Avtomobilsozlik
Download 1.64 Mb. Pdf ko'rish
|
Laboratoriya.docx
- Bu sahifa navigatsiya:
- O`zgaruvchan tok generatorlarini sinash.
- VII. Hisobot shakli va mazmuni
- VIII. Nazorat savollari
- Mavzu: Elektrostarterlarning texnik holatini tekshirish. I-Ish xajmi
- III. Ishni bajarish uchun zarur bo`lgan qisqacha nazariy ma’lumotlar
- SINOV NATIJALARI NOSOZLIK SABABLARI
- Laboratoriya ishi - № 4 Mavzu: Elektrdan o`t oldirish tizimini diagnostika qilish I-Ish xajmi
- II. Ishni bajarishdan maqsad
- O`t oldirish ghaltagi
- O`t oldirish svechalari
- Mavzu: Injektorlar ishini tekshirish. I. Ish hajmi
|
4.2 rasm . Generator 37.3701: a — 1996 yilda ishlab chikarilgan generatorning kuchlanish rostlagichi va shetka tizimi ; 1— kontakt xalkalari tomoninidan generator kopkogi; 2 —rostlash blogini kotiruvchi bolt; 3 — kontakt xalkalari; 4 – kontakt xalkalari tomonidan rotor vali sharikli podshibnigi; 5 —radiotusiklarni sundiruvchi 2,2 mkF ±20% kondensator ; 6 - rotora vali; 7 — kushimcha diodlarning umumiy chikish simi ; 8 — istemolchilar ulanuvchi ―30‖ kotirgich ; 9 — shteker "61" generatorning "61" shtekeri (kushimcha diodlarning umumiy chikish kontakti); 10 —kuchlanish rostlagichni "B" chikish simi; 11 — kuchlanish rostlagichni "V" chikish simi bilan ulangan shetka; 12 — kuchlanish rostlagichi; 13 — kuchlanish 13
rostlagichni "SH" chikish simi bilan ulangan shetka ; 14 —generatorni tortish kurilmasiga kotiriladigan shpilka ; 15 — generatorni old kopkogi; 16 — generatorni xarakatlantiruvchi shkiv; 17 — rotorning kutubli uchi; 18 — podshipnikni kotiruvchi shaybalar; 19 — masofali xalka; 20 — xarakatlantiruvchi tomonidan rotor valining sharikli podshipnigi; 21 —pulat vtulka; 22 — rotor chulgami (uygotish chulgami); 23 — stator uzagi; 24 —stator chulgami; 25 — rostlovchi blok; 26 — generatorni tortuvchi bolt; 27 — bufer vtulka; 28 — vtulka; 29 —sikuvchi vtulka; 30 — kuchlanish rostlagichni "V" chikish simi ; 31 — shetkaushlagich
4,3-rasm. O`zgaruvchi tok generatori: a – tasviriy ko`rinishi, b – elektr chizmasi
14
sharoitlarni mosligini aniqlash uchun ular 4,3-rasmda keltirilgan sxema bo‘yicha sinaladi.
4,4 –rasm . 37.3701 generatorini stendda tekshirish uchun ulanish sxemasi : 1 - generator; 2 — kontrol lampa 12 V, 3 Vt; 3 — voltmetr; 4 — ampermetr; 5 — reostat; 6 — uzgich; 7 — akkumulyator batareyasi
Sinovdan oldin generator chang va ifloslanishlardan tozalanadi va ichlari sikilgan havoda puflanadi, qopqoqlarni holati hamda shpilkalarni tortilish darajasi yoki ularni mahkamlovchi vint, shkivni mahkamlovchi gayka tortilishi, rotor vali ohqidagi lyuft, qisqichlarning izolyasiyasi holati kontakt halqalarini tozaligi, cho`tkalarni eyilish darajasi, prujinalarni cho`tkalarga bosim kuchi tekshiriladi. Rotorni aylanishi va cho`tkalarni cho`tka ushlagichda harakati engilligiga ishonch hosil qilinadi. Generator 2 xil rejimda: yuklamasiz va yuklama ostida sinovdan o`tkaziladi. Generatorni rostlangan kuchlanishni formasi buyicha nosozlikni ossillograf tez va anik toladi. Tekshirish uchun generatorni "30" chiqish kontaktiga ampermetr, uzgich va akkumulyator batareyasi rasmda kursatilgandek ulanadi. Undan tashkari G-222 generatorida "15" shtekerni akkumulyator batareyasini "+" klemmasiga ulang. 37.3701 generatordagi kuchlanish rostlagichni "V" shtekeridan uch kushimcha diodni umumiy simini uzing va "V" shtekerni akkumulyator batareyasini "+" klemmasigaoy 12 V, 3 Vt lampasi orkali ulang.Uzilgan simni izolyasiyalang . shuning bilan uygotish chulgamiga akkumulyator batareyasidan kuvvat to`g`ri beriladi. Stend elektrodvigatelini eking va rotor aylanishlar chastotasini1500– 2000 min -1
etkazing. Uzgich bilan akkumulyator batareyasini uzing va beruvchi tokni 10 A kuying.
