Avtomobil transporti muxandisligi

Nazorat savollari:
1. Transport vositasining tortish sifati qanday usullar bilan diagnostikalanadi?
2. Tortish sifatini aniqlash stendi qanday ishlaydi?
3. Tortish sifatlarini diagnostikalash stendlarining tayanch moslamalari qanday
turlarga bo‘linadi?
4. Yuklama beruvchi moslamalarning ishlash prinsipi qanday?
16 Тexnik diagnostikaning samaradorligi va rivojlanish istiqbollari-2soat
Reja:
16.1 Kompyuterli diagnostikalash.
16.2 Ekologik me’yorlar.
16.3 Texnik diagnostikaning samaradorligi.
16.4 Diagnostikaning rivojlanishi istiqbollari.
Tayanch iboralar: “Yevro” qoidalari; kompyuterli diagnostika; kapital sarmoya;
motor-tester; ossillograf; skaner; statistik axborot; texnik diagnostikaning samaradorligi;
ekologik me’yor; elektr va elektron jihozlar; yakka diagnostik axborot.
16.1 Kompyuterli diagnostikalash: dvigatellar; elektr jihozlari; boshqarish
g‘ildiraklarini o‘rnatish burchaklari va boshqalar
Hozirgi vaqtda transport vositalari agregat va tizimlari bo‘yicha nosozliklarni
aniqlashda “kompyuterli diagnostika” keng qo‘llanilmoqda (16.1-rasm). Kompyuterli
diagnostika zamonoviy transport vositalarini elektron boshqaruv tizim bilan jihozlangan
agregat va tizimlarini ishlash qobiliyatini yuqori aniqlikda baholaydi.
Kompyuterli diagnostikalash bo‘yicha zamonoviy transport vositalarining
quyidagi agregat va tizimlarining texnik holati aniqlanadi:
– dvigatel tizimlari;
– elektr va diagnost jihozlar;
– avtomatik uzatma qutisi;
– boshqaruv g‘ildiraklarini o‘rnatish burchaklari va boshqalar.
Hozirgi davrda universal asboblar (motor va dizel testerlar, avtotesterlar) keng
qo‘llanadi. Ular yordamida motorning juda ko‘p diagnostik parametrlarini o‘lchash
mumkin.

---

106
–
Universal vositalar har xil kombinatsiyalarda asboblar to‘plamiga ega bo‘lishi
mumkin, qoida tariqasida bular – diagnosti, taxometr, vakuummetr, gaz analizatori,
tutun o‘lchagich, o‘t oldirishni ilgarilatish va uzgich kontaktlari yopiq holati
burchaklarini o‘lchash uchun asbob, o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini aniqlash uchun
stroboskop.
Motor-tester, ossillograf yordamida, etalon ossillogrammalarga taqqoslash usuli
bilan o‘zgaruvchan tok generatori ishidagi nuqsonlarni, kondensator, o‘t oldirish
g‘altagi birlamchi o‘ramining holatini, uzgich kontaktlaridagi tirqish, o‘t oldirish
chaqmog‘idagi teshib o‘tuvchi kuchlanish va o‘t oldirish g‘altagining ish qobiliyatini
aniqlash imkonini beradi. Uning komplektida bo‘lgan diagnosti ishga tushirish tizimi va
rele – regulatorning ish qobiliyatiga baho beradi. Stroboskop – lampa yordamida o‘t
oldirishni ilgarilatishning dastlabki burchagi, markazdan qochma va o‘iagno
regulatorlar xarakteristikalari o‘lchanadi. Vakuummetr va taxometr tekshiruvlarining
test tartibotlarini yaratish va saqlab turish, har bir silindrda o‘t oldirishni navbatma-
navbat o‘chirish yo‘li bilan silindrlar ishi samaradorligini baholash imkonini beradi.
Motor diagnos kompyuterli avtomobilning boshqa tizimlarini diagnostikadan
o‘tkazish uchun skanerlardan keng foydalanilmoqda. Agregatlarning texnik holati
to‘g‘risidagi axborotni «o‘qish» uchun skaner bort kompyuteriga ulanadi. Hozirgi
zamon skanerlari transmissiya, yurish qismi, tormoz tizimlari va boshqalarni
diagnostikalashi mumkin.
Hozirgi vaqtda ikkinchi avlod universal vositalari – diagnostik komplekslar keng
qo‘llanilmoqda. Ular skanerlar, diagnostikalash universal vositalari va
kompyuterlarning imkoniyatlarini birlashtiradi. Bunday komplekslarda mikroprotsessor
texnikasidan foydalanish orqali diagnostikalash jarayonlari to‘liq avtomatlashtirilgan.