’ektlarda balans xolati buzilsa, ya’ni kelaѐtgan modda (issiklik) mikdori ketaѐtgan modda (issiklik) mikdoriga teng bulmay kolsa, tashki ta’sirsiz bu balans yana tiklanadi (ya’ni rostlagichsiz). Bunda rostlanuvchi parametr bir muvozanatlangan kiymatdan ikkinchi muvozanatlangan kiymatga utadi. Misol tarikasida gidravlik idishni kuraylik (rasm-7).

Rasm – 7

Ob’ektning dinamik xususiyatlarini uning utish jaraѐni grafigidan (rasm-34) kurish mumkin. Utish grafigidan kurinib turibdiki, gidravlik idishning chikish parametri muvozanatlangan boshlangich kiymatdan (Nb) yangi muvozanat kiymatga utayapti (Nyam).
Bu gidravlik idish muvozanatlanish xususiyatiga ega bulgan bir sigimli ob’ekt bulib, uning utish grafigi eksponenta kurinishida buladi. Eksponenta shunday xususiyatga egaki, uning ixtiѐriy nuktasidan utkazilgan urinma parametrning (N) potensial chizigiga (Nyam) bir xil vaktda etib boradi. Bu vakt rostlash ob’ektining uzgarmas vakti deyiladi.
Bundan tashkari utish grafigidan jaraѐnning utish vaktini xam aniklash mumkin. Utish vakti deb rostlanaѐtgan parametrning bir muvozanat xolatidan ikkinchi muvozanat xolatiga utish vaktiga aytiladi.
Uz-uzidan muvozanatlanish xususiyatiga ega bulmagan ob’ektlardagi jaraѐnlarni boshkarish uz-uzidan muvozanatlanadigan ob’ektlarni boshkarishdan murakkab buladi.