Avtomatika va elektrotexnologiya

 
4,5-Mavzu. Windows turkumidagi amaliyot tizimlari. (4 soat) 
 
1.
 
Windows xakida umumiy tushunchalar. 

2.
 
Windows foydalanuvchilarining doirasi.  
3.
 
WINDOWS XRning ishlash shartlari.  
4.
 
Windows XR menyulari. Asosiy menyu. Kontekst menyu.  
5.
 
WINDOWS  XRda  darchalar  bilan  ishlash.  Aloxida  darcha  kurinishidagi  asboblar 
paneli.  
6.
 
Windows XRni va uning texnik vositalarini sozlash. Masalalar panelini sozlash.  
7.
 
Diskni tekshirish. Dasturlarni avtomatik ishga tushirish.  
8.
 
Kompyuter  tarmog‘ida  ishlash.  Tarmoq  doirasi.  Printerni  tarmoqda  ishlash  uchun 
sozlash.  
9.
 
Kompyuter  ishlash  tezligini  yaxshilash.  Diskni  defragmentatsiya  qilish  (Defrag).  Bir 
hujjatdan ikkinchisiga tez utish.  
10.
 
Fayllar bilan ishlash, guruhini ajratish, uchirish va nusxasini olish, nomini o‘zgartirish, 
fayllar  xaqida  ma‘lumotni  kurish,  fayllarni  izlash.  Papka  (katalog)  xosil  qilish.  Hujjatni 
ochish va saklash.  
11.
 
SHaxsiy  foydalanishni  boshkarish  elementlari.  User  Manager  for  Domains  orqali 
foydalanuvchi  byudjetiga  kirishni  aniklash.  Kirish  nazoratining  ruyxati.  Tarmoqning 
domen  tuzilishi  va  domenlarning  o‘zaro  munosabati.  Ishonchli  munosabatlar.  Ishonchli 
munosabatlar tarmoqda domenlarni soddalashtirish.  
12.
 
WIN uchun ishlashni tezlashtiruvchi yangi «foydali» dasturlar.  
13.
 
Total  Commander  fayl  menejerlari.  Total  Commander  tarmoq  bilan  ishlash  va 
plaginlardan foydatanish.  
14.
 
UNIX  turkumidagi  amaliyot  tizimlari.  Xotirani  taksimlash.  Ko‘p  foydalanuvchanlik 
himoyasi.  
15.
 
UNIX tizimining asosiy buyruklari. Tarmoq bilan ishlashda foydalaniladigan buyruklar.  
16.
 
Linux amaliyot tizimi. 
 
Microsoft  Windows  ning  paydo  bo‗lishi  mikro  kompyuterlar  tizimi  sohasida  yangi  era 
boshlanganining  belgisidir.  MSDOS  boshqaruvida  ishlovchi  1980-yillardagi  ishlanmalarning 
cho‗qqisiga aylangan windows 3.1  ga ishchi  guruhlari  uchun mo‗ljallangan Windows tizimlari 
kuchli  ilovalarni  qulay  va  o‗zlashtirishga  oson  ko‗p  vazifali  grafik  muhitda  ishga  tushurish 
imkonini beradi. Windowsda bu tizimlarning imkoniyatlari takomillashtirilgan va kengaytirilgan, 
shaxsiy  kompyuterda  ishlashga  yangicha  soddalashtirilgan  yondoshuv  ta‘minlangan.  Bundan 
tashqari  Windows  ga  zamonaviy  shaxsiy  kompyuterlarning  quvvatini  maksimal  darajada 
ishlatish imkonini beradigan bir qator eng yangi texnik yechimlar mujassamlashtirilgan. 
Windows foydalanuvchi ixtiyoriga quyidagi imkoniyatlarni taqdim etadi:  
Foydalanuvchining  to‗liq  qayta  ishlangan  interfeysi.  Yangi  interfeys  sharofati  bilan 
Windows  da  dasturlarni  ishga  tushirish,  hujjatlarni  ochish  va  saqlash,  disklar  va  arxivlar  bilan 
ishlash ancha oson va engil. Mana foydalanuvchining yangi interfeysining asosiy hususiyatlari: 

 
Ishga  tushurish  tugmachasining  menyusi  (Start  Menu,  ruscha  versiyada  -  Bosh  menyu) 
siz  so‗nggi  paytlarda  ishlagan  dasturlar  va  hujjatlarga,  boshqaruv  paneli  (Control  Panel)ga, 
printerlarga va tizim utilitlardan foydalanish, ularga yo‗llashning osonlashishi ta‘minlanadi; 