15
Ossillograf bilan generator "30" klemmasidagi kuchlanishni tekshiring. Stator chulg`ami va diodlar soz bulganda rostlangan kuchlanish grafik kurinishi bir ulchamdagi arrasimon tishlardan iborat (4,5 rasm I). Agar stator chulgamida uzilish eki diodlarda kiska tutashuv ,uzilish grafik keskin uzgaradi: tishlarni bir ulchamliligi buziladi va chukurliklar xosil buladi (4,5 rasm, II i III).
Hisobot quyidagilardan tarkib topgan bo‘lishi kerak: 1. Ish maqsadi. 2. O`zgaruvchan tok generatorining tuzilishi haqida ma‘lumot. 3. Generatorga TXK va nosozliklar kelib chiqish sabablari tahlili. 4. Generator kuchlanishi, tok kuchi, rotor aylanish chastotasini aniqlash natijalari (5.1- jadval). 5.1-jadval № Gene rator turi Aylanishlar soni, ayl/min Tok
kuchi, A Kuchl
anish, V Soz/
nosoz
5. Bajarilgan ishlar bo‘yicha xulosa va takliflar. VIII. Nazorat savollari 1.
O`zgaruvchan tok generatorlarining vazifasi. 2.
O`zgaruvchan tok generatorlarini tuzilishi va ishlashi. 3.
O`zgaruvchan tok generatorlariga TXKda bajariladigan ishlar. 4.
O`zgaruvchan tok generatorlaridagi nosozliklarni kelib chiqish sabablari. 5. Generator tok kuchi, kuchlanishi va rotorning aylanishlar sonini stend yordamida aniqlash.
16
Laboratoriya ishi - № 3 Mavzu: Elektrostarterlarning texnik holatini tekshirish. I-Ish xajmi: Laboratoriya ishi 2 soat auditoriya vaqtiga va 2 soat mustaqil ishga mohljallangan.
1.
YUrgazib yuborish tizimini ishlashi va tuzilishini ohrganish. 2.
Elektrostartyorning vazifasi, tuzilishi va ishlashini ohrganish. 3.
Startyorni sinash bo‘yicha amaliy kohnikmalar hosil qilish. III. Ishni bajarish uchun zarur bo`lgan qisqacha nazariy ma’lumotlar Dvigatellarni yurgazib yuborish tizimlari turlicha bo‘lishi mumkin. Hozirda asosan elektrostartyorli yurgazib yuborish tizimlari keng qo‘llanilmoqda. Dvigatelni quvvatiga qarab unga mos bo`lgan quvvatli elektrostartyor tanlanadi. Ishga tushirish vaqtida elektrostartyor akkumulyatordan tok olib, aylanma harakat qilish orqali maxovikni aylantiradi. Asosiy dvigatel ishga tushishi bilan startyor avtomatik tarzda maxovikdan ajraladi va dvigatel ohz holicha ishlaydi.
