Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

Harakat xavfsizligini oshirish. A vtom obil tran sp o rti oldidagi 
yana b ir jid d iy m u a m m o la rd a n biri — y o ‘l tran sp o rti hodisalarini 
to b o ra ortib borishidir. Bu av to m o b illam in g aktiv va passiv xavf­
sizligini sezilarli d arajad a yaxshilash zam rligini taq o z o qiladi.
T o rm o z tizim ining sam arasini va ishonchliligini oshirish, favqu- 
lodda vaziyatlarda avtom obilni b o sh q arish n in g avtom atlashtirish 
tizim ini jo riy qilish avto m o b iln in g aktiv xavfsizligini takom illash- 
tirish y o lnalishlari sirasiga kiradi. Bu m asalalarni hal qilishda elek ­
tro n vositalar keng k o ‘lam d a ishlatilm oqda.
0 ‘tg a n asrning 70-yillarida «Bosch» firm asi to m o n id a n a n ti- 
blokirovkali to rm o z tizim i (ABS — Antiblock Brems System ) ishlab 
chiqildi va jo riy qilindi. E lektron boshqaruvli antiblokirovkali tizim
to rm o z qurilm asi to m o n id a n avj oldirilgan m o m e n tn i boshqarib, 
g‘ildiraklar blokirovkalanm agan (qotib qolm agan) holda avtom obilni 
to ‘xtatilishini ta'm in lay d i. Buning natijasida torm ozlash sam arador- 
ligi o rtad i (to rm o z y o ‘li a n c h a kam ayadi), av to m obilning sirpanib 
ketishi va b o sh q am v n i y o ‘qotish e h tim o li kam ayadi.
Oxirgi yillarda elek tro n antiblokirovkali to rm o z tizim i asosida 
av to m o b iln in g b a rq a ro r harak atin i t a ’m inlovchi b ir q a to r yangi 
tizim lar ishlab chiqildi va jo riy qilindi: A S R {Assistance Stability 
Rucken) -  yetakchi g ‘ildiraklarni h a rak atlan m asd an joyida ayla- 
n is h ig a y o ‘l q o ‘y m a y d ig a n tiz im ; E B V ( E le k tr o n e n B rem s 
Variation) — g ‘ildiraklardagi to rm o z k uchlarini elek tro n taqsim lash 
tizim i; E D S {Elektronen Differential System ) -  yetakchi k o bprik 
differensialini ele k tro n blokirovka qilish tizim i; E S P {Elektronen 
S ta b ility Programm) — h a ra k a tn in g b a rq a ro rlig in i t a ’m inlovchi 
elek tro n tizim .
E S P tarkibiga ABS va A S R tizim lari h am kiritilgan b o ‘lib, 
u n ing jo riy qilinishi y o ‘l tran sp o rt hodisalarini 34% ga, haydovchi 
to m o n id a n av to m o b il b o sh q aru v in i y o ‘qotish h o llarin i 88% ga 
kam aytirish im k o n in i berdi.
5

---