 
Bir dasturdan boshqasiga o‗tishga soddalashtirilgani; 

 
Oldingi  versiyalardagi  fayllar  dispetcheri  (File  manager)ni  almashtirib  kelgan  Windows 
o‗tkazuvchisi (Windows Explorer)ning kuchli dastur ekanligi; 

 
Serverlar ko‗rib chiqishni va tarmoq fayllariga xuddi lokal qattiq diskdagidek oson ishlov 
berish imkoini beruvchi tarmoq o‗rami nishoni (Network Neighborhood)ning borligi; 

 
Tez-tez ishlatiladigan dasturlar, panellar va hujjatlar uchun yorliqlar yaratish imkoni; 

 
Obyektlarning tizimini sozlashni engillashtiruvchi hususiyatlarining ro‗yxati; 

 
Hujjatga  u  yaratilgan  ilovani  ishga  tushurmay  nazar  tashlash  imkonini  beruvchi  «tez 
ko‗rib chiqish» vositalarining to‗plami; 

 
Sizning  kompyuteringizdagi  bo‗lganidek,  xuddi  shuningdek  tarmoq  serveridan  ham 
hoxlagan axborotni tanlashga yordam beruvchi kuchli izlash dasturi;  


 
Siz tasodifan kerakli bo‗lgan nimanidir chiqarib tashlaganingizda sizga uni tiklashda qo‗l 
keladigan savatcha (Recycle Bin); 

 
Printerlar va shriftlar bilan ishlash uchun oddiy asboblar; 

 
Tizimni o‗rnatish va sozlashda foydalanuvchini kuzatuvchi «ustalar» jamoasi (Wizards). 

 
Unda  kontekstli  izlash  imkoni  paydo  bo‗lgan  takomillashtirilgan  yordam  tizimining 
mavjudligi. 
Yangi tizimga o‗tish Windowsga Windowsning oldingi versiyalarining qobiqlari bo‗lgan 
dasturlar  dispetcheri  (Program  Manager)  va  fayllar  dispetcheri  ham  kirganliklari  tufayli  ham 
osonlashadi.  Shunisi  ham  borki,  ulardan  kimdir  uzoq  vaqt  foydalanishi  (agar  umuman 
foydalansa) ehtimoldan uzoq. 

  Fayl  nomlari  haqidagi  ma‟lumotlarni  qo„llab  quvvatlash.  Siz  Windows  3.X  va  MS 
DOS  tizimlaridagi  fayllarning  nomlarining  uzunligiga  cheklovlar  haqida  yodingizdan  chiqarib 
qo‗yishingiz mumkin. Windowsda fayllarnig nomlarining uzunligi  255 tagacha  ramzdan iborat 
bo‗lishi mumkin. 

  Tarmoqda  ishlashni  qo„llab-quvvatlashning  kompyuterga  qo„shib  ishlangan 
vositalari.  Windows,  shaxsiy  kompyuterlar  uchun  mo‗ljallangan  oldingi  ko‗plab  operatsion 
tizimlardan  farqli  o‗laroq  avval  boshidanoq  tarmoqda  ishlash  uchun  yaratilgan  edi  va  mana 
shuning  uchun  ham  kompyuterdagi  fayllar  va  uskunalar  bilan  birgalikda  foydalanish 
imokoniyatlari Windows dan foydalanuvchining interfeysiga to‗liq integrallashtirilgan. 

  Plug  and  Play.  Windows  da  periferiya  uskunalarini  o‗rnatish  va  sozlashni  maksimal 
darajada soddalashtirishga urinishini o‗zida mujassamlangan,  Plug and Play standartini qo‗llab-
quvvatlash  amalga  oshirilgan.  Operatsion  tizim  mana  shu  tarzda  avtomatik  ulanishni  va 
uskunalarning  Plug  and  Play  standartlari  talablariga  javob  beradigan  uskunalarni 
konfiguratsiyalashni ta‘minlaydi, ularning eskirgan uskunalar bilan moslashib ishlashni qo‗llab-
quvvatlaydi va mobil  komponentalarini ulash va o‗chirish uchun dinamik muhitni yaratadi. 

  Portativ  kompyuterlarni  qo„llab-quvvatlash.  Plug  and  Play  standartini  qo‗llab-
quvvatlashni qo‗shimcha qilib Windows portativ kompyuterlardan foydalanuvchilarga fayllarni 
sinxronlashtirish,  fayllarning  bevosita  kabelga  ulanishi  yordamida  va  masofadan  uzatish 
vositalari taqdim etadi. 