Nominal kuvvat , kVt........1,3 Nominal kuvvatda istemol tok kuchi , A........290 (260*) Tormozlangan vaktda tok kuchi, A........550 (500*) Salt yurish vaktidagi istemol tok kuchi , A........60 (35*)
17
1,1–rasm . Starter 35.3708: 1 — yakor vali; 2 —starter kopkogi vtulkasi; 3 — shesternya yurishini chegaralovchi xalka; 4 — ichki xalkali obgon muftasini yurgazuvchi shesternya ; 5 — tirgak yarim xalka ; 6 — obgon muftasini roligi; 7 — obgon muftasini kobigi; 8 — yurgazuvchi rqchagini uki; 9 — tikin; 10 — rele yakori tortuvchisi ; 11 — yurgazgich rqchagi ; 12 — yurgazgich tarafidan kopkok; 13 — rele yakorini kaytaruvchi prujina ; 14 — starter relesi yakori; 15 — releni old flanetsi; 16 — releni ushlab turuvchi chulgami; 17 — releni tortuvchi chulgami; 18 — yakor shtogi; 19 — rele uzagi; 20 —uzak flanetsi; 21 — kontakt plastina; 22 — rele kopkogi ; 23 — releni kontakt boltlari; 24 — kollektor tarafidan kopkok; 25 — musbat shetka shetkaushlagichi; 26 — starter kopkogi vtulkasi; 27 — yakorni ukini erkin yurishini rostlovchi shayba ; 28 — stopor shaybasi; 29 —tortish bolti; 30 — kobik; 31 —stator chulgamlari chikish kontakti; 32 — kollektor; 33 — stator chulgami ; 34 — stator kutubi; 35 — starter kobigi ; 36 — yakor uzagi; 37 — chegaralovchi disk; 38 — xalka; 39 — obgon muftasini tashki xalkali stupitsasi ; 40 — vkladqsh stupitsa vkladqshi
1,2 rasm. Starter ulanish sxemasi: 1 – generator; 2 – akkumulyator batareyasi; 3 –statorni shunt chulgami; 4 – starter; 5 – statorni serieschulgami; 6 – — releni ushlab turuvchi chulgami ; 7 – releni tortuvchi chulgami; 8 – starterni ulovchi rele; 9 – montaj bloki; 10 – uzgich.
Startyorlar asosiy ko’rsatkichlarini tekshirish. Tekshirish ishlari E211, 532M yoki shu kabi boshqa maxsus qurilmalarda o`tkazilishi mumkin. Startyor ikki rejimda tekshiriladi: salt ishlash va tohla tormozlanish rejimlarida. Bu ikki rejimda tekshirish jarayoni tohla zaryadlangan akkumulyator batareyasi 1 (2.1- rasm)dan foydalanilgan holda olib boriladi. Akkumulyator batareyasi va startyor 6 larni ohzaro ulovchi o`tkazgichga ketma-ket tarzda ampermetr 3 ulanadi. Ampermetr salt ishlash rejimida kam qiymatdagi tokni va tohla tormozlangan rejimdagi katta qiymatdagi tokni o‘lchash uchun
18
almashlab ulanuvchi shunt bilan birga ishlatiladi. Startyorga berilayotgan kuchlanishni o‘lchash uchun relening chiqish qisqichi va "massa"ga voltmetr 2 ulangan.
1,3 rasm . starterni stenda tekshirish uchun ulanish sxemasi: 1 — akkumulyator batareyasi; 2 — 1000 A shuntli ampermetr ; 3 — uzgich; 4 — reostat; 5 — shkalasi15 V dan kam bulmagan voltmetr ; 6 — starter Salt ishlash rejimida tekshirishda startyorga yuklama berilmaydi, uning yakori erkin holda aylanadi. Startyor istehmol qilayotgan elektr energiyasi faqat startyorning ohzidagi mexanik va elektr isroflarni qoplash uchun sarf bo‘ladi. Isroflarni orttiradigan nosozliklar startyorning istehmol tokini oshiradi. Hamdohstlik mamlakatlarida (Rossiya, Belorusiya) ishlab chiqilgan bahzi startyorlarning salt ishlash rejimida istehmol toki va aylanishlar chastotasining ruxsat etilgan qiymatlari 2.1-jadvalda berilgan. Tekshirishdan avval startyorning himoya tasmasi olinadi. Startyor aylantirilayotganda cho`tkalarning holatini kuzatib boriladi. CHo`tkalarning sezilarli darajada siljishi kollektorning nosozligi, kuchli urilish mavjudligi va kollektor plastinalari orasidagi izolyatorni bohrtib chiqib qolganligi to‘g‘risida dalolat beradi. Startyorning istehmol toki va qisqichlaridagi kuchlanish startyorni sinash stendi yordamida aniqlanadi (2.2-rasm). Sinov vaqtida olingan natijalar tekshirilayotgan startyor uchun texnik tavsiflardagi berilgan ma‘lumotlar (2.1-jadval) solishtiriladi va startyorning texnik holati haqida xulosa chiqariladi (2.2-jadval). 2,1-JADVAL Starter turi Salt ishlash rejimi Tula tormozlanish rejimi Kuchlanish. V Tok
kuchi.A Aylanishlar CHastotasi 1/min
Starter validagi burovchi moment.
