Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

Ikkinchi bosqich (1 9 5 0 -1 9 7 0 -y illa r). Bu bosqich avtom obillarga 
ele k tro n m oslam alarn i ja d a l ta tb iq qilish bilan tavsiflanadi. Bu 
ja ra y o n birinchi navbatda y a rim o ‘tkazgichli asboblar - tra n z isto r- 
la m in g ixtiro qilinishi va keng tarqalishi bilan bogNiq. Bu davrda 
o lzgaruvchan tok generatorlari u ch u n yarim oNkazgichli to ‘g brilagich 
bloki, elektron kuchlanish rostlagichlari, elektron o ‘t oldirish tiz im ­
lari ishlab chiqildi va jo riy qilindi.
Uchinchi bosqich (1970-yildan hozirgi davrgacha). Bu bosqich 
avtom obillardagi elek tro n ik a vositalarida hisoblash texnikasining 
keng koN am da foydalanilishi bilan tavsiflanadi. A yrim elek tro n
m o slam alar o ‘m ig a d a tc h ik la r, ele k tro n boshqarish bloki va ijrochi 
m ex a n iz m la m i birlash tirg an ko ‘p m aqsadli e le k tro n boshqarish 
tiz im lar yuzaga keldi. Bularga m isol tariqasida, benzinli va dizel 
dvigatellarida p urkash tizim ini elek tro n b o sh q arish , antiblokirovka 
to rm o z tizim i va u n ing asosida ishlab chiqilgan b ir q a to r a v to m o ­
bilning b a rq a ro r va xavfsiz harak atlan ish in i t a ’m inlovchi elektron 
tizim lar, m l bo sh q arm asi, o sm a, b osh yoritish faralarini elektron 
bosh q arish tizim lari, bortdagi n a z o ra t va navigatsiya tizim larini 
keltirish m u m k in . A vtom obilning nazorat-oN chov asboblari tak o - 
m illashgan a x b o ro t-d iag n o stik a tizim iga aylandi. Y aqin kelajakda 
ichki yonuv dvigatellarining gaz taqsim lash m exanizm iga elek tro n
boshqarish tizim in in g jo riy qilinishi kutilm oqda.
Hozirgi k u n d a «intellektual» avtom obil, y a ’ni bosh q am v n i to ‘- 
liq o ‘z zim m asiga oladigan tizim lar ustida jad al ish olib borilm oqda.
Nazorat savollari
1. 0 ‘z b e k is to n d a a v to m o b ils o z lik s a n o a tin in g r iv o jla n is h i v a a h a -
m iy a tin i tu s h u n tirin g .
2. N i m a s a b a b d a n a v to m o b illa r ja d a l s u r ’a tla r d a e le k tr o n b o s h q a ru v
tiz im la r b ila n jih o z la n a b o s h la n d i?
3. A v to m o b illa m in g yonilgN te ja m k o rlig in i t a ’m in la s h u c h u n q a n d a y
ta d b ir la r a m a lg a o s h irilm o q d a ?
4. A v to m o b illa m in g h a r a k a t xav fsizlig in i t a ’m in la s h u c h u n q a n d a y
e le k tr o n b o s h q a ris h tiz im la ri ish la b c h iq ild i?
5. A v to m o b il tr a n s p o r tid a e le k tr o n q u r ilm a la r n in g riv o jla n ish i ta rix in i 
iz o h la n g .
7

---