  Multimediya  ilovalarini  qo‗llab-quvvatlashning  yaxshilangan  vositalari.  Kompyuterga 
o‗rnatilgan  va  ovoz,  video  kompakt  disklar  bilan  ishlash  imkonini  beruvchi  vositalar 
multimediya  ilovalarining  rivojlanishi  uchun  yangi  turtki  beradilar.    Windows  95  -  bu 
windowsning  o‗yin  dasturiy  ta‘minotining  qo‗llab-quvvatlash  sohasida  MSDOSni  bellashuvga 
chaqirgan birinchi versiyasidir. 

 MS-DOS va Windowsning birlashib ketishi. Xozir Windows va MS DOS (Windows ME 
dan tashqari) yagona operatsion tizimni tashkil etadilar. 

  32  razryadli  modullar.  Windows  da  32  razryadli  kod  imkoniyati  bo‗lgan  hamma  joyda 
ishlatiladi,  bu  esa  tizimning  yuqori  darajadagi  ishonchliligi  va  buzulishga  chidamliligini 
ta‘minlash  imkonini  beradi.  Eskirgan  ilovalar  va  drayverlar  bilan  moslikni  ta‘minlashdan 
tashqari bu tizimda 16 razryadli kod ham ishlatiladi. 

  Siqib  chiqaruvchi  ko„pvazifalik.  Windows  ―qo‗shma‖  ko‗p  vazifalik  asosida  ko‗rilgan 
bo‗lib,  bunda  ilovalar  protsessordan  birgalikda,  uni  vaqti  vaqti  bilan  bir-biriga  oshirib 
foydalanadilar. Agar ilovalardan biri protsessorni bo‗shatishdan bosh tortsa, tizim bunga qarshi 
xech  qanday  chora  ko‗rolmaydi.  Windows  da  siqib  chiqaruvchi  ko‗p  vazifalar  joriy  etilgan. 
Bunda  hamma  ilovalar  operatsion  tizimning  to‗liq  nazorati  ostidadir,  dasturlarni  birgalikda 
ishlatish  uchun  ajratilgan  resurslardan  samaraliroq  foydalanadilar  va  xatosi  bo‗lgan  va  xato 
tuzulgan dasturning tizimini ―osib qo‗yishi ehtimoli sezilarli darajada pasaytirilgan‖. 

  Ko„p  oqimlilik.  Windows    ko‗p  oqimlikni  tegishli  tarzda  yozilgan  ilovalarga  o‗z  shaxsiy 
jarayonlarining ko‗p vazifali bajarilishini  amalga oshirish uchun imkon beruvchi  texnologiyani 
qo‗llab quvvatlaydi. Masalan, elektron jadvallarga ishlov berishning ko‗p oqimlilik tamoyilariga 
asoslanib  yaratilgan  dasturi  bilan  ishlaganda  siz  bir  elektron  jadvalni  qayta  hisoblab  turib  shu 
vaqtning o‗zida boshqasini chop etaverishingiz mumkin. 


 Tizimning konfiguratsiyasi va foydalanuvchilar tanlagan sozlovlar haqidagi axborotli 
ma‟lumotlarning  markazlashgan  bazasi.  Windowsning  ro‗yxati-reestirida  tizimning  ilovalari 
va turli parametrlari haqidagi axborot saqlanadi. Windowsning avvalgi versiyalari bilan moslikni 
ta‘minlash  uchun  tizim  Win.ini  va  System.ini  fayllaridan  foydalanadi.  Biroq  Windows 
ishlayotganida siz u bilan ko‗pam ishlayvermaysiz. 