Kg m Tok
kuchi.A Kuchla
nish.V ST 368
12 70
5000 0,67
260 ≤7
19
ST 221 11,5 35
5000 0,9
295 ≤6,3
42,3708 11,5
75 5000
1,6 520
≤7 ST 130-A3 12 90
3400 2,25
700 ≤8
ST 230-A1 12
80 4000
2,24 550
≤7 ST 402
24 35
4000 2,3
265 ≤19,5
ST 142-B1 24
130 7000
5,0 800
≤8 25,3708
24 110
5000 6,0
825 ≤7
16,3708 24
160 2600
6,5 950
≤8,5
2.2-jadval SINOV NATIJALARI NOSOZLIK SABABLARI Salt ishlash rejimida Istemol toki kata,yakor aylanishlar chastotasi meherdan kam Sgargerni yigish vaktida yakor vali va korpus bir ukda joylashmagan. Podshibniklar shikastlangan eki ifloslangan, moysizlangan. Yakor vali kiyshaygan eki uygotuvchi chulgam kutbi yaxshi kotirilmaganliginatijasida ishkalanish bor yakor chulgamlari uramlari aro kiska tutashuv Starter yakori aylanmaydi, istemol toki meherdan ortik Massa bilan yakor chulgamlari,kollektor, musbat chutkatutgich, chikish boltlari, orasida kiska tutashuv uygotuvchi chulgamlar elektr kursatkichlariningturlicha kiymatda bulishi. Yakor vali podshibniklarida shikastlanish. Yakor aylanmaydi, istemol goki nolga teng. Ishga tushirish zanjirida uzilish. Tortuvchi rele chulgami eki kalit simlarida uzilish Yakor aylanishlar chastotasi kam, istemol toki meherdan bir necha marta kichik. Tortuvchi rele eki starter relesi kontaktlarining kisman kuyishi natijasida zanjir karshiliginioshib ketishi. Kollektor yuzasini kirlanishi eki kisman kuygan. Chutkalar eyilgan eki prujinalari zaiflashgan. Yakor uygotuvchi chulgamining ulanish joylarida payvandning nosozligi. Tohla tormozlanish rejimida • Tormoz momenti me‘yoridan past, salt ishlash rejimida yakor aylanishlar chastotasi juda katta
• Uyghotuvchi chohlghamlarda qisqa tutashuv • Startyor yakori aylanadi • Erkin yurish muftasi nosoz, roliklar eyilgan, plunjer prujinalari zaiflashgan.
20
IV. Tajriba ishining mazmuni va o`tkazish tartibi 1. Startyorni sinash stendida ishlash bo‘yicha texnika xavfsizligi qoidalari bilan tanishish. 2. O‘qituvchi nazorati ostida stendga sinalayotgan startyor ohrnatiladi va stend elektr tarmoghiga ulanadi. 3. Startyorni sinash natijalari 2.3-jadvalga yoziladi. 4. Tajriba natijalari 2.1-jadval bilan solishtirilib, yakuniy xulosa chiqariladi. 2.3-jadval St artyor turi Salt ishlash rejimi Tohla tormozlanish rejimi K uchla- nish, V To k kuchi, A Aylanish- lar chastotasi, 1/min
Startyor validagi burovchi moment, kg m Tok
kuchi, A Kuc
hla-nish, V
V. Hisobot mazmuni Hisobot quyidagilardan tarkib topgan bo‘lishi kerak: 1. Ishdan maqsad. 2. Tajriba o`tkaziladigan qurilma sxemasi. 3. Tohldirilgan ohlchov jadvali. 4. O`tkazilgan tajribalar bo‘yicha hisob natijalari. VI. Nazorat savollari 1.
YUrgazib yuborish tizimining vazifasi. 2.
Elektrostartyor yordamida dvigatelni ishga tushirish shart-sharoitlari. 3.
Elektrostartyorning tuzilishi va ishlashi. 4.
Startyorni ish qobiliyatini belgilovchi parametrlarni tushuntirib bering. 5.
Tajribani bajarish tartibi (metodikasi). 21
Mavzu: Elektrdan o`t oldirish tizimini diagnostika qilish I-Ish xajmi: Laboratoriya ishi 2 soat auditoriya vaqtiga va 2 soat mustaqil ishga mohljallangan.
1. O`t oldirish tizimini ishlashi va tuzilishini ohrganish. 2. O`t oldirish tizimini vazifasi, tuzilishi va ishlashini ohrganish. 3. O`t oldirish tizimini sinash bo‘yicha amaliy kohnikmalar hosil qilish.
