Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

 
1
- р а с м . / ? н и н г и ш у н у м и г а  
б о ғ л и қ л и г и .
114

---

^
. W p -
W p =
P V T
ЮК
Ф о р м у л ад аги б аъ зи қ и с қ а р т и р и ш л а р д а н с ў н г э с а , у қу й - 
и д аги ч а бўлади:
1 
W — BW q у 1 + t j3V W = 0 
(52)
ЮК 
p
'
T м н '
ю к
о - т ^
T
Р
'
ё к и у н и н г к ў р и н и ш и н и ҳам и к к и н ч и д ар а ж а л и э ф и ч и зи қ , 
я ъ н и т е н г т о м о н л и ги п е р б о л а к ў р и н и ш и г а к е л т и р и ш м у м ­
кин:
l „ W p- a ,l „ ,+ b,W = 0
(53)
Б ун да ўзгарм ас к о э ф ф и ц и е н т л а р
a ,= )
3
v ,q„y; 
b, = t „ . M ra тенг.
(53) ф о р м у л а н и (51) б и л ан с о л и ш т и р и б , и к к а л а т е н г л а ­
м а ҳам м а т е м а т и к н у қ т а и н а за р д а н б и р хи л д ега н хул о с а га 
келам и з.
Ш у н и н г уч ун (5 1 1') т е н г л а м а г а ҳ ам н и с б а т а н ч и қ а р и л - 
ган ху л о са, (53) т е н г л а м а г а ҳам т ў л и қ м о с к е л а д и , я ъ н и
а в т о м о б и л ь и ш у н у м и н и н г 1юк та ъ с и р и д а ў згар и ш и ҳам т е н г
т о м о н л и ги п е р б о л а қ о н у н и г а т ў ғр и к е л и б , W p - l^ к о о р ­
д и н а т а л а р т и з и м и н и н г б о ш л а н и ш н у қ т а с и д а н ўтувчи эгр и
ч и з и қ б ў лад и . У н и н г ч и з м а с и н и б е р и ш д а н а в ваш қ у й и д а - 
ги и к к и м и с о л н и к ў р и б ч и қ а м и з .
1-мисол. А гар М А З -5 0 3 Б сам о свал а в то м о б и л и (q H= 7 ,5 т ) 
у ю л и б т а ш и л у в ч и ю к н и 1юк= 5 км га т а ш и ш д а қ у й и д а ги
к ў р с а т к и ч л а р га : ^ м= 0 .5 ; у = 1 .0 ; У т= 2 0 к м /с о а т ; t oT= 0.27 со - 
ат га э га б ў лса, а в т о м о б и л н и н г б и р соа^тли (т о н н а д а г и ) иш
у н ум и а н и к д а н с и н .
W,, = 
q..»Y.PV!:__ = 7’5 1,0 0’5 -2— = 9.74 т /с о а т
Q
1ю к+1о.т Ь У т
5 + 0 . 5 - 2 0 0 ,2 7
'
Ю к о б о р о т и э с а
W p= W Q • 1юк= 9 .7 4 5 = 4 8 .7 т к м /с о а т
115

---

А гар а й н и т а ш и ш д а ги ю к л и қ а т н о в м а с о ф а с и (1Н1К) 2,5 
гача қ и с қ а р с а , у н и н г б и р со атл и иш ун ум и қ у й и д аги га те н г
бўлади:
т о н н а д а
w
_
7 . 5 . 1 . 0 . 0 . 5 - 2 0
-
И
1 т / с о з т .
^
2 . 5 + 0 . 5 . 2 0 - 0 . 2 7 " 1 4 4 Т / С О а Т ’
тон н а-к и лом етрд а
W p= W 0 1юк= 14,4 2 ,5 = 3 6 т к м /с о а т .
Ю кли қ а т н о в м а с о ф а с и н и н г 5 км д ан 2,5 км гача к а ­
м а й и ш и , я ъ н и у н и н г и к к и м артагач а қ и с қ а р и ш и а в т о м о ­
б и л н и н г то н н а д а ги и ш у н у м и н и 48 ф о и зг а ва т о н н а -к и л о - 
м етр д аги иш у н у м и н и э с а 35 ф о и зг а о ш и р д и .
2-мисол. Н о м и н ал ю к кўтарувчан ли ги 8 т л и , уни версал 
б ортли М А З-500А авто м о б и л и 8 т л и Г К Б -8 3 5 0 т и р к ам аси
б илан 180 км м асоф ага қуй идаги кўрсатки члар: уЗм= 1 ,0 (и к к и
то м о н л а м а ю к лан ган ): у. = 1.0; У т= 4 0 к м /с о а т ва toT= l , 0 соат 
б и л ан и ш лаган да у н и н г иш ун ум и а н и к д ан с и н .
Е чим и:
w = P K .v.qA '... = } б _ и о \ , о ^ т = 
5 2 3 6 т к м / с о а т
1ю к + р У т 10_т 
1 8 0 + 1 , 0 - 4 0 - 1 , 0
'
А гар т а ш и ш м а с о ф а с и 200 км гача о ш с а , а в т о п о е зд - 
н и н г т о н н а -к и л о м е т р д а г и иш унум и :
w _ 16-
1 . 0 . 1 , 0 . 4 0 . 2 0 0
с . , 3 Т1Л1, / Ст т
^ ™ ™200 + 1,0 - 4 0 . 1 . 0
"
т к м / с с , а т -
Д е м а к , т а ш и ш м а с о ф а с и 180 км д а н 200 км гача ёк и
11 ф о и зг а о ш с а , а в т о п о е з д н и н г иш ун у м и 523,6 д ан 533,3 
т к м /с о а т м и к д о р г а ч а , я ъ н и 1,9 ф о и з г а г и н а о ш а р э к а н .
Ю қ о р и д аги м и с о л л а р е ч и м и д а н к ў р и н и б т у р и б д и к и , 
а в т о м о б и л ь (а в т о п о е з д ) қ и с қ а м а с о ф а д а и ш л а т и л г а н д а , 
у н и н г ю к т а ш и ш м а с о ф а с и н и н г о з м и к д о р д а ў зга р и ш и ҳам 
у н и н г иш ун ум и ў зга р и ш и га катта та ъ с и р э т а р э к а н . А гар 
т р а н с п о р т во си таси узок, м а с о ф а д а и ш л аса, т а ш и ш м а с о ­
ф а с и н и н г ў зга р и ш и , у н и н г иш ун ум и ў згар и ш и га кам т а ъ ­
с и р этар э к а н ( 12-расм ).
116

---