  Diagnostikaning  optimallashtirish  va  xatolarni  tuzatishning  takomillashtirilgan  va 
soddalashtirilgan  vositalari.  Windows  tarkibiga  tizimning  unumdorligini  optimallashtirishning 
quyidagi  vositalari  kiradi:  o‗zini  o‗zi  sozlaydigan  dinamik  disk  KESH,  disklarnig  mantiqiy  va 
tabiiy tuzilmasini tekshirish uchun Scan Disk dasturi, disklarni qisuvchi Driver Space tizimi va 
foydalanishda nihoyatda sodda bo‗lgan, disklarni defregmentatsiya qilish uchun dastur. Bundan 
tashqari  Windowsga  uskunalar  o‗ratasidagi  nizolarni  bartaraf  etishda  yordam  beradigan 
uskunalar dispetcheri (Device Manager) maxsus dasturga kiritilgan. 
Agar  siz  hatto  ilgari  Windows  bilan  ishlamagan  bo‗lsangiz  ham  u  bilan  ishlashga 
kirishish  juda  oson.  Navbatdagi  rasmda  Windows  (Windows  XP)  ning  ish  stolining  asosiy 
elementlari ko‗rsatilgan. Ish stoli – bu ekranda paydo bo‗luvchi ish sohasidir. Ish stolidan amalda 
barcha  vazifalarni  hal  qilishda:  dasturlarni  ishga  tushurish,  fayllardan  nusxa  olish,  internetga 
ulanish,  elektron  pochtani  o‗qish  va  boshqalarda  foydalaniladi.  Ish  stolining  tashqi  ko‗rinishi 
kompyuterga windowsni o‗rnatish va uni saqlashga bog‗liqdir.  
Windows ish stolining tipik qiyofasi: lokal kompyuter tarmoqlari bilan tanishish imkonini 
beruvchi  vazifalar paneli, obyektlar, shuningdek  hujjatlar, papkalar va dasturlardan foydalanish 
uchun yo‗l ko‗rsatuvchi yorliqlar ko‗rinib turibdi. 
Eslatilgan  barcha  obyektlar  uchun  fan  bo‗lib  ish  stolining  yuzasi  xizmat  qiladi.  Aynan 
unda  siz  Windowsda  ishlaysiz.  Sizning  monitoringizdagi  tasvir  rasmda  ko‗rsatilganidan  biroz 
farqlanishi mumkin. Vazifalar satri ekrannig boshqa chetida joylashishi, yuqori chap burchakda 
belgilar joylashgan bo‗lishi (yoki xuddi shularning o‗zi boshqa nomlarda bo‗lishi) ehtimol. Sizda 
yorliqlar  ko‗p  yoki  oz  bo‗lishi  mumkin  va  har  bir  istalgan  holatda  ular  orasida 
ko‗rsatilganlaridan  nimasi  bilandir  ajralib  turadi.  Ammo  shunga  qaramay,  sizning 
kompyuteringizning  ekrani  bu  hozirgina  qarab  o‗tgan  elementlarning  ko‗pchiligini  o‗zida 
mujassam qilgan bo‗ladi. 
 
 
14-rasm. 
Windows AT da quyidagi uch turdagi menyular mavjud: 

 
Пуск menyusi – asosiy menyu. 
Пуск menyusini ishga 
tushurish 
Корзина ilovasini 
ishga tushurish 
Мой компьютер 
ilovasini ishga tushurish 
Панель задач  - 
masalalar paneli 
Til indikatori 
Dasturni ishga 
tushurish 
Joriy vaqtda faol 
dasturlar 
Soat indikatori 


 
Kontekst menyu. 

 
Ilova va oynalar bilan ishlashga mo‘ljallangan maxsus menyular. 
Asosiy  menyu.  Vazifalar  panelining  chap  burchagida  (yoki  tepada,  agar  panel  ish  stolining 
chap  yoki  o‗ng  chetiga  joylashtirilgan  bo‗lsa)  ishga  tushurish  tugmachasi  joylashgan.  Ushbu 
tugmachani bosilishi ekranda rasmda tasvirlangan bosh menyuning paydo bo‗lishiga olib keladi. 
Ushbu menyu keyingi vaqtda ochilgan, hamma dasturlar va hujjatlarga tezlik bilan yo‗llashni 
ta‘minlaydi.  Kerakli  obyektga  o‗tish  uchun  sichqonchaning  tugmachasini  bir  marta  bosishning 
o‗zi  kifoya.  Bundan  tashqari  bosh  menyu  lokal  va  tarmoq  disklardagi  dasturlar  va  hujjatlarni 
izlashni sezilarli darajada engillashtiradi. Tizimdan  chiqish ham bosh menyu yordamida amalga 
oshiriladi.  ―Ishni  yakunlash‖  buyrug‗i  mana  shuning  uchun  xizmat  qiladi.  U  Windows  bilan 
ishlash seansini tugallashga, kompyuterni qayta yuklash  yoki kompyuterda boshqa odam ishlay 
olishi uchun shunchaki tizimdan chiqishga yordam beradi. 
 
 
 
 
 
 

 
Foydalanuvchi nomi 
 

 
Hujjatlar 
 

 
Suratlar 
 

 
O‘yinlarni ishga tushirish 
 

 
Mening 
kompyuterim 
ishga 
tushirish
 

 
Boshqaruv panelini ishga tushirish
 

 
Qurilmlar va printerlarni sozlash
 
 

 
Odatiy dasturlarni sozlash
 
 

 
…ni bajarish
 
 

 
Windows ishini yakunlash
 
15-rasm. 
 