O`t oldirish tizimi, benzinli dvigatelning silindrlarida ishchi aralashmani silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, ohz vaqtida va ishonchli o`t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o`t oldirish, har bir silindrning yonish kamerasiga ohrnatilgan o`t oldirish svechasi elektrodlari orasidagi elektr razryad natijasida hosil bo‘ladigan uchqun vositasi bilan amalga oshiriladi. O`t oldirish svechalarining elektrodlari orasida uchqun hosil bo‘lishi ularga uzatilgan yuqori kuchlanish ( 12000 V) ta‘sirida sodir bo‘ladi. Ishchi aralashmani ishonchli o`t oldirish uchun o`t oldirish svecha elektrodlari orasidagi uchqunli razryad yetarli energiyaga ega bo‘lishi zarur. Hozirgi zamon dvigatellarida uchqunli razryad energiyasi 20-100 mDj ni tashkil qiladi va u dvigatelni hamma ish rejimlarda me‘yorida ishlashini ta‘minlaydi. Benzin dvigatelli avtomobillarda, akkumulatorlar batareyasi yoki generatorning past kuchlanishini elektr razryad hosil bo‘lishi uchun yetarli bo`lgan qiymatga ko`tarish va uni kerakli daqiqada taalluqli silindrning o`t oldirish svechasiga uzatish imkoniyatini beruvchi turli xil o`t oldirish tizimlari ishlatiladi. Bu tizimlar uchqunli razryad uchun zarur energiyani bevosita akkumulator yoki generatordan emas, balki oraliq energiya tohplagichdan oladi. Tohplagich turiga qarab o`t oldirish tizimlari ikkiga bo‘linadi: - energiyani magnit maydonda (induktivlikda) to`plash; - energiyani elektr maydonda (sig`imda) to`plash. Avtomobil dvigatellarida, aksariyat holda, energiyaning induktiv g`altakning magnit maydonida to`plash asosida ishlaydigan o`t oldirish tizimlari tatbiq topgan bo`lib, ularning quyidagi turlari mavjud: - kontaktli; - kontakt-tranzistorli; - kontaktsiz-tranzistorli;
22
- mikroprotsesorli. Kontaktli tizim ko‘pincha batareyali yoki ―klassik‖ o`t oldirish tizimi deb ham yuritiladi. O`t oldirish tizimi (1-rasm ) asosan quyidagi qismlardan tashkil topgan: 1. Tok manbai - akkumulatorlar batareyasi va generator. Dvigatelni ishga tushirish jarayonida va generator ishlab chiqayotgan kuchlanish nominal qiymatdan (12V) kam bo`lganda, o`t oldirish tizimining tok manbai vazifasini akkumulatorlar batareyasi, qolgan hollarda generator bajaradi. 2. O`t oldirish ghaltagi. U tok manbaining past kuchlanishini (12-14V), o`t oldirish svechalarining elektrodlari orasida uchqunli razryad hosil qilish uchun zarur bo`lgan yuqori kuchlanish impulslariga (12000-24000V) aylantirib beradi.
1-rasm. O`t oldirish tizimining umumiy sxemasi 1 – akkumulatorlarlar batareyasi; 2 - o`t oldirish kaliti; 3 - o`t oldirish ghaltagi; 4 – uzgich-taqsimlagich; 5 - kondensator; 6 - o`t oldirish svechalari
3. Uzgich-taqsimlagich. Uzgich-taqsimlagich bir ohqqa o`tkazilgan ikki mexanizm – uzgich va taqsimlagichdan iborat. Uzgich, zarur daqiqada past kuchlanish zanjirini uzish uchun xizmat qilsa, taqsimlagich - o`t oldirish ghaltagida hosil bo`lgan yuqori kuchlanish impulslarini ishlash tartibiga mos ravishda o`t oldirish svechalariga yetkazish vazifasini bajaradi. Bundan tashqari, uzgich - taqsimlagichga o`t oldirishni ilgarilatish burchagini, dvigatelning ishlash sharoitiga mos ravishda o‘zgartiruvchi asboblar - markazdan qochma va vakuum rostlagichlar, hamda oktan-korrektor ohrnashtirilgan. 23
4. O`t oldirish svechalari. O`t oldirish svechalari dvigatel silindrlarining yonish kamerasida uchqunli razryad hosil qilish uchun xizmat qiladi.
O`t oldirish g`altagi 24
25
Mavzu: Injektorlar ishini tekshirish. I. Ish hajmi: Laboratoriya ishi 2 soat auditoriya vaqtiga va 2 soat mustaqil ishga mohljallangan.
1. Injektorlarining vazifasi, ish rejimlari va tuzilishini ohrganish. 2. Injektorlar ishlashi bo`yicha taxlil natijalarini aniqlash, amaliy kohnikmalar hosil qilish. 3. Injektorlarga texnik xizmat ko‘rsatish va sinash bo‘yicha amaliy kohnikmalar hosil qilish.
Download 1.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|