 
 
 
16-rasm (kontekst menyu) 
17-rasm (maxsus menyu) 
 
Mening  kompyuterim  nishoni  sizning  kompyuteringizning  resurslarining  holati  bilan 
tanishish imkoniyatini beradi. Uni ochib, siz ekranda quyidagi ko‗satilgan rasmdagiga o‗xshash 
papka  darchasini  ko‗rasiz.  Bu  darchada  har  bir  diskovod  lokal  qattiq  disk,  kompakt  disk, 
kompakt disklarning simi va kompyuteringiz ulangan tarmoqlar ulangan tarmoq kataloglarining 

hammasi  uchun  bittadan  nishon  bo‗ladi.  Bundan  tashqari  bu  darchada  boshqarish  panelga, 
printerlarga,  modem  yordamida  telefon  kanallari  bo‗yicha  tarmoq  resurslari  bilan  aloqa  uchun 
mo‗ljallangan tarmoqqa uzoqdan yo‗llash dasturiga yo‗llash uchun qo‗shimcha tizimiy manellar 
ham mavjud bo‗lishi mumkin. 
Mening  kompyuterim  nishoni  hamma  lokal  va  tarmoq  resurslari  taqdim  etilgan  panelni 
ochadi. 
 
18-rasm. 
Mavjud  istalgan  nishon  ikki  marta  bosilsa,  tegishli  panellarni  ochadi.  Masalan, 
―STATION03‖ deb atalgan nishonni ochib siz o‗zingizni kompyuteringizdagi qattiq disklardan 
biri bilan tanishishingiz mumkin. 
Yorliqlar – dastur hujjat, printer lokal qattiq disk yoki tarmoq serveri kabi obyektlarga tez 
yo‗llashni  ta‘minlaydi.  Siz  amalda  tez-tez  ishlatiladigan  obyektlarning  istalgan  tipi  uchun 
yorliqlar tuzushingiz mumkin. 
Tarmoq o‗rami nishoni sizning ishchi guruhingizning hamma serverlari va kompyuterlari 
aks  ettirilgan  papkani  ochadi.  Bundan  tashqari  bu  papkada  butun  tarmoq  nishoni  bor,  uning 
yordamida siz o‗z tarmog‗ingizni boshqa ishchi guruhlarga yo‗llash imkonini qo‗lga kiritishingiz 
mumkin.  Pastdagi  rasmda  a‘zolari  9  ta  bo‗lga  ishchi  guruhida  bo‗lgan  kompyuterdagi  tarmoq 
o‗ramining  papkasi  qandoq  bo‗lishi  mumkinligi  ko‗rsatilgan.  Ushbu  rasmda  ko‗rsatilgan, 
kompyuterlar tasviri tushurilgan Sw 02, Sw04, Sw05, Sw06 va hokazo deb nomlangan nishonlar 
–  sizning  ishchi  guruhingizning  a‘zolari    haqidagi  axborotni  saqlovchi  papkaning  darchasini 
ochadi. 
 
 
19-rasm. 
Windowsning  barcha  ilovalari  darcha  (yoki  oyna)  deb  ataluvchi  to‗g‗ri  burchakli 
maydonlarda  ishlaydilar.  Pastdagi  rasmda  tipik  darcha  va  amalda  hamma  darchalarda  bo‗lgan 
elementlar ko‗rsatilgan. 

 
21-rasm. 
1.  Sarlavha  qatori  –  darchaning  uning  nomi  darchani  boshqarish  tugmachasini  o‗z  ichiga 
olgan  yuqori  qatori.        _  -  yig‗ishtirilsin,  darchani  vazifalar  paneliga  yig‗ishtirish  uchun          - 
yoyilsin,  darchani  butun  ekranga  yoyish.          -  tiklansin,  darchaning  oldingi  o‗lchamlarini 
qaytarish. - yopilsin, ish tugashi bilan darchani to‗liq yopish. 
2.  Menyu  qatori  –  ushbu  darcha  uchun  mo‗ljallangan  buyruqlar  bo‗lgan  bandlarni  ichiga 
olgan qator. 
3.  Uskunalar  paneli.  Tez-tez  ishlatiladigani  buyruqlarning  tugmachalarini  o‗z  ichiga  olgan 
panel. 
4. Manzil satri. Panelning yo‗nalishi ko‗rsatilgan  qator. 
5. Darchaning ish maydoni. Darchaning uning obyektlari ko‗rsatilgan asosiy qismi. 
6.  Ish  maydonining  ko‗rinmaydigan  qismini  ko‗rib  chiqish  uchun  gorizontal  va  vertikal 
chizg‗ich mintaqalari. 
7. Holat satri. Darchaning qo‗shimcha axborot ko‗rsatilgan pastki satri. 
8. Darchaning chegaralari – uning perimetrini tashkil etuvchi chiziqlar. 
Darchaning  istalgan  o‗lchamini  o‗zgartirish  uchun  darchaning  chegarasida  turish  va 
darchaning o‗lchamini sichqonchaning tugmachasini bosib turgan holda o‗zgartirish kerak. 
 
Darchalarning quyidagicha turlari mavjud: 
1. Ilovalar darchasi – Windows ning standart darchasi. 
 
22-rasm. 
2. Hujjatlar darchasi – ilovalar darchalari ichida joylashgan va o‗z ichiga faqat sarlavhalarni 
oladi. 
 

 
23-rasm. 
3.  Muloqot  darchasi.  Harakatlarni  tasdiqlash  yoki  bekor  qilish  tugmachalarini  o‗z  ichiga 
olgan darcha. 
 
 
24-rasm. 
4. Xabarlar, shu jumlandan avariya xabarlari darchasi: Ogohlantirish. 
 
25-rasm 
 
5. Xato to‗g‗risida xabar: 
 
 
26-rasm. 
 
6. Ma‘lumotnoma darchasi. 
 

 
27-rasm. 
Shunday  qilib  siz,  papkalar  darchalari  bilan  muomala  qila  olasiz  va  Windowsning  yo‗l 
ko‗rsatuvchisi  bilan  sinovlar  o‗tkazishga  tayyorsiz.  Windows  bo‗yicha  ilgarigi  ba‘zi 
yo‗riqnomalarida  Windows  yo‗l  ko‗rsatuvchisi  dasturini  ko‗pincha  Windowslarda  fayl 
dispetcherlari  (File  Manager)  ning  yaxshilangan  versiyasi  –  fayllarning  ―kuchaytirilgan‖ 
dispetcheri  deb  atashgan,  lekin  bu  dasturni  novigatsion  panelining  papka  darchasi  deb  atash 
to‗g‗riroq  bo‗lardi.  Bu  panel  sizning  kompyuteringizning  va  uning  tarmoq  o‗ramining  ―xarita-
sxemasi‖dan iboratdir. 
Quyidagi  rasmda  ayni  bir  papkaning  papka  darchasida  ichida  saqlagan  ma‘lumotlar 
ko‗rsatilgan. Rasmdan ko‗ringanidek windows yo‗l ko‗rsatuvchisining darchasi ikkita maydonga 
bo‗lingan.  O‗ngdagi  maydon  papkaning  darchasiga  juda  o‗xshaydi  va  xuddi  shu  darchadek 
ishlaydi.  CHap  maydonda  Windows  nomlari  makoninng  tuzulmasi  chiqariladi.  Bu  erda  lokal 
qattiq  disklar  kataloglarining  daraxti  va  kompyuterga  ulangan  boshqa  hamma  resurslar  – 
diskovodlar  va  kompakt-disklarni  o‗qish  uskunalari,  tizim  papkalari  va  tarmoq  serverlari 
ko‗rsatilgan. Tuzilma printerlarga, boshqaruv paneli (Control panel) va savatcha (Recycle Bin)ni 
yo‗llanmalar bilan ta‘minlaydi. 
Papkaning istalgan darchasi kabi Windows ning yo‗l ko‗satuvchisi menyu qatori va majburiy 
bo‗lmagan elementlar:  asboblar paneli va holatlar qatorini o‗z ichiga oladi.  Menyu satri papka 
darchasining  menyusiga  to‗la  o‗xshashdir,  faqat  unda  bo‗lgan  qo‗shimcha  servis  (Tools) 
menyusi  bundan  istesnodir.  Yo‗l  ko‗satuvchining  darchasi  xuddi  papkaning  darchasidek  ko‗ib 
chiqishning to‗rtta rejimi: yirik nishonlar, mayda nishonlar, ro‗yxat va jadvaldan bittasini tanlash 
imkonini beradi. Sukut saqlash bo‗yicha uni maydonda axborot jadval rejimida chiqariladi. Yirik 
nishonlar esa rasmda faqat  yo‗l ko‗rsatuvchining, papkaning standart darchasiga o‗xshashligini 
ta‘kidlash uchun tasvirlangan xolos. 
Odatda  Windows  yo‗l  ko‗rsatuvchisi  Bosh  menyu  Dasturining  ostki  menyusida  joylashgan 
bo‗ladi.  Agar  shunday  bo‗lsa,  siz  uni  Bosh  menyu  yordamida  ochishingiz  mumkin.  Bundan 
tashqari Windows yo‗l ko‗rsatuvchisini ishga tushurishning bir necha usuli bor.  
Buning uchun: 

  sichqonchaning  o‗ng  tugmachasini  mening  kompyuterim  (My  Computer)  yoki  tarmoq 
o‗rami (Network Neighborhood) nishoni ustida bosing (cherting) va ob‘ektning menyusidan yo‗l 
ko‗rsatuvchi (Explore) buyrug‗ini tanlang. 

  sichqonchaning  o‗ng  tugmachasini  papka  yoki  papkaning  yorlig‗i  ustidan  bosing, 
ob‘ektning menyusida «yo‗l ko‗rsatuvchi» buyrug‗ini tanlang. 

 papkaning darchasidan papka nishonini ajrating va fayl (File) menyusidan yo‗l ko‗rsatuvchi 
buyrug‗ini tanlang. 


 papkaning o‗ng darchasida papka nishonini ajrating va Shift tugmachasini bosib ikki marta 
ketmag‗ket bosing. 
 
 
28-rasm. 
Windows  operatsion  tizimida  ilovalarni  o‗rnatishning  bir  nechta  usuli  bor,  ammo  boshqaruv 
paneli  papkasidagi  dasturlarni  o‗rnatish  va  o‗chirib  tashlash  nishonini  ishlatishga  asoslangan  usul 
asosiysi  hisoblanadi.  O‗rnatishning  boshqa  usullari  operatsion  tizimning  reestirida  ilovalarning 
to‗g‗ri ro‗yxatga olinishini kafolatlashlari sababli hamma holatlarda aynan shu vositadan foydalanish 
tavsiya etiladi. 
Yangi ilovani o‗rnatishdan oldin ishlab turgan barcha dasturlarni va ochiq hamma hujjatlarni 
yopish kerak. Ayrim hollarda fon jarayonlarining ham bir qatorini yopish zarurdir. 
 
Windowsning kompyuterga talablar. 
Agar sizning kompyuteringiz: 

 
150  MGs  dan  kam  bo‗lmagan  takt  chastotali  mikroprotsessor  yoki  yanada 
takomillashgan  (Pentium,  Celeron  Pentium  IV,  K6,  K7  va  hokazolar)  mikroprotsessor  bilan 
(talab qilingan chastotali protsessorninng bo‗lishi shart bu Windows Me ni o‗rnatish dasturi bilan 
tenglashtiradi); 

 
sichqoncha  yoki  bajaradigan  vazifalari  bo‗yicha  o‗zshash  qurilma  (albatta,  bunday 
qurilmaga  ega  bo‗lish  majburiy  emas,  ammo  Windows  Meni  faqat  klaviaturani  ishlatib 
boshqarish noqulay); 

 
CD-ROM to‗plovchisi (birinchi navbatda u Windows Meni o‗rnatish uchun zarur); 

 
sig‗imi 128 Mbaytdan bo‗lmagan tezkor xotira; 

 
VGA  videotizim  yoki  yuqoriroq  echimdagi  videotizim  bilan  ta‘minlangan  bo‗lsa, 
Windows Me operatsion tizim qoniqarli tezlikda harakat qilib ishlaydi. 
Windows  Mening  ancha  ―kuchsiz‖  kompyuterda  ham  ishlashi  mumkinligi  istesno 
qilinmaydi, ammo uning unumdorligi qoniqarli bo‗lmaydi. 
Ranglar miqdori ko‗p bo‗lganda yuqori  aniqlikda qaror qabul qilishni ta‘minlaysdigan Super 
VGA  videotizimiga  ega  bo‗lish  afzalroqdir,  bu  tasvirning  sifatini  yaxshilaydi,  ekranning 
«sig‗imligini» (axborot sig‗imini) oshiradi. 
Windows  Meni  o‗rnatish  uchun  qattiq  diskda  400  M  baytga  yaqin  bo‗sh  joy  talab  qilinadi. 
Hatto  Windows  Me  ning  mavjud  nusxasini  almashtirish  bilan  takroriy  installyasiya  qilishdan 
oldin  ham  disk  xotirasining  etarli  darajada  katta  hajmini  bo‗shatish  kerak  bo‗ladi.  Operatsion 
tizimni o‗rnatishdan oldin qattiq diskda iloji boricha ko‗proq joyni bo‗shatish tavsiya etiladi. 
Windowsning  ayrim  komponentalari,  aynan  esa  DVD  (DVD  Player)  va  Windows  Player 
proigrevatellari, shuningdek NetMeeting dasturi – uskunaga asosiy talablarni qo‗yadilar. 
DVD bichimli disklarni qayta (takror) ishlab chiqarish uchun DVDning o‗z to‗plovchisidan 
tashqari: 

 
256 Kbaytli yoki unga ekvivalent bo‗lgan sig‗imi KESHli Pentium-120 mikroprotsessor; 

 
65536  rangdagi  800-600  nuqtali  (har  bir  nuqtaning  ranglari  16  razryadli  kod  bilan 
beriladi)  videorejimda  ishlashga  qobil  va  VPE  (Video  Port  Extinsion)  bilan  ta‘minlangan 

videotizim; 

 
Dekoder platasi yoki uning o‗rnini bosuvchi dasturiy vositalar zarurdir. 

 
DVD bichimli disklarni yaxshi qo‗llab-quvvatlash uchun Microsoft korporatsiyasi: 

 
256 Kbayt sig‗imli KESHli Pentium-166 MMX yoki undan yaxshi mikroprotsessori; 

 
65536  rangli  1024-768  nuqtali  echimli  videorejimda  ishlay  oladigan  va  ikki  o‗lchamli 
okselerator bilan ta‘minlangan videotizimni; 

 
NTSC\PAL standartlarining televizion chiqishini tavsiya qiladi. 
Windows  XP  Professional  dvasturlarning  fon  rejimida  ishlashi  uchun  yaxshilangan 
imkoniyatlarga  ega.  Umumiy  himoya  sezilarli  ravishda  yaxshilangan,  shuning  uchun  endi 
internetning sharhlovchisini ishlatish va unda xaridlar qilish ancha havfsiz. SHuningdek shaxsiy 
ma‘lumotlar  fayllarining  maxfiyligi  saqlanishdan  xavfsiramasdan  tarmoqlar  bo‗yicha  boshqa 
foydalanuvchilar  bilan  ham  muloqot  qilish  mumkin.  Harakatlarning  tezlik  bilan  amalga 
oshirilishi  dasturlarning  katta  miqdorini  bir  vaqtning  o‗zida  ishga  tushirish,  imkonini  beradi, 
bunda dasturlar maksimal tezlikda ishlaydilar. Windows XP Professional ishonchli va barqaror. 
SHuning  uchun  har  doim  kompyuterning  tez  harakat  qilishi  va  samarali  ishlashiga  ishonish 
mumkin.  Bundan  tashqari  boshqa  dasturlar  bilan  moslashish,  birgalikda  ishlashning  maksimal 
ravishda mumkin bo‗lgan darajasiga erishilgan. 
Ko‗rinib  turibdiki,  Windows  XP  Professional  vositalari  kompyuterdan  foydalanishni 
soddalashtirish  imkoniyatini  beradilar,  ish  samaradorligini  va  kompyuterdan  ko‗ngil  ochish 
uchun  foydalanish  imkoniyatlarini  ta‘minlaydilar.  Masalan,  ―Ish  stolini  distansion  boshqarish 
vositasi  yordamida  ishchi  kompyuteri  va  uning  resurslariga  uydan  turib  yo‗llash  imkoniga  ega 
bo‗lish,  xodimning  kompyuterining  ish  stolidagi  fayllar  va  hujjatlarni  ko‗rib  chiqish  mumkin. 
―NetMeeting  dasturi  yordamida  er  sharining  istalgan  nuqtasida  joylashgan  foydalanuvchilar 
bilan  tarmoq  bo‗yicha  virtual  majlislar  tashkil  qilish,  shuningdek  audio  va  video  uskunalar  va 
«so‗zlashuv»  dasturidan  foydalanib,  muhokamalarda  qatnashish  mumkin.  Ma‘lumotnoma  olish 
bunda  juda  (maksimal  darajada)  soddalashtirilgan.  «CHiqarib  tashlangan  yordamchi»  vositasi 
yordamida  elektron  pochta  orqali  kompyuterlar  bo‗yicha  mutaxassisga  yoki  qo‗llab-quvvatlash 
xizmati  xodimiga  xabar  yuborish  mumkin,  u  yuzaga  kelgan  muammoni  o‗zi  turgan  joyda  hal 
qilishga  yordam  beradi.  Windows  XP  Professional  tizimida  ishlaganda  operatsion  tizimning 
hamma  vositalari  haqida  axborotni  hamda  muammoni  echish  hal  qilish  ehitimoli  bo‗lgan 
qo‗shimcha  ma‘lumotlarni  olishga  yordam  beruvchi  elektron  darslikni  o‗z  ichiga  olgan 
kengaytirilgan  interfaol  ma‘lumotlar  tizimidan  foydalanish  imkoni  bor.  Windows  XP 
Professional boshqa ko‗plab yangi vositalar cheklovlarsiz foydalana oladi.